W informacji dla jednostek samorządu terytorialnego opublikowanej 28 października 2014 r. RIO w Warszawie podkreśla, że do wprowadzenia do budżetu dotacji pochodzących od Wojewody z tytułu refundacji wykonanych zadań w ramach funduszu sołeckiego organem właściwym jest organ stanowiący.

W związku z pojawiającymi się nieprawidłowościami dotyczącymi wprowadzania do budżetu tzw. dotacji refundacyjnych informujemy, że zgodnie z art. 50a ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego o przeznaczeniu dotacji, otrzymanych z budżetu państwa na podstawie odrębnych przepisów, stanowiących zwrot poniesionych wydatków na realizację zadań określonych w tych przepisach oraz dotacji z tytułu rekompensaty utraconych dochodów własnych decyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego .

W związku z tym także do wprowadzenia do budżetu dotacji pochodzących od Wojewody z tytułu refundacji wykonanych zadań w ramach funduszu sołeckiego organem właściwym jest organ stanowiący.

Informacja RIO dostępna jest TUTAJ.

O klasyfikacji budżetowej zwrotu pisaliśmy TUTAJ.

W 2015 roku wnioski o zwrot części wydatków poniesionych przez gminę z funduszu sołeckiego wójtowie będą  mogli składać do wojewodów wyłącznie elektronicznie. Po sprawdzeniu wniosku wójta (burmistrza, prezydenta) i stwierdzeniu nieprawidłowości, wojewoda będzie wzywał do usunięcia braków lub błędów w terminie 7 dni.

1 stycznia 2015 roku wchodzi w życie §4 rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie wzorów informacji przekazywanych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i wojewodę, trybu zwrotu części wydatków gmin wykonanych w ramach funduszu sołeckiego oraz wzoru wniosku o ten zwrot.

Pełen tekst rozporządzenia dostępny jest w Dzienniku Ustaw z 2014 r. poz. 916 w załączniku, po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

Treść § 4. ww. rozporządzenia znajduje się niżej.

§ 4. 1. Zwrot części wydatków następuje na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przesłany w postaci elektronicznej.

2. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) przesyła wniosek właściwemu wojewodzie w terminie do dnia 31 maja roku następującego po roku, w którym dokonano wydatków.

3. We wniosku wójt (burmistrz, prezydent miasta) wykazuje wykonane wydatki według stanu na dzień 31 grudnia roku, za który jest przesyłany wniosek.

4. Właściwy wojewoda sprawdza prawidłowość wniosku pod względem rachunkowym oraz formalnym.

5. W przypadku stwierdzenia we wniosku braków lub błędów właściwy wojewoda wzywa wójta (burmistrza, prezydenta miasta) do ich usunięcia w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania. Wezwanie jest przesyłane w postaci papierowej lub elektronicznej. W przypadku nieusunięcia braków lub błędów w tym terminie wniosek pozostawia się bez rozpatrzenia.

6. Zwrot wydatków następuje na rachunek budżetu gminy w terminie do dnia 31 sierpnia roku następującego po roku, w którym dokonano wydatków.

7. Wzór wniosku, o którym mowa w § 1 pkt 4, jest określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

POBIERZ PLIK: Dziennik Ustaw 2014 poz. 916

54 gminy bez możliwości zwrotu z budżetu państwa

Nie przesyłając w terminie informacji o wysokości funduszu sołeckiego, 4% gmin które wyodrębniły fundusz sołecki w 2014 r. pozbawiło się prawa do zwrotu z budżetu państwa części wydatków, które będą wykonane w 2015 r.

Według naszych obliczeń, wykonanych na podstawie danych znajdujących się w Biuletynach Informacji Publicznej urzędów gmin oraz otrzymanych z Urzędów Wojewódzkich i Regionalnych Izb Obrachunkowych, do 31 lipca 2014 roku 54 gminy nie przesłały wojewodom informacji wymaganych Ustawą o funduszu sołeckim (art. 3 ust. 3), pozbawiając się tym samym prawa do zwrotu części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego.

Art. 3 Ustawy o funduszu sołeckim traktuje:

[…] 3. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie do dnia 31 lipca roku poprzedzającego rok budżetowy przekazuje wojewodzie informację o wysokości przypadających danym sołectwom środków, o których mowa w ust. 1, oraz o wysokości kwoty bazowej (Kb).

4. Wojewoda, po zweryfikowaniu otrzymanej informacji, o której mowa w ust. 3, przekazuje zbiorczą informację ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej w terminie do dnia 15 sierpnia roku poprzedzającego rok budżetowy.

5. Nieprzekazanie przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) informacji, o której mowa w ust. 3, w terminie do dnia 31 lipca roku poprzedzającego rok budżetowy, skutkuje utratą przez gminę prawa do zwrotu części wydatków wykonanych w ramach funduszu w danym roku budżetowym.

Rozkład terytorialny gmin, które nie przesłały informacji do Urzędów Wojewódzkich przedstawia się następująco:

Mazowieckie w ogonie

Najwięcej gmin, ponieważ aż 37, które w 2014 r. podjęło decyzje o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego i jednocześnie nie przesłało informacji o jego wysokości do wojewody, znajduje się na terenie województwa mazowieckiego. Konfrontując listę gmin, które wyodrębniły fundusz sołecki (sporządzoną na podstawie danych RIO i weryfikowaną przez nas w oparciu o BIP’y urzędów gmin oraz rozmowy telefoniczne z urzędnikami poszczególnych samorządów) z danymi Wojewody Mazowieckiego przekazanymi do Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, odnośnie gmin, które poinformowały Wojewodę o wysokości funduszu sołeckiego, okazało się że następujące samorządy według dostępnych publicznie danych, nie będą miały możliwości uzyskania w 2016 r. zwrotu z budżetu państwa od wydatków poniesionych z funduszu sołeckiego w 2015 roku:

Bielsk, Czarnia, Grodzisk Mazowiecki, Izabelin, Jadów, Kałuszyn, Kazanów, Kowala, Latowicz, Leoncin, Lesznowola, Maciejowice, Mała Wieś, Michałowice, Mszczonów, Nadarzyn, Nasielsk, Nowa Sucha, Nowy Duninów, Paprotnia, Pniewy, Pułtusk, Radziejowice, Raszyn, Rzekuń, Siennica, Skaryszew, Stanisławów, Stara Kornica, Strachówka, Strzegowo-Osada, Szczutowo, Wierzbica, Wiskitki, Wyszogród, Zakroczym, Zatory.

Lista gmin z województwa Mazowieckiego, które do 31 lipca 2014 r. poinformowały Wojewodę Mazowieckiego o wysokości funduszu sołeckiego, przekazana przez Wojewodę do MAiC, dostępna jest TUTAJ.

Sprzeczne informacje uzyskaliśmy dla województw wielkopolskiego, pomorskiego i kujawsko-pomorskiego. W przypadku wielkopolskiego MAiC oraz RIO informują, że w bieżącym roku 133 gminy wyodrębniły fundusz sołecki, tymczasem Wojewoda otrzymał dane o wysokości funduszu sołeckiego ze… 150 gmin. Podobna różnica występuje w pomorskim i kujawsko-pomorskim, gdzie Wojewoda poinformował o większej liczbie samorządów posiadających fundusz niż ta, jaką sami samorządowcy zgłosili do RIO.

Brak możliwości wnioskowania o zwrot nie zmienia faktu, że zaplanowane wydatki muszą zostać wykonane, o ile tylko procedura decydowania o przeznaczeniu środków z funduszu sołeckiego na zebraniach wiejskich przebiegła prawidłowo.

Do końca października podamy informację o liczbie gmin, które w 2014 r. utworzyły fundusz sołecki. Omówimy również różnice między zebranymi przez nas danymi oraz informacjami pozostającymi w gestii MAiC, RIO i Wojewodów, weryfikując która z wymienionych instytucji była najbliższa określenia liczby samorządów z funduszem sołeckim.

Fundusz sołecki w działaniach Rzeczników Dyscypliny Finansów Publicznych

Zbadaliśmy czy i jakie postępowania w zakresie nieprawidłowości w realizacji Ustawy o funduszu sołeckim prowadzili od 2012 roku Rzecznicy Dyscypliny Finansów Publicznych. Rzecznicy i ich zastępcy są organami właściwymi m.in. do prowadzenia postępowania wyjaśniającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Rzecznicy przy RIO w Rzeszowie oraz Poznaniu poinformowali nas o prowadzonych postępowaniach, które omawiamy niżej. Pozostali Rzecznicy Dyscypliny Finansów Publicznych stwierdzili, iż w latach 2012-2014 do ich urzędów nie wpłynęły żadne zawiadomienie, które dotyczyłyby stosowania Ustawy o funduszu sołeckim jak również Rzecznicy nie prowadzili postępowań o naruszenie dyscypliny finansów publicznych związanych ze stosowaniem Ustawy o funduszu sołeckim w sprawach rozpatrywanych przez Regionalne Komisje Orzekające.

W gminie Kołaczkowo z funduszu sołeckiego zostały zrealizowane wydatki z naruszeniem przepisów, co skutkowało wnioskiem o ukaranie wójta gminy za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Z funduszu sołeckiego zostały sfinansowane niedozwolone wydatki w tym m.in.: zakupiono ornat dla kapelana OSP, sfinansowano przejazd strażaków w pielgrzymce do Częstochowy oraz zapewniono poczęstunek na Gminny Dzień Strażaka. Zwracamy uwagę, że powyższe wydatki nie tylko nie mogą być finansowane z funduszu sołeckiego ale w ogóle z budżetu gminy.

Akta sprawy (zawiadomienie o sygn. WK-0960/3/2012 z 24 stycznia 2012 r. oraz postanowienie o sygn. RD-29/12  z 24 maja 2014 r.) dostępne są TUTAJ.

W przypadku gminy Kamieniec, gdzie w miejsce przedsięwzięcia o nazwie „Remont chodnika w kierunku Cykowa” zostało zrealizowane przedsięwzięcie „Wyposażenie sali wiejskiej i zagospodarowanie terenu wokół świetlicy”, po uwzględnieniu okoliczności sprawy, Rzecznik wydał postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. W wyniku kontroli RIO w Poznaniu zobowiązała wójta m.in. do dokonania zwrotu do budżetu państwa dotacji za 2010 r. otrzymanej w nadmiernej wysokości.

Akta sprawy (zawiadomienie o sygn. WK-0960/3/2013 z 1 marca 2013 r. oraz postanowienie o sygn. RD-30/13  z 1 lipca 2013 r.) dostępne są TUTAJ.

W przypadku gm. Boguchwała w województwie podkarpackim Rzecznik wydał postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania (powodem wszczęcia postępowania było niedokonanie w terminie przez wójta gminy, zwrotu nienależnie pobranej z budżetu państwa dotacji za część wydatków wykonanych z funduszu sołeckiego; w gminie błędnie wyliczono wysokość funduszu sołeckiego, zawyżając go, co stanowiło źródło problemu).

Akta sprawy (zawiadomienie o sygn. WK-614-35/1/2012 z 9 stycznia 2013 r. oraz postanowienie o sygn. RD-431/83/2012 z 14 stycznia 2013 r.) dostępne są TUTAJ.

Ministerstwo Finansów opublikowało 30 maja 2014 r. Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za 2013 r.

Dokument można pobrać TUTAJ.

Informacja o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego zawiera dane dotyczące wydatków z funduszy sołeckich poniesionych przez gminy w 2013 roku.

Łącznie 1169 gmin wykonało wydatki na sumę ponad 250 milionów złotych. 

Liczba gmin wydatkujących pieniądze z funduszy sołeckich:

2010 r. – 994

2011 r. – 1103

2012 r. – 1118

2013 r. – 1169

Zwracając uwagę na liczbę gmin, fundusz sołecki przyrastał rok do roku od 1% (2011 r.) przez 11% (2012 r.) do 4% (2013 r.), zaś od początku funkcjonowania Ustawy o funduszu soleckim liczba gmin realizujących fundusze sołeckie wzrosla o 17%.

Łączna kwota wydatków poniesionych przez jednostki samorządu terytorialnego w latach 2010-2013 z funduszy sołeckich wyniosła blisko 857 milionów złotych. 

Dane archiwalne dostępne są TUTAJ.

Projekt rozporządzenia MAiC

Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji opublikowało projekt rozporządzenia do Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim.

Projekt rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji w sprawie trybu zwrotu części wydatków gmin wykonanych w ramach funduszu sołeckiego, wzoru wniosku o ten zwrot oraz wzorów informacji przekazywanych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i wojewodę dostępny jest wraz z załącznikami TUTAJ.

Co zmienia i od kiedy będzie obowiązywać rozporządzenie?

Rozporządzenie określa:

• • tryb zwrotu z budżetu państwa części wydatków gmin, wykonanych w ramach funduszu sołeckiego,
  • wzór wniosku o zwrot z budżetu państwa części wydatków składany do wojewody do 31 maja,
  • wzór informacji przekazywanej wojewodzie przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) do 31 lipca w roku poprzedzającym rok budżetowy, o wysokości środków przypadających na dane sołectwa oraz wysokość kwoty bazowej
  • wzór informacji zbiorczej przekazywanej przez wojewodę, do 15 sierpnia w roku poprzedzającym rok budżetowy do MAiC o wysokości środków funduszu sołeckiego w gminach oraz o wysokości kwot bazowych w poszczególnych gminach.

Ponieważ można zakładać, że rozporządzenie Ministra wejdzie w życie jeszcze w czerwcu/lipcu bieżącego roku, także do 31 lipca 2014 r. samorządy będą zobowiązane przesłać informacje do wojewodów według wzoru, zawierającego m.in. nazwę sołectwa, wysokość przypadających środków, liczbę mieszkańców, wysokość kwoty bazowej. Projekt wzoru tej informacji  (załącznik 2 do rozporządzenia) załączamy niżej.

Wzór informacji przekazywanej wojewodzie przez wójta (projekt) dostępny jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

Wzór wniosku o zwrot części wydatków wykonanych z funduszy sołeckich przekazywany wojewodzie przez wójta (projekt) znajduje się TUTAJ.

Wzór informacji przekazywanej MAiC przez wojewodę (projekt) znajduje się TUTAJ.

Prezentujemy opinię prawną autorstwa Wojciecha Lachiewicza dotyczącą kwestii budzących wątpliwości w związku z wprowadzeniem w życie Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim.

Celem opinii jest udzielenie odpowiedzi na pytanie: Czy uchwała rady gminy dotycząca utworzenia funduszu sołeckiego na rok 2015, podjęta przed datą wejścia w życie ustawy o funduszu sołeckim z dnia 21 lutego 2014 r. (tj. przed dniem 20 marca 2014 r.) wywołuje skutki prawne w rozumieniu nowej ustawy o funduszu sołeckim?  W opinii autor odnosi się również do innych „spraw w toku” (pkt III i IV opinii), jakie powstały przed wejściem w życie nowej ustawy i dotyczą funduszy sołeckich roku 2013 i roku 2014.

Istota problemów sprowadza się do tego, że autorzy rozwiązań ujętych w nowej Ustawie o funduszu sołeckim skupili się na ich wprowadzeniu w życie, ale zapomnieli o poprawności owego wprowadzenia. Zabrakło refleksji i właściwego przygotowania projektu Ustawy. Wyszło jak zawsze, czyli w naszej ocenie powstał w dużej mierze wadliwy akt prawny, którego negatywne skutki mogą odczuć mieszkańcy. W całym tym zamieszaniu większość gmin w porę spostrzegła zagrożenia i przyjęła uchwały o wyodrębnieniu funduszy sołeckich na podstawie nowej Ustawy. W ostatniej chwili, między 20 a 31 marca 2014 roku wiele gmin raz jeszcze podejmowało stosowne uchwały, aby uniknąć sytuacji w której uchwały podjęte od 1 stycznia do 19 marca 2014 r. mogłyby zostać uznane za nieważne.

Polecamy lekturę opinii, która oprócz omówienia najbardziej palącej kwestii, czyli ważności uchwał rad gmin podjętych między 1 stycznia a 19 marca 2014 roku, opisuje jak nie powinno być tworzone prawo.

Opinia dostępna jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

Zdaniem autora nie budzi wątpliwości to, że do osądu spraw w pełni zakończonych przed dniem 20 marca 2014 r. stosuje się przepisy uchylonej Ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim. Nowa Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim, w myśl zasady lex retro non agit, nie może prostować, ani cofać tamtych skutków prawnych. Problemem dla organów stosujących prawo tj. gmin, wojewodów, organów nadzoru, organów kontroli, sądów jest to, że przed dniem uchylenia Ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim, funkcjonowały również takie „prawa i obowiązki” (po stronie wspólnot sołeckich oraz po stronie gmin i wojewodów), które okazały się być niezakończonymi sprawami w toku. Mowa o następujących kwestiach:

– zwrotu części wydatków poniesionych z funduszy sołeckich w 2013 r.

– planowania, realizacji i wykonania przedsięwzięć z funduszy sołeckich ujętych w budżetach gmin na 2014 r.

– uchwałami rad gmin podjętymi przed 20 marca 2014 r. w zakresie tworzenia funduszy sołeckich na 2015 r.

Powstaje pytanie o treść norm prawnych regulujących od dnia 20 marca 2014 r. trzy wyżej wymienione stany prawne funduszy sołeckich, które powstały pod rządami uchylonych przepisów Ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o funduszu sołeckim.
W opinii obszernie omówione zostały również kwestie stanowienia przepisów przejściowych zgodnie z zasadami techniki prawodawczej (m.in. na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”) w odniesieniu do Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim.

Lektura opinii pozwala udzielić odpowiedzi m.in. na następujące pytania:

W jakiej wysokości gmina otrzymuje zwrot za wydatki poniesione z funduszy sołeckich w 2013 roku?

Zgodnie z art. 9 Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim: gmina otrzymuje z budżetu państwa w 2014 r. zwrot, w formie dotacji celowej, części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w 2013 r., zgodnie z dotychczasowymi przepisami, czyli w wysokości 10, 20 i 30%.

Czy już w 2014 r. powinien obowiązywać limit kwoty przewidzianej w budżecie państwa na zwrot części wydatków z funduszy sołeckich?

W opinii zwrócono uwagę, że nałożenie limitów wydatków dotyczących zwrotów z budżetu państwa za wydatki poniesione w 2013 r. nie powinno znaleźć zastosowania, ponieważ naruszałoby zasadę niedziałania prawa wstecz i byłoby sprzeczne z art. 2 Konstytucji RP.

Czy przedsięwzięcia z funduszy sołeckich można zmieniać już od 20 marca 2014 r.?

Jest to możliwe od momentu wejścia w życie Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim, czyli od 20 marca 2014 r.

POBIERZ PLIK: Moc obowiązująca uchwały o funduszu sołeckim podjętej przed dniem 20 marca 2014 r. oraz inne problemy spraw w toku. Przyczyny rozbieżności poglądów oraz rekomendacje rozwiązań. Opinia prawna Wojciecha Lachiewicza.

19 lutego 2014 r. o godz. 20:00, w sali 14 budynku G Kancelarii Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej (STR) obradującej nad projektem Ustawy o funduszu sołeckim. Posiedzenie zamknie etap drugiego czytania projektu i jeśli posłowie nie zgłoszą poprawek do tekstu Ustawy (druk 2129) projekt zostanie skierowany do trzeciego czytania a następnie do Senatu.

Informacja o drugim czytaniu przekazana nam 17 lutego 2014 r. dostępna jest TUTAJ.

W związku z proponowanymi przepisami art. 2 ust. 7 pkt. 3 swoje uwagi do Przewodniczącego Komisji skierowały gminy Kamieńsk i Mielnik, informując o tym również nasz portal. Pisma zawierają ciekawe argumenty na rzeczy wyodrębniania funduszy sołeckich w gminach. Pisma dostępne są po kliknięciu poniższych obrazków oraz dla gm. Kamieńsk TUTAJ i dla gm. Mielnik TUTAJ.

Pismo gm. Kamieńsk:

Pismo gm. Mielnik:

Rządowy projekt Ustawy o funduszu sołeckim z 28 stycznia 2014 r.

Rozpoczynamy szczegółową analizę rządowego projektu Ustawy o funduszu sołeckim. W pierwszej kolejności poruszamy sprawę pozbawienia zwrotu z budżetu państwa gmin, w których kwota bazowa dla gminy przekroczyła 200% średniej kwoty bazowej. W lutym 2014 r. przyjrzymy się następującym budzącym wątpliwości:

– brakowi przepisów przejściowych (art. 12 projektu traktuje, iż Ustawa wchodzi w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia),

– niedoprecyzowaniu kwestii „wspólnej realizacji przedsięwzięć”,

– brakowi zasad określających zmiany wniosków o fundusz sołecki i kwestii składania wniosków o zmiany przez „sołectwo”,

– zasadności założeń o zwiększeniu liczby gmin wyodrębniających fundusz sołecki do 70% i ograniczeń finansowych dotyczących ogólnej kwoty zwrotu z budżetu państwa wpisanych do projektu Ustawy.

Kto daje i zabiera…

Projekt Ustawy o funduszu sołeckim przesłany przez rząd do Sejmu 28 stycznia 2014 r. w artykule 2, ustęp 7, punkt 3 przewiduje, iż gminy w których kwota bazowa (czyli iloraz wykonanych dochodów bieżących gminy i liczby mieszkańców gminy) jest wyższa niż 200% średniej kwoty bazowej dla kraju, nie otrzymają z budżetu państwa zwrotu części wydatków poniesionych w ramach funduszy sołeckich. W projekcie ustawy w art. 2 ust. 7 pkt. 3 czytamy (podkreślenie funduszesoleckie.pl):

7. Wydatki wykonane w ramach funduszu podlegają zwrotowi, o którym mowa w ust. 6, w następującej wysokości:

3)   20% wykonanych wydatków – dla gmin, w których Kb jest większe od 120% i nie większe niż 200% średniego Kbk w skali kraju, gdzie Kbk oznacza – średnią kwotę bazową w kraju – obliczaną dla gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, ujętych w rejestrze terytorialnym, o którym mowa w art. 47 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2012 r. poz. 591 oraz z 2013 r. poz. 2), według stanu na dzień 1 stycznia roku poprzedzającego rok budżetowy.

Powyższy przepis, w zamyśle projektodawcy, miał postawić barierę dla korzystania z funduszu sołeckiego dla zamożnych gmin. W artykule Bogaci bez zwrotu na fundusz sołecki opublikowanym w Dzienniku Gazecie Prawnej 7 lutego 2014 r. wypowiedzi udzielili członkowie rządu i parlamentu:

Zaproponowaliśmy też ograniczenie zakresu uprawnionych do korzystania z funduszu sołeckiego. Te jednostki, które będą miały wskaźnik wydatków bieżących wyższy niż 200 proc. średniej krajowej, nie będą mogły korzystać ze zwrotu z budżetu państwa – mówi Magdalena Młochowska [Wiceminister Administracji i Cyfryzacji – MAiC]. Ireneusz Niewiarowski [Senator] wskazuje, że to pozbawi funduszy najbogatsze gminy. Obecnie takiego limitu nie ma.

Pojawia się pytanie, jakie uzasadnienie – skądinąd zupełnwydaie niezrozumiałe w swoim założeniu – towarzyszyło projektodawcy, aby ograniczać zakres uprawnionych do korzystania z funduszu sołeckiego?

Ekonomiczna bezzasadność rządowej propozycji

Na podstawie informacji dostępnych w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP) Ministerstwa Finansów, BIPach gmin i danych przekazanych nam przez Wojewodów oceniliśmy, ilu gmin w obecnej chwili dotyczy rządowy projekt. W ilu gminach, które otrzymały w 2013 roku zwrot za wydatki w ramach funduszy sołeckich, został przekroczony wskaźnik 200% średniej kwoty bazowej dla kraju? W naszej ocenie zapis projektu Ustawy na dziś dotyczy… 8 gmin.

Obrazuje to poniższa tabela:

Przy założeniu, że kwota zwrotu z dla gmin wzrosłaby o 10% do poziomu 20% zwrotu, jak zakłada inny zapis rządowego projektu, oszczędność dla budżetu państwa w skali kraju wyniosłaby maksimum 500 tys. złotych. Oczywiście nie można wykluczyć, że nagle, po 5 latach funkcjonowania Ustawy o funduszu sołeckim „najbogatsze gminy” masowo zaczną wyodrębniać w swoich budżetach fundusz sołecki, jednak jak dowodzą dane przedstawione przez nas w 2012 roku (TUTAJ), można zakładać, że taka sytuacja nie będzie miała miejsca.

Samo wyrażenie „najbogatsze gminy” użyte przez polityków wprowadza w błąd. Jedynie 2 na 10 najbogatszych gmin wiejskich wyodrębniło fundusz sołecki na 2012 rok. Porównania dokonaliśmy na podstawie rankingu zamożności samorządów, przeprowadzanego przez czasopismo Wspólnota (TUTAJ i na obrazku poniżej) oraz własnych danych.

Na podstawie danych dotyczących zwrotu z budżetu państwa za 2012 rok oceniliśmy, ile gmin wyodrębniających do tej pory fundusz sołecki aspiruje do osiągnięcia kwoty bazowej wyższej niż 200% średniej kwoty bazowej dla kraju. Przyjęliśmy założenie, że w tej grupie mogą znaleźć się gminy, które już teraz cechuje wskaźnik min. 150% krajowej średniej kwoty bazowej. Takich gmin jest… 4. Są to:

Sitkówka-Nowiny w woj. świętokrzyskim (198%), Szczerców w woj. łódzkim (180%), Krynica Zdrój w woj. małopolskim (170%) oraz Michałowice w woj. mazowieckim (165%).

Warto przy tym zauważyć, że podkarpacka gmina Gorzyce jest gminą niezamożą (zajmującą 1146 pozycję w ww. rankingu), której wykonane dochody bieżące (na podstawie których oblicza się fundusz sołecki) jedynie w 2011 roku był wysokie – na skutek dofinansowań, darowizn i innych przychodów po powodzi. Co również spowodowało jednoroczny skok gminy o 1000 miejsc na skali wiejskiej zamożności. Czy gminy postawione w takiej sytuacji warto pozbawiać zwrotu z budżetu państwa części wydatków z funduszy sołeckich?

Niedopatrzenie ustawodawcy, który nie uwzględnił tego typu sytuacji w projekcie (mimo funkcjonowania zapisów w aktualnej Ustawie o funduszu sołeckim, dotyczących możliwości wprowadzania zmian i przeznaczania środków z funduszu sołeckiego na usuwanie skutków powodzi), w praktyce może rzutować na funkcjonowanie funduszu sołeckiego w gminach borykających się ze skutkami klęsk żywiołowych.

Społeczna szkodliwość rządowej propozycji

Na podstawie danych o zwrotach z budżetu państwa za 2012 rok, Sieć Obywatelska – Watchdog Polska przeprowadziła badanie wśród władz siedmiu gmin, które mogą zostać objęte zapisami art. 2 ust. 7 pkt. 3 projektu Ustawy. Za wyjątkiem jednej gminy, gdzie zdaniem skarbnika szkoda pieniędzy na fundusz sołecki, ponieważ te środki nie są racjonalnie wykorzystywane, ludzie mają za dużo życzeń, nie ma co sobie wiązać rąk zebraniami wiejskimi, a jak zabiorą nam zwrot, to fundusz umrze śmiercią naturalną, samorządowcy stwierdzili m.in, że:

– fundusz sołecki się sprawdza i korzysta z niego 90% sołectw w gminie (Gorzyce),

– fundusz sołecki to sukces, jest duże zainteresowanie mieszkańców, a sołtysi śledzą fundusz, debatują, wybierają priorytety (Puchaczów),

– fundusz sołecki warto kontynuować, zaś zabieranie zwrotu to wylewanie dziecka z kąpielą, odbieranie jednego z głównych argumentów na rzecz tworzenia funduszu w gminie oraz na rzecz samorządności jednostek pomocniczych (Kamieńsk),

– każda wydana złotówka. która wróci do budżetu jest w innym momencie wydana – to pieniądze, które są w budżecie tylko dzięki aktywności mieszkańców; fundusz sołecki jest w gminie od 2009 roku i spodowodował, że szczególnie w sołectwach pozbawionych bazy lokalowej „coś drgnęło” (Wieczfnia Kościelna),

– na ostatniej sesji mowa była aby utrzymywać fundusz – sołectwa z niego korzystają, a każde chce jak najwięcej osiągnąć i pokazać, żeby efekty były widoczne i służyły mieszkańcom. Fundusz sołecki? To jest nam potrzebne! (Ostrów)

– absolutnie należy kontynuować fundusz sołecki. To ma sens ponieważ uaktywnia ludzi. Poczuwają się, że to ich pieniądze, utwierdzeni są w przekonaniu, że to oni decydują o wspólnych pieniądzach a fundusz jest dodatkowym impulsem do działania dla społeczności i niech tak pozostanie – dodatkwo, niezależnie od wydatków inwestycyjnych! (Mielnik)

Aktualne pozostaje w powyższym kontekście pytanie o racjonalność ustawodawcy, który z jednej strony pragnie zwiąkszyć liczbę gmin wyodrębniających fundusz sołecki, z drugiej zaś strony wydaje się, że bez wiedzy o procesach społecznych zachodzących w gminach, w których od lat funkcjonuje fundusz sołecki – próbuje bez wyczerpującego uzasadnienia odebrać zwrot rzekomo najbogatszym samorządom. Oszczędność dla budżetu państwa żadna a pożytek z tak sformułowanych zapisów projektu ustawy jeszcze mniejszy.

Publikujemy listę pytań, które pomogą przygotować się do ewentualnej kontroli funduszu sołeckiego. Pytania pochodzą z protokołów kontroli funduszu sołeckiego przeprowadzanych przez Regionalne Izby Obrachunkowe.

Prawidłowość wniosku sołectwa przyjętego do realizacji

1. Czy urząd gminy jest w posiadaniu dokumentacji potwierdzającej, że wniosek w sprawie przeznaczenia funduszu został uchwalony przez zebranie wiejskie?
2. Czy wniosek uchwalono prawidłowo?
3. Czy wniosek wpłynał do urzędu gminy w terminie do 30 września?
4. Czy wniosek zawiera wszystkie elementy wymagane przepisami art. 4 ust. 3 u.f.s.?
5. Czy przedsięwzięcia zawarte we wniosku są zgodne z przepisami art. 1 ust. 3 u.f.s.?
6. Czy można przyjąć, że przedsięwzięcia zawarte we wniosku mieściły się w ramach środków przypadających sołectwu?
7. Czy wójt (burmistrz) powierzył w formie pisemnej konkretnemu pracownikowi (pracownikom) obowiązki w zakresie weryfikacji prawidłowości składanych przez sołectwa wniosków?

Pobierz pytania w formie załącznika TUTAJ.

Wydatkowanie środków funduszu sołeckiego

1. Czy w uchwale budżetowej ujęto jako wydatki realizowane w ramach funduszu sołeckiego wyłącznie przedsięwzięcia zgodne z przyjętymi do realizacji wnioskami sołectw?
2. Czy rada gminy uchwalając budżet uznała wszystkie ujęte w projekcie przedsięwzięcia za prawidłowe (art. 4 ust. 7 u.f.s.)?
3. Czy w trakcie roku budżetowego zachowano zgodność między przedsięwzięciami wynikającymi z przyjętych do realizacji wniosków sołectw a postanowieniami uchwały budżetowej?
4. Czy zrealizowano wszystkie ujęte w uchwale budżetowej przedsięwzięcia zgłoszone przez sołectwa we wnioskach?
5. Czy środki funduszu sołeckiego wydatkowano wyłącznie na zadania wynikające z wniosków sołectw przyjętych do realizacji w trybie u.f.s.?
6. Czy wójt (burmistrz) wyznaczył pisemnie pracownika właściwego do merytorycznej kontroli dowodów księgowych i zatwierdzania ich jako dokumentujących wydatki wykonane w ramach funduszu sołeckiego?
7. Czy przewidziano w dokumentacji opisującej przyjęte zasady rachunkowości zasady ujmowania w ewidencji wydatków uznanych za wykonane w ramach funduszu w celu zapewnienia danych do wypełnienia kolumny 10 w sprawozdaniu Rb-28S?
8. Czy faktycznie w ewidencji wyodrębniano wydatki wykonane w ramach funduszu sołeckiego (w tym także w sytuacji braku regulacji wewnętrznych w tym zakresie)?
9. Czy w przypadku prowadzenia ewidencji wydatków wykonanych w ramach funduszu dane zawarte w kolumnie 10 sprawozdania Rb-28S są zgodne z tą ewidencją?

Pobierz pytania w formie załącznika TUTAJ.

Wniosek o zwrot z budżetu państwa części wydatków poniesionych w ramach funduszu sołeckiego

1. Czy gmina złożyła do wojewody wniosek o zwrot części wydatków wykonanych w ramach funduszu?
2. Czy we wniosku ujęto wszystkie wydatki poniesione na realizację przedsięwzięć wynikających z wniosku sołectwa do wysokości kwoty przypadającej sołectwu na podstawie art. 2 ust. 1 u.f.s.?
3. Czy we wniosku o zwrot ujęto wyłącznie wydatki na realizację przedsięwzięć wynikających z prawidłowych wniosków sołectw, złożonych w trybie art. 4 u.f.s.?
4. Czy we wniosku o zwrot ujęto wyłącznie wydatki poniesione w roku budżetowym (między 1 stycznia a 31 grudnia roku realizacji funduszu)?
5. Czy gmina wykazała we wniosku prawidłową kwotę należnego jej zwrotu?

Pobierz pytania w formie załącznika TUTAJ.

Przykładowe dokumenty zawierające wymienione wyżej pytania

Gmina ŁUKTA

Protokół kontroli problemowej w ramach kontroli koordynowanej funduszu sołeckiego w latach 2009-2011 dostępny jest TUTAJ.

Wystąpienie pokontrolne w ramach ww. kontroli dostępne jest TUTAJ.

Gmina EŁK

Protokół kontroli problemowej w ramach kontroli koordynowanej funduszu sołeckiego w latach 2009-2011 dostępny jest TUTAJ.

Wystąpienie pokontrolne w ramach ww. kontroli dostępne jest TUTAJ.