Pytanie:

Gmina podjęła uchwałę o utworzeniu funduszu sołeckiego na 2015 rok. Sołectwa przedłożyły wnioski dotyczące w dużej mierze wykorzystania funduszu na zakup żwiru, pospółki, tłucznia na drogi gminne. Gmina posiada Zakład Gospodarczy (jednostka budżetowa gminy), który wykonuje bieżące naprawy dróg. Czy Zakład musi w swoim projekcie budżetu na 2015r wyodrębnić środki z przeznaczeniem na fundusz sołecki, czy musi to zrobić gmina?

Odpowiedź:

Nie ma przepisów nakazujących, aby wydatki na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu sołeckiego były planowane w planie finansowym urzędu gminy. Jako wydatki budżetu mogą być one realizowane również przez inne jednostki budżetowe, np. szkołę czy – jak w pytaniu – jednostkę budżetową powołaną m.in. do utrzymania dróg. Przedsięwzięcie zostanie wówczas sfinansowane z budżetu, a wydatki zostaną objęte sprawozdaniem Rb-28S. Należy tez zwrócić uwagę, że ponoszenie wydatków na naprawy dróg nie jest regulowane prawem z punktu widzenia, która jednostka budżetowa ma je wykonać. Do wyboru wójta (burmistrza) należy, czy wydatki ujmie w planie urzędu gminy czy też w planie Zakładu Gospodarczego.

Odnosząc się do planowania finansowego i spoczywających na jednostkach budżetowych obowiązkach sprawozdawczych należy zwrócić uwagę, że każda jednostka realizująca wydatki w ramach funduszu sołeckiego powinna w rocznym sprawozdaniu Rb-28S wykazać, w kolumnie 10 sprawozdania, wydatki wykonane w ramach funduszu sołeckiego. Zatem – mimo, że obowiązujące przepisy dotyczące sporządzania planów finansowych jednostek budżetowych nie przewidują wyodrębniania w planach finansowych jednostek wydatków na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu, ani formalnego przekazywania wniosków sołectw do tych jednostek – jednostka budżetowa inna niż urząd gminy powinna posiadać wiedzę, które wydatki ma zrealizować zgodnie z wnioskami sołectw. Wydatki zgodne z wnioskami powinna bowiem zaewidencjonować jako wykonane w ramach funduszu (zgodne z wnioskami) i wykazać w kolumnie 10 rocznego sprawozdania Rb-28S.

Ile gmin w 2014 roku podjęło uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego na 2015 rok?

Fundusz sołecki może być tworzony w blisko 90% polskich gmin, co czyni go największym pod względem liczby zaangażowanych mieszkańców oraz wysokości środków finansowych instrumentem partycypacji publicznej w kraju.

Fundusz sołecki tworzony jest mocą uchwały rady gminy podejmowanej do 31 marca. Dane dotyczące uchwał o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego gromadzą Regionalne Izby Obrachunkowe (RIO), które przesyłają je następnie do Krajowej Rady RIO. Na podstawie tych informacji Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (MAiC) tworzy statystykę. Dane MAiC dostępne są TUTAJ. Tabela udostępniana przez MAiC zawiera dane z maja 2014 r. (przekazane przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych). Dotyczy liczby gmin z sołectwami, w których podjęto uchwały o wyrażeniu zgody na wyodrębnienie (bądź niewyodrębnienie) w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki w 2015 r.

Dane zgromadzone przez RIO czy MAiC częściowo różnią się od danych, jakie Sieć Obywatelska – Watchdog Polska zweryfikowała na podstawie Biuletynów Informacji Publicznej gmin. Mimo, że w 2014 roku nie zapoznaliśmy się ze wszystkimi BIP’ami gmin zobowiązanych do podejmowania uchwał, wychwyciliśmy kilkadziesiąt błędów. W niektórych województwach gminy nie dopełniają obowiązku przesyłania uchwał dot. funduszu sołeckiego do RIO. Gminy mają na to 7 dni i rozbieżność w danych wynika w niektórych przypadkach z lekceważenia tego obowiązku przez niektóre jednostki samorządu terytorialnego.

W efekcie pełną lista gmin, które podjęły uchwałę o utworzeniu funduszu sołeckiego stworzyliśmy w oparciu o informacje, jakie gminy przesłały do wojewodów.

Lista gmin, które w 2014 r. podjęły uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego i do 31 lipca 2014 r. przesłały na ten temat informację do właściwych wojewodów, zawiera: nazwę gminy, typ gminy (wiejska/miejsko-wiejska/miejska), nazwę województwa, liczbę sołectw w gminie, liczbę mieszkańców sołectw, liczbę mieszkańców gminy, wysokość kwoty bazowej istotnej dla obliczenia funduszu sołeckiego oraz wysokość funduszu sołeckiego w gminie. Listę można pobrać w pliku .pdf TUTAJ oraz w formacie edytowalnego arkusza kalkulacyjnego TUTAJ.

Czego można się dowiedzieć z naszej listy?

W ilu gminach zostały podjęte uchwały o funduszu sołeckim i ile gmin przesłało na ten temat informacje do wojewodów? Przynajmniej 1433 gminy podjęły uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego (66% uprawnionych gmin), z tej grupy 1379 gmin przesłało do wojewodów informacje na temat wysokości funduszu (niedopełnienie tego obowiązku odbiera możliwość ubiegania się o zwrot wyddatków z budżetu państwa). Nadal blisko 2% uprawnionych gmin nie podejmuje żadnych uchwał o funduszu sołeckim.

W ilu sołectwach w 2014 r. mieszkańcy mogli decydować o funduszu sołeckim? W 1379 gminach, w których radni w 2014 r. podjęli decyzje o utworzeniu funduszu i które to gminy przekazały stosowne informacje do wojewodów, funkcjonowały 24992 sołectwa, w których mieszkańcy w 2014 r. mogli podejmować decyzje dotyczące funduszu sołeckiego.

Jaka była łącza wysokość środków z funduszy sołeckich o jakich w 2014 roku decydowali mieszkańcy? Łączna wysokość funduszy sołeckich o których w 2014 roku decydowali mieszkańcy z przeznaczeniem na 2015 rok i wyliczonych na podstawie wzoru zawartego w Ustawie, wyniosła według danych Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji blisko 372 miliony złotych, a dokładnie: 371 970 635,71 zł.

Jak poinformowało MAiC, w piśmie z 31 październia 2014 r. dostępnym TUTAJ, w bieżącym roku nie było potrzeby wprowadzania mechanizmu korygującego stopę zwrotu części wydatków dla gmin:

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt. 3 ustawy o funduszu sołeckim maksymalny limit wydatków z budżetu państwa będący skutkiem finansowym ustawy wynosi w 2016 r. – 129 000 tys. zł. Z informacji uzyskanych od wojewodów wynika, że maksymalna kwota zwrotu z budżetu państwa części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w 2015 r. (zwrot w 2016 r.) wyniesie 128 284 148,73 zł. (ok. 128 284 tys. zł.). Nie było potrzeby wprowadzania mechanizmu korygującego polegającego na (%) obniżeniu wysokości zwrotu z budżetu państwa części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego (w 2016 r. wysokość zwrot z budżetu państwa będzie wynosiła 40%, 30% lub 20% – vide art. 3 ust. 8 ustawy o funduszu sołeckim).

Wysokość funduszy sołeckich wyodrębnionych na 2015 rok w gminach, w podziale na województwa przedstawiał się następująco:

54 gminy bez możliwości zwrotu z budżetu państwa

Nie przesyłając w terminie informacji o wysokości funduszu sołeckiego, 4% gmin które wyodrębniły fundusz sołecki w 2014 r. pozbawiło się prawa do zwrotu z budżetu państwa części wydatków, które będą wykonane w 2015 r.

Według naszych obliczeń, wykonanych na podstawie danych znajdujących się w Biuletynach Informacji Publicznej urzędów gmin oraz otrzymanych z Urzędów Wojewódzkich i Regionalnych Izb Obrachunkowych, do 31 lipca 2014 roku 54 gminy nie przesłały wojewodom informacji wymaganych Ustawą o funduszu sołeckim (art. 3 ust. 3), pozbawiając się tym samym prawa do zwrotu części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego.

Art. 3 Ustawy o funduszu sołeckim traktuje:

[…] 3. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie do dnia 31 lipca roku poprzedzającego rok budżetowy przekazuje wojewodzie informację o wysokości przypadających danym sołectwom środków, o których mowa w ust. 1, oraz o wysokości kwoty bazowej (Kb).

4. Wojewoda, po zweryfikowaniu otrzymanej informacji, o której mowa w ust. 3, przekazuje zbiorczą informację ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej w terminie do dnia 15 sierpnia roku poprzedzającego rok budżetowy.

5. Nieprzekazanie przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) informacji, o której mowa w ust. 3, w terminie do dnia 31 lipca roku poprzedzającego rok budżetowy, skutkuje utratą przez gminę prawa do zwrotu części wydatków wykonanych w ramach funduszu w danym roku budżetowym.

Rozkład terytorialny gmin, które nie przesłały informacji do Urzędów Wojewódzkich przedstawia się następująco:

Mazowieckie w ogonie

Najwięcej gmin, ponieważ aż 37, które w 2014 r. podjęło decyzje o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego i jednocześnie nie przesłało informacji o jego wysokości do wojewody, znajduje się na terenie województwa mazowieckiego. Konfrontując listę gmin, które wyodrębniły fundusz sołecki (sporządzoną na podstawie danych RIO i weryfikowaną przez nas w oparciu o BIP’y urzędów gmin oraz rozmowy telefoniczne z urzędnikami poszczególnych samorządów) z danymi Wojewody Mazowieckiego przekazanymi do Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, odnośnie gmin, które poinformowały Wojewodę o wysokości funduszu sołeckiego, okazało się że następujące samorządy według dostępnych publicznie danych, nie będą miały możliwości uzyskania w 2016 r. zwrotu z budżetu państwa od wydatków poniesionych z funduszu sołeckiego w 2015 roku:

Bielsk, Czarnia, Grodzisk Mazowiecki, Izabelin, Jadów, Kałuszyn, Kazanów, Kowala, Latowicz, Leoncin, Lesznowola, Maciejowice, Mała Wieś, Michałowice, Mszczonów, Nadarzyn, Nasielsk, Nowa Sucha, Nowy Duninów, Paprotnia, Pniewy, Pułtusk, Radziejowice, Raszyn, Rzekuń, Siennica, Skaryszew, Stanisławów, Stara Kornica, Strachówka, Strzegowo-Osada, Szczutowo, Wierzbica, Wiskitki, Wyszogród, Zakroczym, Zatory.

Lista gmin z województwa Mazowieckiego, które do 31 lipca 2014 r. poinformowały Wojewodę Mazowieckiego o wysokości funduszu sołeckiego, przekazana przez Wojewodę do MAiC, dostępna jest TUTAJ.

Sprzeczne informacje uzyskaliśmy dla województw wielkopolskiego, pomorskiego i kujawsko-pomorskiego. W przypadku wielkopolskiego MAiC oraz RIO informują, że w bieżącym roku 133 gminy wyodrębniły fundusz sołecki, tymczasem Wojewoda otrzymał dane o wysokości funduszu sołeckiego ze… 150 gmin. Podobna różnica występuje w pomorskim i kujawsko-pomorskim, gdzie Wojewoda poinformował o większej liczbie samorządów posiadających fundusz niż ta, jaką sami samorządowcy zgłosili do RIO.

Brak możliwości wnioskowania o zwrot nie zmienia faktu, że zaplanowane wydatki muszą zostać wykonane, o ile tylko procedura decydowania o przeznaczeniu środków z funduszu sołeckiego na zebraniach wiejskich przebiegła prawidłowo.

Do końca października podamy informację o liczbie gmin, które w 2014 r. utworzyły fundusz sołecki. Omówimy również różnice między zebranymi przez nas danymi oraz informacjami pozostającymi w gestii MAiC, RIO i Wojewodów, weryfikując która z wymienionych instytucji była najbliższa określenia liczby samorządów z funduszem sołeckim.

Fundusz sołecki w działaniach Rzeczników Dyscypliny Finansów Publicznych

Zbadaliśmy czy i jakie postępowania w zakresie nieprawidłowości w realizacji Ustawy o funduszu sołeckim prowadzili od 2012 roku Rzecznicy Dyscypliny Finansów Publicznych. Rzecznicy i ich zastępcy są organami właściwymi m.in. do prowadzenia postępowania wyjaśniającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Rzecznicy przy RIO w Rzeszowie oraz Poznaniu poinformowali nas o prowadzonych postępowaniach, które omawiamy niżej. Pozostali Rzecznicy Dyscypliny Finansów Publicznych stwierdzili, iż w latach 2012-2014 do ich urzędów nie wpłynęły żadne zawiadomienie, które dotyczyłyby stosowania Ustawy o funduszu sołeckim jak również Rzecznicy nie prowadzili postępowań o naruszenie dyscypliny finansów publicznych związanych ze stosowaniem Ustawy o funduszu sołeckim w sprawach rozpatrywanych przez Regionalne Komisje Orzekające.

W gminie Kołaczkowo z funduszu sołeckiego zostały zrealizowane wydatki z naruszeniem przepisów, co skutkowało wnioskiem o ukaranie wójta gminy za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Z funduszu sołeckiego zostały sfinansowane niedozwolone wydatki w tym m.in.: zakupiono ornat dla kapelana OSP, sfinansowano przejazd strażaków w pielgrzymce do Częstochowy oraz zapewniono poczęstunek na Gminny Dzień Strażaka. Zwracamy uwagę, że powyższe wydatki nie tylko nie mogą być finansowane z funduszu sołeckiego ale w ogóle z budżetu gminy.

Akta sprawy (zawiadomienie o sygn. WK-0960/3/2012 z 24 stycznia 2012 r. oraz postanowienie o sygn. RD-29/12  z 24 maja 2014 r.) dostępne są TUTAJ.

W przypadku gminy Kamieniec, gdzie w miejsce przedsięwzięcia o nazwie „Remont chodnika w kierunku Cykowa” zostało zrealizowane przedsięwzięcie „Wyposażenie sali wiejskiej i zagospodarowanie terenu wokół świetlicy”, po uwzględnieniu okoliczności sprawy, Rzecznik wydał postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. W wyniku kontroli RIO w Poznaniu zobowiązała wójta m.in. do dokonania zwrotu do budżetu państwa dotacji za 2010 r. otrzymanej w nadmiernej wysokości.

Akta sprawy (zawiadomienie o sygn. WK-0960/3/2013 z 1 marca 2013 r. oraz postanowienie o sygn. RD-30/13  z 1 lipca 2013 r.) dostępne są TUTAJ.

W przypadku gm. Boguchwała w województwie podkarpackim Rzecznik wydał postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania (powodem wszczęcia postępowania było niedokonanie w terminie przez wójta gminy, zwrotu nienależnie pobranej z budżetu państwa dotacji za część wydatków wykonanych z funduszu sołeckiego; w gminie błędnie wyliczono wysokość funduszu sołeckiego, zawyżając go, co stanowiło źródło problemu).

Akta sprawy (zawiadomienie o sygn. WK-614-35/1/2012 z 9 stycznia 2013 r. oraz postanowienie o sygn. RD-431/83/2012 z 14 stycznia 2013 r.) dostępne są TUTAJ.

11 lipca zaczęło obowiązywać obowiązywać rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie wzorów informacji przekazywanych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i wojewodę, trybu zwrotu części wydatków gmin wykonanych w ramach funduszu sołeckiego oraz wzoru wniosku o ten zwrot.

Rozporządzenie dostępne jest w Dzienniku Ustaw TUTAJ.

W nieprzekraczalnym terminie  do 31 lipca wójt (burmistrz, prezydent miasta) zobowiązany jest przekazać wojewodzie informację o wysokości środków przypadających na sołectwa obliczonych według wzoru określonego w art. 3 ust. 1 ustawy. Nieprzekazanie tej informacji w terminie skutkuje utratą przez gminę prawa do zwrotu części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego.

Wzory formularzy przekazywanych przez wójta do wojewody (oraz przez wojewodę do MAiC) wraz z instrukcjami wypełnienia znajdują się do pobrania w formie edytowalnej na stronie MAiC po klinknięciu poniższego obrazka i TUTAJ.

Z informacją MAiC na temat wejścia w życie rozporządzenia można zapoznać się TUTAJ.

Ministerstwo Finansów opublikowało 30 maja 2014 r. Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za 2013 r.

Dokument można pobrać TUTAJ.

Informacja o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego zawiera dane dotyczące wydatków z funduszy sołeckich poniesionych przez gminy w 2013 roku.

Łącznie 1169 gmin wykonało wydatki na sumę ponad 250 milionów złotych. 

Liczba gmin wydatkujących pieniądze z funduszy sołeckich:

2010 r. – 994

2011 r. – 1103

2012 r. – 1118

2013 r. – 1169

Zwracając uwagę na liczbę gmin, fundusz sołecki przyrastał rok do roku od 1% (2011 r.) przez 11% (2012 r.) do 4% (2013 r.), zaś od początku funkcjonowania Ustawy o funduszu soleckim liczba gmin realizujących fundusze sołeckie wzrosla o 17%.

Łączna kwota wydatków poniesionych przez jednostki samorządu terytorialnego w latach 2010-2013 z funduszy sołeckich wyniosła blisko 857 milionów złotych. 

Dane archiwalne dostępne są TUTAJ.

Prezentujemy opinię prawną autorstwa Wojciecha Lachiewicza dotyczącą kwestii budzących wątpliwości w związku z wprowadzeniem w życie Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim.

Celem opinii jest udzielenie odpowiedzi na pytanie: Czy uchwała rady gminy dotycząca utworzenia funduszu sołeckiego na rok 2015, podjęta przed datą wejścia w życie ustawy o funduszu sołeckim z dnia 21 lutego 2014 r. (tj. przed dniem 20 marca 2014 r.) wywołuje skutki prawne w rozumieniu nowej ustawy o funduszu sołeckim?  W opinii autor odnosi się również do innych „spraw w toku” (pkt III i IV opinii), jakie powstały przed wejściem w życie nowej ustawy i dotyczą funduszy sołeckich roku 2013 i roku 2014.

Istota problemów sprowadza się do tego, że autorzy rozwiązań ujętych w nowej Ustawie o funduszu sołeckim skupili się na ich wprowadzeniu w życie, ale zapomnieli o poprawności owego wprowadzenia. Zabrakło refleksji i właściwego przygotowania projektu Ustawy. Wyszło jak zawsze, czyli w naszej ocenie powstał w dużej mierze wadliwy akt prawny, którego negatywne skutki mogą odczuć mieszkańcy. W całym tym zamieszaniu większość gmin w porę spostrzegła zagrożenia i przyjęła uchwały o wyodrębnieniu funduszy sołeckich na podstawie nowej Ustawy. W ostatniej chwili, między 20 a 31 marca 2014 roku wiele gmin raz jeszcze podejmowało stosowne uchwały, aby uniknąć sytuacji w której uchwały podjęte od 1 stycznia do 19 marca 2014 r. mogłyby zostać uznane za nieważne.

Polecamy lekturę opinii, która oprócz omówienia najbardziej palącej kwestii, czyli ważności uchwał rad gmin podjętych między 1 stycznia a 19 marca 2014 roku, opisuje jak nie powinno być tworzone prawo.

Opinia dostępna jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

Zdaniem autora nie budzi wątpliwości to, że do osądu spraw w pełni zakończonych przed dniem 20 marca 2014 r. stosuje się przepisy uchylonej Ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim. Nowa Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim, w myśl zasady lex retro non agit, nie może prostować, ani cofać tamtych skutków prawnych. Problemem dla organów stosujących prawo tj. gmin, wojewodów, organów nadzoru, organów kontroli, sądów jest to, że przed dniem uchylenia Ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim, funkcjonowały również takie „prawa i obowiązki” (po stronie wspólnot sołeckich oraz po stronie gmin i wojewodów), które okazały się być niezakończonymi sprawami w toku. Mowa o następujących kwestiach:

– zwrotu części wydatków poniesionych z funduszy sołeckich w 2013 r.

– planowania, realizacji i wykonania przedsięwzięć z funduszy sołeckich ujętych w budżetach gmin na 2014 r.

– uchwałami rad gmin podjętymi przed 20 marca 2014 r. w zakresie tworzenia funduszy sołeckich na 2015 r.

Powstaje pytanie o treść norm prawnych regulujących od dnia 20 marca 2014 r. trzy wyżej wymienione stany prawne funduszy sołeckich, które powstały pod rządami uchylonych przepisów Ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o funduszu sołeckim.
W opinii obszernie omówione zostały również kwestie stanowienia przepisów przejściowych zgodnie z zasadami techniki prawodawczej (m.in. na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”) w odniesieniu do Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim.

Lektura opinii pozwala udzielić odpowiedzi m.in. na następujące pytania:

W jakiej wysokości gmina otrzymuje zwrot za wydatki poniesione z funduszy sołeckich w 2013 roku?

Zgodnie z art. 9 Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim: gmina otrzymuje z budżetu państwa w 2014 r. zwrot, w formie dotacji celowej, części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w 2013 r., zgodnie z dotychczasowymi przepisami, czyli w wysokości 10, 20 i 30%.

Czy już w 2014 r. powinien obowiązywać limit kwoty przewidzianej w budżecie państwa na zwrot części wydatków z funduszy sołeckich?

W opinii zwrócono uwagę, że nałożenie limitów wydatków dotyczących zwrotów z budżetu państwa za wydatki poniesione w 2013 r. nie powinno znaleźć zastosowania, ponieważ naruszałoby zasadę niedziałania prawa wstecz i byłoby sprzeczne z art. 2 Konstytucji RP.

Czy przedsięwzięcia z funduszy sołeckich można zmieniać już od 20 marca 2014 r.?

Jest to możliwe od momentu wejścia w życie Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim, czyli od 20 marca 2014 r.

POBIERZ PLIK: Moc obowiązująca uchwały o funduszu sołeckim podjętej przed dniem 20 marca 2014 r. oraz inne problemy spraw w toku. Przyczyny rozbieżności poglądów oraz rekomendacje rozwiązań. Opinia prawna Wojciecha Lachiewicza.

20 marca 2014 r. wchodzi w życie nowa Ustawa o funduszu sołeckim

Tekst Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim opublikowany został 12 marca 2014 r. w Dzienniku Ustaw. Ustawa wchodzi w życie w terminie 7 dni od jej opublikowania, czyli 20 marca 2014 roku.

Wszystkie uchwały rad gmin o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego podjęte od dnia 20 marca 2014 r. muszą powoływać się na Ustawę z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim!

Jeszcze w marcu 2014 r. opublikujemy komentarz do nowej Ustawy.

Tekst Ustawy dostępny jest po kliknięciu poniższych obrazków oraz w:

Dzienniku Ustaw (TUTAJ),

Internetowym Systemie Aktów Prawnych (TUTAJ).

POBIERZ PLIK: Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim

7 lutego 2014 r. odbyło się posiedzenie sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej (STiPR). Komisja obradowała nad dwoma projektami:

– poselskim projektem Ustawy o zmianie ustawy o funduszu sołeckim (druk nr 1755). Projekt dostępny jest TUTAJ.

– rządowym projektem Ustawy o funduszu sołeckim (druk nr 2102). Projekt dostępny jest TUTAJ.

Podczas 6 minutowych obrad Komisja STiPR przyjęła projekty do dalszych prac. Zastanowienie budzi czas pracy Podkomisji ds. ustroju samorządu terytorialnego. Podkomisja zdążyła zaopiniować rządowy projekt Ustawy o funduszu sołeckim w ekspresowym tempie – 29 stycznia 2014 r. rządowy projekt skierowany został do Sejmu. 4 lutego (wtorek) po uzyskaniu opinii Biura Legislacyjnego projekt skierowano do Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej a już 7 lutego (piątek) odbyło się pierwsze czytanie projektu w Komisji.

Trudno powiedzieć czy Podkomisja obradująca między 5 a 7 lutego nad rządowym projektem Ustawy o funduszu sołeckim posiadała wystarczającą ilość czasu, aby wystarczająco wnikliwie zapoznać się z rządowym projektem, który jak podkreślamy w przedstawionej opinii (TUTAJ), nie jest pozbawiony wad. Tempo prac nad projektem budzi nasze poważne wątpliwości i w naszej ocenie negatywnie wpływa na jakość stanowionego prawa.

Transmisja z obrad komisji dostępna jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

Jak samorządy radzą sobie z funduszem sołeckim?

Przeprowadziliśmy badanie sprawozdań finansowych 1035 gmin (na 1140 realizujących wydatki z funduszy sołeckich w 2012 r.) w zakresie wykonania funduszu sołeckiego za 2012 rok. Zaledwie 2% gmin miało poważne problemy z realizacją funduszy sołeckich. Ponad połowa gmin wydała 90% środków wyodrębnionych na fundusze sołeckie. Publikowany niżej wykres obrazuje proporcję środków wydanych z funduszy sołeckich do środków wyodrębnionych na fundusze sołeckie w budżetach gmin (proporcje środków wydanych z funduszy sołeckich do kwoty na jaką złożyłone zostały wnioski o fundusz sołecki szacujemy jako jeszcze wyższe).

W jaki sposób należy odczytać poniższy wykres? Publikujemy w nim informację dotyczącą liczby gmin (26, 72, 220, 717), które w 2012 roku realizowały przedsięwzięcia z funduszy sołeckich. Wykonanie funduszu oznacza procent wydanych środków w proporcji do środków wyodrębnionych na fundusz w budżetach gmin. Przykładowo:

• 717 gmin (czyli 70% z 1035 objętych badaniem) w 2012 roku wykonało wydatki z funduszy sołeckich w ponad 80% kwoty przypadającej na gminę,

• 2% gmin (26 samorządów) wydało mniej niż 35% środków przewidzianych na fundusze sołeckie w 2012 r.

Co istotne, tylko w 1/3 polskich gmin zrealizowano wydatki w mniejszej wysokości niż 80% funduszu sołeckiego. Taka sytuacja może być spowodowana np. niezłożeniem wniosków przez część sołectw w gminach bądź tańszą realizacją przedsięwzięć. Nierealizowanie budżetu gminy w zakresie funduszu sołeckiego, tak jak w gm. Wierzbica w woj. mazowieckim (informacja dostępna TUTAJ) może być przyczyną do nieudzielenia wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta absolutorium z wykonania budżetu.

Na podstawie analizy sprawozdań finansowych przygotowaliśmy listę 2% gmin, 26 samorządów w których procent wydatków z funduszy sołeckich w 2012 roku wyniósł mniej niż 35% wyodrębnionej kwoty. Można mieć uzasadnione pytania, co do przyczyn stojących za takim stanem rzeczy. Przeprowadziliśmy wywiady z 17 przedstawicielami urzędów z poniższej listy. W grupie urzędników znalazło się sześciu skarbników, sekretarz gminy, zastępca wójta oraz dziewięciu urzędników odpowiedzialnych za kwestie funduszu sołeckiego.

Na podstawie wywiadów z urzędnikami nie można wskazać jednoznacznej przyczyny braku realizacji przedsięwzięć z funduszy sołeckich. Również uzupełnienie wywiadów o dane stanowiące informację publiczną nie pozwala wyodrębnić głównej przyczyny niskiej realizacji zadań z funduszu. W marcu 2014 roku Stowarzyszenie zwróci się do Rad Gmin odnośnie przyczyn niskiego wykonania funduszu sołeckiego. W powyższej grupie gmin znajdują się tak samorządy o wysokim poziomie zadłużenia (Jasionówka) oraz o bardzo dobrych wskaźnikach zadłużenia (Józefów). Również dochody gmin są zróżnicowane, podobnie liczba składanych wniosków do funduszu sołeckiego oraz charakter ujętych w nich przedsiewzięć. W gminach Susiec i Wiązów problemem były braki dokumentacyjne we wnioskach. To niewątpliwie przyczyna, na jaką samorząd ma bezpośredni wpływ, prowadząc działania edukacyjne. W gminie Łaszczów wskazano, że celem gminy jest zblokowanie inwestycji nie zaś rozdrabnianie środków – przy takim podejściu do realizacji zadań z funduszu sołeckiego nie może dziwić niskie wykonanie przedsięwzięć. Podobną opinię wyraziła przedstawicielka gm. Biesiekierz, w tej gminie radni konsekwentnie wyodrębniają fundusz sołecki. W gminie Jasionówka wskaźnik zadłużenia w końcu 2012 r. wyniósł 54% (jako procent dochodów budżetowych). W tej gminie w pierwszej kolejności realizowane były wydatki związane z obsługą zadłużenia i zadania obligatoryjne gminy. W gminie Nowogard (woj. zachodniopomorskie) w 2011 roku przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego ze względu na niekompletność wniosków zrealizowane zostały z innych środków budżetu gminy. Rady gmin Rachanie, Łaszczów i Stary Brus w 2012 roku podjęły decyzje o niewyodrębnianiu funduszu sołeckiego. Statystyka dla gminy Szaflary (woj. małopolskie) może być myląca, ponieważ gmina zwiększyła fundusz sołecki ponad wysokość przewidzianą w Ustawie.

Na poniższej mapie zaznaczone zostały gminy, dla których zebraliśmy pogłębione dane, opisane wyżej. Wywiady zrealizowaliśmy w listopadzie 2013 r. W całym badaniu uwzględniliśmy 1035 gmin, tj. wszystkie oprócz gmin z obszaru województwa mazowieckiego (ze względu na brak danych, wyjątkowo w skali kraju nie gromadzonych przez Wojewodę Mazowieckiego; dane uzupełniamy kontaktując się z mazowieckimi gminami).