Miejsce zwoływania zebrania wiejskiego

Przedstawiamy wyjaśnienia dr Kazimierza Bandarzewskiego dotyczące wątpliwości towarzyszących określaniu miejsca zebrania wiejskiego. Zachęcamy do przyjrzenia się tekstowi statutu własnego sołectwa i do zwrócenia uwagi czy nie wymaga on zmian, aktualizacji czy wręcz przygotowania nowego dokumentu odpowiadającego potrzebom mieszkańców. Wybory do organów jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego mogą stanowić okazję do podjęcia dyskusji o statutach sołectw w gminie.

Czy sołtys ma pełną dowolność określania miejsca zebrania wiejskiego (np. u siebie w domu), jeżeli ta kwestia nie jest uregulowana statutowo a w sołectwie istnieje budynek należący do gminy (np. szkoła, świetlica, urząd gminy)?

Postawione w pytaniu zagadnienia należą do materii statutowych i to jedynie statutów sołectw.

Tryb zwoływania posiedzeń zebrania wiejskiego, w tym także miejsce jego zwoływania powinien być uregulowany w statucie każdego sołectwa. Zgodnie z art. 35 ust. 1 i ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 594 z późn. zm.), wyłączną materią statutu sołectwa jest określenie organizacji organu uchwałodawczego sołectwa, a więc także i trybu zwoływania zebrania wiejskiego. Tym samym to statut sołectwa winien precyzyjnie określać, komu przysługuje inicjatywa zwołania zebrania wiejskiego i w jakich terminach zwołuje się to zebranie. Analogicznie uregulowanie miejsca zwoływania zebrania wiejskiego powinno znaleźć się w statucie sołectwa.

W sytuacji, w której statut sołectwa nie precyzuje, kto ma prawo zwoływać zebranie wiejskie, można przyjąć, że prawo to przysługuje osobie będącej przewodniczącym zebrania wiejskiego. Najczęściej takim przewodniczącym jest sołtys, ale mogą być odmienne rozwiązania pozwalające na odrębne wybieranie osoby pełniącej funkcje przewodniczącego zebrania wiejskiego i odrębnie wybieranie sołtysa jako pełniącego tylko funkcję organu wykonawczego sołectwa.

Statut sołectwa bezwzględnie powinien wskazać na osobę pełniącą funkcję przewodniczącego zebrania wiejskiego. Bez takiej regulacji statut sołectwa obarczony jest istotną wadą, w istocie uniemożliwiającą funkcjonowanie zebrania wiejskiego. Należy przy tym zaznaczyć, że wójt tylko wówczas będzie miał prawo do skutecznego zwołania wiejskiego, jeżeli statut sołectwa pozwala organowi wykonawczemu gminy na takie zwoływanie. Wójt nie posiada bowiem żadnych własnych kompetencji do zwoływania zebrania wiejskiego.

Wprawdzie wadliwym byłaby taka treść statutu sołectwa, która nie określałaby także miejsca odbywania obrad przez zebranie wiejskie, ale taka wada nie powinna być traktowana jako istotne uchybienie, ale bardziej jako wada nieistotna, a tym samym nie powodująca nieważności statutu. Jeżeli statut sołectwa nie określa miejsca obrad zebrania wiejskiego, to wówczas należy przyjąć, że osoba uprawniona do zwołania zebrania wiejskiego musi wskazać miejsce obrad, przy czym może je określić dowolnie. Tym samym może zaistnieć i taka sytuacja, w której zwołanie zebrania wiejskiego nastąpi np. w mieszkaniu sołtysa, a nie w budynkach komunalnych (np. w budynku szkoły podstawowej lub świetlicy czy wiejskiego domu kultury).

Tym niemniej osoba zwołująca zebranie wiejskie musi liczyć się z tym, że jeżeli prowadzenie obrad w pomieszczeniu innym niż komunalne pociągnęłoby za sobą jakieś koszty, to koszty te będzie ponosiła tylko ta osoba, bez możliwości „przerzucenia” ich na  zebranie wiejskie. Wyjątkiem mogłaby być sytuacja, w której w budżecie gminy zarezerwowano by środki finansowe na pokrywanie takich wydatków, ale byłoby bardzo wątpliwe rozwiązanie, ponieważ takie wydatki zasadniczo będą traktowane jako nie uzasadnione.

Należy mieć także na uwadze treść ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2014 r., poz. 782). Zgodnie z art. 18 ust. 1, 3 i 4 w związku z art. 20 ustawy o dostępie do informacji publicznej zwołując zebranie wiejskie należy zapewnić jawność jego obradom i dostępność nie tylko dla członków zebrania wiejskiego, ale także i innych osób. Wprawdzie obowiązek ten expressis verbis dotyczy kolegialnych organów jednostek pomocniczych pochodzących z wyborów powszechnych, tym niemniej należałoby go stosować także do obrad zebrania wiejskiego. Oznacza to obowiązek zapewnienia odpowiednich lokalowych lub technicznych środków umożliwiających wykonywanie prawa polegającego na dostępie do posiedzeń zebrania wiejskiego.

Oznacza to, że zwoływanie zebrania wiejskiego, którego ilość członków powinna być osobie zwołującej zasadniczo znana (będą to pełnoletni mieszkańcy sołectwa) w miejscu (lokalu), który swoją pojemnością na pewno nie pomieści wszystkich członków takiego zebrania, może być potraktowane jako działanie zmierzające do celowego ograniczenia pracy zebrania wiejskiego i tak podjęte uchwały przez zebranie wiejskie mogą zostać uchylone przez organ nadzoru.

Czy zwołując zebranie wiejskie należy skorzystać z istniejącej infrastruktury gminy, czy też można zwołać zebranie w dowolnym miejscu na terenie sołectwa (a wręcz poza nim, jeżeli zwołuje je wójt)?

 
Jak już zostało to wyjaśnione, określenie miejsca, w którym powinno się zwołać zebranie wiejskie należy do materii statutowej sołectwa, a przynajmniej w statucie sołectwa powinny znaleźć się zapisy pozwalające na ustalenie takiego miejsca. Jeżeli jednak statut sołectwa nie reguluje tej kwestii, osoba zwołująca zebranie wiejskie może sama wskazać takie miejsce.

Chociaż przepisy statutu sołectwa stanowią akt prawa miejscowego obowiązujący na terenie sołectwa, to jednak należałoby przyjąć formalną dopuszczalność zwoływania zebrań wiejskich także poza granicami danego sołectwa. Jednak gdyby celem zwołania takiego zebrania była chęć utrudnienia lub uniemożliwienia przybycia na zebranie wiejskie mieszkańcom danego sołectwa, należałoby przyjąć, że wypaczałoby to ideę samorządności lokalnej i tak podjęte uchwały powinny być uchylone przez organ nadzoru. Takimi organami nadzoru są organy danej gminy: rada gminy lub wójt bądź oba te organy.

POBIERZ PLIK: Miejsce zwoływania zebrania wiejskiego_Opinia prawna

20 marca 2014 r. wchodzi w życie nowa Ustawa o funduszu sołeckim

Tekst Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim opublikowany został 12 marca 2014 r. w Dzienniku Ustaw. Ustawa wchodzi w życie w terminie 7 dni od jej opublikowania, czyli 20 marca 2014 roku.

Wszystkie uchwały rad gmin o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego podjęte od dnia 20 marca 2014 r. muszą powoływać się na Ustawę z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim!

Jeszcze w marcu 2014 r. opublikujemy komentarz do nowej Ustawy.

Tekst Ustawy dostępny jest po kliknięciu poniższych obrazków oraz w:

Dzienniku Ustaw (TUTAJ),

Internetowym Systemie Aktów Prawnych (TUTAJ).

POBIERZ PLIK: Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim

Kontrola KRRIO

W 2012 r. z inicjatywy Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych (KRRIO) przeprowadzona została pierwsza kompleksowa kontrola funkcjonowania funduszy sołeckich. Kontrolą objęte zostało 78 gmin. Publikujemy wyniki kontroli wraz z krótkim komentarzem. Zwracamy szczególną uwagę na wnioski, jakie stawia raport KRRIO udostępniony 22 marca 2013 r. i zachęcamy do lektury całego dokumentu.

Wybrane fragmenty kontroli, przypadki szczególnie istotne dla funkcjonowania funduszu sołeckiego i standardy interpretacji ustawy o funduszu sołeckim wyznaczone przez raport KRRIO, będziemy omawiać w kolejnych artykułach.

Informacja o wynikach kontroli koordynowanej funduszu sołeckiego przeprowadzonej w 2012 roku dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej RIO w Białymstoku TUTAJ, w formie przygotowanego przez SLLGO załącznika TUTAJ (plik .doc) lub TUTAJ (plik .pdf).

Komentarz

27 marca 2013 r. w Rzeczpospolitej ukazał się artykuł Michała Cyrankiewicza Społeczności lokalne uczą się korzystać z funduszu dostępny tutaj, zawierający wypowiedzi dr Ryszarda Krawczyka – prezesa KRRIO, Rafała Trykozko – naczelnika Wydziału Kontroli RIO w Białymstoku oraz Szymona Osowskiego – prezesa SLLGO odnoszące się do wyników powyższej kontroli.

Rafał Trykozko stwierdził m.in. iż fundusze sołeckie działają przyzwoicie, a gminy i sołectwa coraz lepiej radzą sobie ze stosowaniem ustawy przy funduszu na 2011 r. niż rok wcześniej. Powoli uczą się tej instytucji. Wśród wniosków zawartych w raporcie znalazło się stwierdzenie, iż

obowiązujący system wydaje się – mimo pewnego skomplikowania – stosunkowo sprawiedliwy i wyważony. Zasadnym wnioskiem w tym zakresie będzie więc wstrzymanie się ze zmianami regulacji prawnych w celu umożliwienia przyswojenia ich przez gminy. Zwłaszcza, że ustalenia za 2011 r. wskazują na spadek kwoty nieprawidłowości w tym zakresie.

Podstawowe informacje na temat kontroli

Za cel kontroli przyjęto zbadanie i ocenę przestrzegania przez gminy całości przepisów ustawy o funduszu sołeckim. Kontrolą objęto następujące zagadnienia regulowane tą ustawą:
1)    prawidłowość obliczenia wysokości funduszu sołeckiego dla poszczególnych sołectw,
2)   procedura określenia przez zebrania wiejskie przeznaczenia środków funduszu sołeckiego i złożenia wniosku w tej sprawie,
3)   proces weryfikacji przez organy gminy prawidłowości wniosku sołectwa w sprawie przeznaczenia środków funduszu sołeckiego,
4)    ujęcie w uchwale budżetowej przedsięwzięć wynikających z wniosków sołectw,
5)  prawidłowość wydatkowania środków na przedsięwzięcia wskazane przez sołectwa oraz ujęcia ich w ewidencji i sprawozdawczości,
6)    wniosek gminy o zwrot z budżetu państwa w formie dotacji celowej części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego. […]
Program kontroli przewidywał zbadanie kompleksowo dwóch pełnych cykli stosowania ustawy o funduszu sołeckim. […] Przyjęto założenie, że kontrola zostanie przeprowadzona przez wszystkie 16 regionalnych izb obrachunkowych – każda z izb obejmie badaniem 5 gmin.

POBIERZ PLIK: Informacja o wynikach kontroli koordynowanej funduszu sołeckiego przeprowadzonej w 2012 roku

Przedstawiamy publikację Wojciecha Lachiewicza Gospodarka finansowa sołectw na podstawie ustawy o funduszu sołeckim oraz w ramach ustaleń statutu gminy i statutu sołectwa.

Jeśli interesujesz się finansami swojego sołectwa, jeśli chcesz wiedzieć jaki jest udział sołectwa w decydowaniu o wydatkach budżetu gminy, jeśli zastanawiasz się nad poprawnym ujęciem pomysłów mieszkańców we wniosku o fundusz sołecki – zapraszamy do lektury.

Wojciech Lachiewicz wybitny specjalista z dziedziny finansów publicznych, radca prawny, członek Kolegium RIO w Krakowie i wykładowca akademicki, omawia kwestie gospodarki finansowej sołectw na podstawie ustawy o funduszu sołeckim oraz w ramach ustaleń statutu gminy i statutu sołectwa. Publikacja zawiera również analizę wybranych orzeczeń sądowych dotyczących funduszu sołeckiego, a także wybór przepisów prawnych.

Dziękujemy autorowi za wyrażenie zgody na udostępnienie publikacji na stronie funduszesoleckie.pl. Publikacja jest bezpłatna. W postaci załącznika można pobrać ją TUTAJ lub po kliknięciu obrazka:

Spis treści znajduje się TUTAJ oraz niżej:

Udostępniamy wystąpienie pokontrolne Najwyższej Izby Kontroli z dnia 25 października 2012 r., sygn. LZG-4101-04-04/2012 P/12/134. Kontrola została przeprowadzona przez pracowników Delegatury NIK w Zielonej Górze, jednostką kontrolowaną był Urząd Gminy Żary.

Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła nieprawidłowości m.in. w działanich wójta gminy Żary.

Wójt gminy nakazał sołtysom pomniejszenie rozdysponowania środków z funduszu sołeckiego. Jak wyjaśniał NIK wójt: celem mojego działania było ograniczenie kwoty wydawanej przez sołectwa na konsumpcję.

Najwyższa Izba Kontroli nie podzieliła argumentacji wójta stwierdzając w ww. wystąpieniu pokontrolnym nieprawidłowości m.in. w zakresie organizowania funduszu sołeckiego, w tym rozdysponowania środków funduszu sołeckiego na sołectwa.

Zdaniem NIK działania organu wykonawczego gminy doprowadziły do zaniżenia kwot funduszu sołeckiego a w konsekwencji do pozbawienia sołectw części należnych im środków z funduszu sołeckiego. Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, iż wójt nie posiada uprawnień do korygowania kwot ani rodzaju przedsięwzięć wskazanych we wnioskach sołectw.

Jak czytamy w wystąpieniu pokontrolnym, podkreślenia SLLGO:

„[…] W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie stwierdzono następujące nieprawidłowości:

1. Wójt nakazał sołtysom pomniejszenie rozdysponowania środków z funduszu sołeckiego na 2012 r. o kwoty przeznaczone na organizację imprez kulturalnych, (a w przypadku 6 sołectw, które pomimo ww. zalecenia ujęły te wydatki we wnioskach, wykreślił je z wniosków) z uwagi na fakt, że cel na jaki została przeznaczona przez zebranie wiejskie jest niezgodny z ustawą o funduszu sołeckim. Stosownie natomiast do art. 1 ust 3 ustawy o funduszu sołeckim, środki funduszu przeznacza się na realizacje przedsięwzięć, które zostały zgłoszone we wniosku sołectwa, są zadaniami własnymi gminy i służą poprawie warunków życia mieszkańców. Powyższe zadania spełniały ww. wymogi, zatem działanie Wójta było nieprawidłowe, tym bardziej, że ustawa nie przyznała mu uprawnień do korygowania wniosków (nawet jeżeli byłyby do tego podstawy). Stosownie do przepisu art. 4 ust 5 ustawy o funduszu sołeckim Wójt może jedynie odrzucić wniosek nie spełniający wymogów określonych w art. 4 ust. 2-4.

W związku z powyższym łączna kwota środków funduszu sołeckiego pozostająca w dyspozycji sołectw była niższa od kwot wynikających z prawidłowego obliczenia na podstawie wzoru określonego w art. 2 ust. 1 o 23.792 zł¹⁰ (zaniżenie kwoty funduszu dla poszczególnych sołectw wynosiło od 3% do 10%).

[Dodwód: akta kontroli str. 27-30]

Wójt Wiesław Polit wyjaśnił, że: wydatki te byłyby przeznaczone na zakup artykułów spożywczych do przygotowania posiłków dla uczestników, a więc w celach konsumpcyjnych. Wydatki te, w mojej ocenie, nie podlegałyby refundacji z budżetu państwa (…). Celem mojego działania było ograniczenie kwoty wydawanej przez sołectwa na konsumpcję. Nie wiązało się to  w żaden sposób z obniżaniem kwoty funduszu sołeckiego na dane sołectwo.

[Dowód: akta kontroli str. 100-103]

Najwyższa Izba Kontroli wskazuje, że ww. działanie spowodowało pozbawienie sołectw części należnych im środków z funduszu sołeckiego, bowiem Wójt nie posiada uprawnień do korygowania kwot ani rodzaju przedsięwzięć wskazanych we wnioskach sołectw[…]”

Należy podkreślić, iż wyłącznie mieszkańcy sołectwa na zebraniu wiejskim formułując treść wniosku o fundusz sołecki i podejmując stosowną uchwałę, decydują o przedsięwzięciach funduszu sołeckiego.

Wzór zawarty w ustawie o funduszu sołeckim pozwala obliczyć wysokość funduszu przypadającego na każde sołectwo. Działania zmierzające do obniżenia wysokości funduszu sołeckiego pozbawione są podstaw prawnych.

Całość wystąpienia pokontrolnego Najwyższej Izby Kontroli z dnia 25 października 2012 r., sygn. LZG-4101-04-04/2012 dostępna jest tutaj.

Mam takie trzy zasady, którymi się kieruję w pracy sołeckiej. Po pierwsze: potrzeby mieszkańców. Po drugie: informowanie. Po trzecie: rzetelne rozliczanie. Ale może zaczniemy od ludzi, od nas w Rębiszowie?

Mieszkańcy to podstawa

Zaczynam od nas, dlatego że mieszkańcy to podstawa, to samorząd. Są dobre samorządy w gminach, powiatach – myślimy wtedy zazwyczaj o usługach, szkołach, zdrowiu. Na poziomie sołectwa dobry samorząd to przede wszystkim dobrze zintegrowana społeczność wsi. Bo samorząd to my.

To taki mocny początek, co tu dużo mówić, ale dopiero kiedy będziemy dobrze zintegrowaną grupą, taką która wie czego chce – będziemy partnerami do konkretnych rozwiązań dla urzędu gminy, dla starostwa. A wszyscy w sołectwie chcemy, aby lepiej nam się tutaj żyło, abyśmy się lepiej rozumieli i te nasze wyobrażenia musimy przekładać na słowa. Inaczej rozmawia się z grupą, która wie czego chce, zna temat, formułuje swoje oczekiwania jak równy z równym. Czym jest prawdziwa siła w sołectwie? To dobrze zintegrowani ludzie.

No, ale może się wydawać, że nie od tego zaczyna się rozmowę w sołectwie. Bo drogi, lampy, kanalizacja… Wiem, że są to ważne problemy, bo to nasze sprawy. Ale czy można je rozwiązać na poziomie sołectwa? Na czym powinniśmy się skupić jako mieszkańcy? Jaka jest nasza rola? Tych pytań nie można pominąć.

Będąc sołtysem nie obiecywałem wodociągu, kanalizacji czy dokończenia oświetlenia – choć to rzeczy bardzo potrzebne, których nie ma. Jednak nie na tym polega rola sołtysa, by budować wodociąg. Od tego, na miarę zasobów, jest urząd gminy. Naszą rolą jest zwracać uwagę na nasze potrzeby, ściągać kogo trzeba, rozmawiać, wskazywać co jest do zrobienia i oczekiwać wykonania. A także rozliczać – taka jest rola ludzi i sołtysa, który ma im służyć i pomagać. To trochę inny budowniczy, buduje społeczność, choć trzeba przyznać, że jak trzeba to oczywiście chwyci za łopatę.

Zacząłem od integracji

Pierwsze co zrobiłem po wyborach, to zebranie nowej rady soleckiej. Założyliśmy stronę internetową sołectwa, aby lepiej wyjść z informacją do mieszkańców. Rębiszów to duża wieś, posiada wielu mieszkańców, również tych, którzy wyjechali i obecnie znajdują się w różnych częściach Polski i świata. Zdecydowaliśmy o założeniu strony, aby także do nich dotrzeć z wiadomościami ważnymi dla naszej społeczności, a przede wszystkim, aby w jeszcze jeden sposób integrować Rębiszowian.

Informacje znajdujące się na naszej stronie, stanowią przykład, że w Rębiszowie mieszkają ludzie, którzy zaczynają się coraz lepiej dogadywać. Powstało takie przekonanie, że musimy nauczyć się ze sobą rozmawiać, spotykać, radzić, formułować wnioski – to jest to o co mi chodzi. Są trudne rzeczy, i trzeba je rozwiązywać na zasadzie dialogu. Owszem, występują różnice w poglądach, zapatrywaniach na różne rozwiązania, ale niezależnie jakie zdanie zostanie wybrane, wszyscy muszą się zaangażować. Tu wszystko zależy od nas. No na tym polega ten nasz wiejski samorząd – nie ma go bez zaangażowania.

Sołtys musi uparcie, choćby nie każdy to lubił – a mi sprawia to wielką frajdę – wracać do kluczowej sprawy: integracji sołectwa. Kluczową sprawą dla funkcjonowania sołectwa jest integracja jego mieszkańców, a ta następuje w różnych momentach – przy pracy, zabawie, podczas wycieczki i podczas spotkania. Jako mieszkańcy interesujemy się tym, co jest wokoło nas, naszym życiem tutaj, w tej społeczności. Wspomaganie takiego zainteresowania i integracji powinno być celem pracy sołtysa i rady sołeckiej, ponieważ zainteresowanie mieszkańców życiem własnej społeczności oznacza również zaangażowanie. Wracam cały czas do kwestii integracji mieszkańców, ponieważ zintegrowani, zaangażowani mieszkańcy mówią czego im potrzeba.

Po pierwsze potrzeby mieszkańców

Można podpatrywać dobre praktyki u innych, przenosić je na grunt swojego sołectwa, co nie zastąpi głosu mieszkańców, który powinien być na pierwszym miejscu. Moim zdaniem nie warto wprowadzać pomysłów na zasadzie: pójdę, skopiuję, pochwalę się. Dlaczego? Wtedy we wsi i tak na koniec zostaniemy z niczym – cudze pomysły, cudze potrzeby a nasze realia. Jeśli komuś potrzebny jest poklask, może tak działać, ale jeśli chce tu mieszkać, to nie tędy droga. Sołtysowi może się jeszcze udać pójść na skróty, ale czy takim skrótem uda się przejść całej wsi? Jasne, że nie. Trzeba zacząć od początku: ludzie, potrzeby, realia, spotkania, spotkania, spotkania i tyle samo rozmów z perspektywą na zmiany. Dlatego musimy uczyć się słuchać i rozmawiać. To wcale nie jest prosta sprawa.

Sądzę, że nie da się inaczej rozwijać miejscowości niż spotykając się, zdobywając wiedzę – czasem trzeba posiedzieć w internecie, wyjechać, ale przecież pomysły nie rodzą się po to, aby nasze spotkania odbywały się gdzieś poza sołectwem.  Przy dobrej atmosferze, z czasem pojawiają się propozycje: słuchajcie, a może byśmy spróbowali czegoś takiego… Kilka lat temu wpadły mi w ręce stare widokówki z Rębiszowa (wtedy jeszcze nie myślałem, że  będę sołtysem). Wówczas  pomyślałem, aby zorganizować spotkanie nawiązujące do historii Rębiszowa, pokazać jak to było kiedyś. Teraz wspólnie  rozwinęliśmy ten pomysł i trafiliśmy w dziesiątkę. Nie dość, że miało miejsce duże spotkanie w świetlicy wiejskiej, to z pomocą wielu osób m.in. Arka Włodarskiego z Muzycznego Radia Jelenia Góra, dotarliśmy do kilkudziesięciu przedwojennych widokówek Rębiszowa i udało nam się wydać pamiątkowy kalendarz. To był tylko punkt wyjścia dla dalszych działań podejmowanych wspólnie w naszej miejscowości. Bowiem naszym największym sukcesem była mobilizacja na rzecz zakupu pompy insulinowej dla mieszkańca naszej miejscowości. Dzięki zaangażowaniu udało się.

Po drugie informowanie

Aby poznać oczekiwania ludzi, trzeba organizować spotkania. Nawet nie muszą to być zebrania wiejskie, tylko spotkania, aby lepiej się poznać, podyskutować. W Rębiszowie towarzyszą im kawa, herbata, ciastka. Emocje znajdują wtedy ujście i w takiej atmosferze łatwiej jest konstruktywnie porozmawiać. Dla nowego sołtysa takie spotkania to też okazja, aby powiedzieć: ja mam taki pomysł, chciałbym poznać inne. Przecież mój pomysł nie musi się spodobać – wybierzemy taki, jaki chcielibyśmy wspólnie zrealizować i ciągniemy go dalej.

Informowanie mieszkańców odgrywa istotną rolę. Jeśli ludzie nie będą informowani o tym, co dotyczy publicznych spraw, to każdy, niezależnie od stanowiska jakie zajmuje – szybko straci autorytet i zaufanie, a to jest koniec czegoś podstawowego w życiu społeczności. Zaufanie jest bardzo szybko stracić, a odbudować… dużo trudniej. Przynajmniej tyle samo wysiłku należy wkładać w realizację jakiegoś pomysłu, co w informowanie o nim oraz rozliczanie jego wykonania.

Po trzecie rzetelne rozliczanie

Z każdej pracy na rzecz dobra publicznego trzeba się rzetelnie rozliczyć. Można wykazać na co poszły nasze pieniądze z budżetu gminy, chociażby z funduszu sołeckiego. W naszej miejscowości z funduszu udało się m.in. doposażyć świetlicę wiejską w ekran i rzutnik, klub sportowy w nowe stelaże pod  krzesełka, a w OSP dofinansować wykonanie wjazdu do garażu. Okazało się, że dzięki tym zakupom można także ciekawiej organizować spotkania, zebrania wiejskie.

Co do funduszu, to fundusz najlepiej broni się sam. Proponuję zobaczyć, co udało się za te pieniądze osiągnąć, porozmawiać z ludźmi, to są rzeczy które każdy może w ciągu roku samemu ocenić. Fundusz sołecki to możliwości, widzą to mieszkańcy, widzą to radni. Dwa lata temu fundusz przeszedł jednym głosem, w tym roku było inaczej – na 15 radnych tylko jeden był przeciwny, czyli widać, że opłacało się przekazać część władzy w ręce mieszkańców. Przystępujemy również  do innych inicjatyw, np. bierzemy udział w działaniach na rzecz odnowy wsi, a o ich przebiegu i wynikach będziemy na bieżąco informować m.in. na naszej stronie internetowej rebiszow.pl.

Listy obecności z zebrań wiejskich są jawne

Wyrokami z dnia 6 grudnia 2012 r., sygn. akt I OSK 2021/12 oraz I OSK 2022/12, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, iż listy obecności z zebrań wiejskich stanowią informację publiczną: są jawne i podlegają udostępnieniu.

Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) dokonał ważnego rozstrzygnięcia dla funkcjonowania Ustawy o funduszu sołeckim. NSA podzielił stanowisko SLLGO, strony skarżącej w obu postępowaniach, iż każdy ma prawo wiedzieć, kto podejmuje decyzje o wydatkowaniu pieniędzy publicznych.

Sąd zaznaczył również, iż wszystkie inne dokumenty zebrania wiejskiego stanowią informację publiczną. W uzupełnieniu wyroków zwracamy uwagę na jednolite orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego (np. I OSK 2157/11) oraz Sądu Najwyższego (np. I CSK 190/12), iż dokumenty związane z realizacją zadań publicznych, w tym umowy, faktury czy rachunki podlegają udostępnieniu na żądanie każdej osoby. W zakresie jawności dokumentów potwierdzających wydatki z funduszy sołeckich, Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich w latach 2011-2012 przeprowadziło kilkanaście postępowań sądowych, skutkujących każdorazowo udostępnieniem żądanych informacji.

Podkreślamy, że każdy dokument dotyczący funduszu sołeckiego jest jawny!

Pisemne uzasadnienie wyroku udostępnimy niezwłocznie po jego otrzymaniu. Opublikujemy również dokumentację spraw I OSK 2021/12 oraz I OSK 2022/12. Sprawy prowadzone są w ramach monitoringu realizacji ustawy o funduszu sołeckim.

Ustne uzasadnienie wyroków

W ustnym uzasadnieniu wyroku sędzia NSA Irena Kamińska stwierdziła m.in. iż zebranie wiejskie jest organem jednostki pomocniczej samorządu terytorialnego, który decyduje o mieniu publicznym, może podejmować uchwały w tym zakresie, w związku z tym wszelkie kwestie, które dotyczą działalności tego organu są informacją publiczną, dotyczą bowiem mienia publicznego. Tak uchwały jak i wszystkie decyzje, które to zebranie podejmuje mogą stanowić przedmiot wniosku o informację publiczną.

Jak zauważył sąd, problemem w obydwu sprawach wniesionych przez SLLGO był stosunek ustawy o dostępie do informacji publicznej i ustawy o ochronie danych osobowych. Sędzia Irena Kamińska przywołała treść art. 5 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, który stanowi:

Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa.

Naczelny Sąd Administracyjny stanął na stanowisku, iż artykuł 5 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej znajduje zastosowanie w obydwu rozpatrywanych sprawach – skargach kasacyjnych Stowarzyszenia Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich, ponieważ osoby biorące udział w zebraniu wiejskim wprawdzie nie stają się funkcjonariuszami publicznymi, ale przez udział w zebraniu wiejskim i współdecydowanie o przeznaczeniu funduszy sołeckich – w tym zakresie pełnią funkcje publiczne, więc ochrona ich danych osobowych jest ograniczona zgodnie z zapisem w/w przepisu.

Do pełnej realizacji dostępu do informacji publicznej konieczne jest zatem udostępnienie danych osób uczestniczących w zebraniach wiejskich, bowiem jak zauważył sąd w innym przypadku niemożliwe jest nawet ustalenie czy organ, który podejmuje decyzje dotyczące mienia publicznego był należycie reprezentowany.

Informacje prasowe

Artykuł Michała Cyrankiewicza Trzeba ujawnić, kto podejmuje decyzje opublikowany w Rzeczpospolitej 7 grudnia 2012 r. dostępny jest tutaj.

Artykuł Danuty Frey Czy można informować, kto dzieli fundusze sołeckie opublikowany w Rzeczpospolitej 5 grudnia 2012 r.  dostępny jest tutaj.

Kalendarium sprawy I OSK 2021/12

26 października 2011 r. Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich (SLLGO) zwróciło się do Wójta Gminy Kowale Oleckie (Wójta) z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej w zakresie dotyczącym funduszu sołeckiego, w tym m.in. list obecności z zebrań wiejskich z każdego sołectwa w gminie za lata 2009 i 2010.

8 listopada 2011 r. Wójt Gminy Kowale Oleckie wydał decyzję (znak pisma RG.1431.5.2011) odmawiającą udostępnienia informacji publicznej w w/w zakresie.

19 listopada 2011 r. SLLGO skierowało do Samorządowego Kolegium Odwoławczego  w Olsztynie (SKO; za pośrednictwem Wójta Gminy Kowale Oleckie) odwołanie od decyzji Wójta.

1 grudnia 2011 r. Wójt przekazał pismo SLLGO do SKO w Olsztynie.

19 stycznia 2012 r. SKO w Olsztynie wydało decyzję (znak SKO 54-29/11) utrzymującą w mocy decyzję Wójta.

10 lutego 2012 r. SLLGO skierowało skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie (WSA; za pośrednictwem SKO w Olsztynie) na decyzję SKO w Olsztynie w sprawie rozpoznania odwołania od decyzji Wójta Gminy Kowale Oleckie o udzielenie informacji publicznej.

28 lutego 2012 r. SKO w Olsztynie sformułowało odpowiedź na skargę SLLGO przekazując ją do WSA w Olsztynie

6 marca 2012 r. WSA w Olsztynie wezwał SLLGO do uiszczenia wpisu sądowego, co nastąpiło.

13 marca 2012 r. SLLGO jako strona skarżąca skierowało do WSA w Olsztynie pismo procesowe.

21 marca 2012 r. WSA w Olsztynie poinformował SLLGO o terminie rozprawy wyznaczonym na 19 kwietnia 2012 r.

19 kwietnia 2012 r. w WSA w Olsztynie odbyła się rozprawa ze skargi SLLGO na decyzję SKO w Olsztynie. Wydanie wyroku zostało odroczone do 30 kwietnia 2012 r.

30 kwietnia 2012 r. WSA w Olsztynie wydał wyrok (sygn. akt II SA/Ol 194/12) oddalając skargę SLLGO  na decyzję SKO w Olsztynie.

25 maja 2012 r. SLLGO otrzymało odpis w/w wyroku WSA w Olsztynie z dnia 30 kwietnia 2012 r.

15 czerwca 2012 r. SLLGO udzieliło upoważnienia do wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku WSA w Olsztynie

20 czerwca 2012 r. SLLGO  skierowało do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie (NSA;  za pośrednictwem WSA w Olsztynie) skargę kasacyjną od wyroku WSA w Olsztynie

9 lipca 2012 r. SLLGO jako strona skarżąca skierowało pismo do WSA w Olsztynie

17 października 2012 r. Naczelny Sąd Administracyjny zawiadomił SLLGO o terminie rozprawy wyznaczając ją na 30 listopada 2012 r.

30 listopada 2012 r. w NSA odbyła się rozprawa w sprawie ze skargi kasacyjnej SLLGO od wyroku WSA w Olsztynie z dnia 30 kwietnia 2012 r. sygn. akt II SA/Ol 194/12 w sprawie skargi SLLGO na decyzję SKO w Olsztynie z dnia 19 stycznia 2012 r. nr SKO 54-29/11 w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej. Ze względu na wagę sprawy wydanie wyroku zostało odroczone do 6 grudnia.

6 grudnia 2012 r. odczytany został wyrok w w/w sprawie (sygn. akt I OSK 2021/12). Listy obecności z zebrań wiejskich stanowią informację publiczną – są jawne!

Dochody gminy a wyodrębnianie funduszu sołeckiego

Szczegółowe dane dotyczące zwrotów z budżetu państwa, zebrane przez SLLGO w ramach monitoringu funduszu sołeckiego, wskazują iż najczęściej na wyodrębnienie funduszu sołeckiego decydują się najmniej zamożne gminy, tj. takie w których kwota bazowa jest mniejsza od średniej kwoty bazowej dla kraju.

Istotną motywację dla wyodrębniania funduszu sołeckiego stanowi możliwość odzyskania, w formie zwrotu z budżetu państwa, części wydatków poniesionych z funduszu sołeckiego.

Tak w 2012 roku, jak i w przypadku 2011 roku ponad połowę gmin otrzymujących zwrot części wydatków poniesionych z funduszu sołeckiego stanowiły samorządy otrzymujące 30% zwrotu. Było to 56% w 2011 r. oraz 57% w 2012 r.  Proporcje dla gmin otrzymujących zwroty z budżetu  państwa w 2011 r. kształtowały się następująco: 57% gmin otrzymało 30% zwrotu wydatków, 32% gmin 20%, 11% gmin 10% wydatków. Dane dla 2012 roku przedstawiały się następująco: 56% gmin otrzymało 30% zwrotu wydatków, 38% gmin 20%, 6% gmin 10%.

Komu przysługuje zwrot?

Zgodnie z art. 2 ust. 4 ustawy o funduszu sołeckim, zwrot z budżetu państwa części wydatków poniesionych z funduszy sołeckich dotyczy gmin, które wykonały przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego.

Gmina otrzymuje z budżetu państwa zwrot, w formie dotacji celowej, części wydatków wykonanych w ramach funduszu. Zwrot obejmuje wydatki wykonane w roku poprzedzającym rok budżetowy.

Ile pieniędzy wróciło do gmin?

O tym, ile pieniędzy otrzymały gminy jako zwrot części wydatków z funduszy sołeckich pisaliśmy tutaj (2012 r.) i tutaj (2011 r.). Zwroty wydatków przekazane z budżetu w 2012 r. dotyczyły wydatków poniesionych w 2011 r., o których decydowano na zebraniach wiejskich w 2010 r. Zwroty przekazane w 2011 r. dotyczyły wydatków poniesionych w 2010 r., o których decydowali mieszkańcy na zebraniach wiejskich w pierwszym roku funkcjonowania ustawy, czyli w 2009 r.

• 30% zwrotu wykonanych wydatków przysługuje dla gmin, w których kwota bazowa (Kb) jest mniejsza od średniej kwoty bazowej dla kraju (Kbk) w skali kraju,

• 20% zwrotu wykonanych wydatków przysługuje dla gmin, w których Kb wynosi od 100% do 120% średniej Kbk w skali kraju,

• 10% zwrotu wykonanych wydatków przysługuje dla gmin, w których Kb jest większe od 120 % średniej Kbk w skali kraju.

Co to jest kwota bazowa (Kb)?

Kwota bazowa obliczana jest według zasad przedstawionych w art. 2 ustawy o funduszu sołeckim. Aby obliczyć kwotę bazową dla gminy, należy podzielić wykonane dochody bieżące gminy przez liczbę mieszkańców gminy. Chodzi o wykonane dochody bieżące gminy sprzed dwóch lat w stosunku do roku, w którym fundusz będzie fizycznie realizowany oraz o liczbę mieszkańców gminy podaną przez prezesa GUS, według stanu na 31 grudnia sprzed dwóch lat w stosunku do roku, w którym fundusz będzie fizycznie realizowany.

Czyli jeśli radni i mieszkańcy podejmowali decyzje o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego w 2012 roku, to fundusz  będzie realizowany w 2013 r., zaś do obliczeń muszą być wzięte dochody bieżące z 2011 r. Liczba mieszkańców dotyczy stanu na 31 grudnia również na dwa lata wstecz w stosunku do roku w którym fundusz ma być realizowany, czyli w tym przypadku na 31 grudnia 2011 r.

Co to jest średnia kwota bazowa dla kraju (Kbk)?

Opisuje to art. 2 ust. 6-8 ustawy o funduszu sołeckim:

Średnią kwotę bazową dla kraju oblicza się, dzieląc łączną kwotę wykonanych dochodów bieżących gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, o których mowa w przepisach o finansach publicznych, przez liczbę mieszkańców gmin wiejskich i miejsko-wiejskich według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy o dwa lata, ustaloną przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Średnią kwotę bazową dla kraju podaje każdego roku do 31 sierpnia zgodnie z art. 2 ust. 8 ustawy o funduszu sołeckim Minister Finansów. Każdorazowo komunikaty Ministerstwa Finansów publikowane są w BIP, np. tutaj.

Średnia kwota bazowa (Kbk) na 2010 rok wyniosła  2.312,09 zł/mieszkańca
Średnia kwota bazowa (Kbk) na 2011 rok wyniosła  2.399,29 zł/mieszkańca
Średnia kwota bazowa (Kbk) na 2012 rok wyniosła  2.576,39 zł/mieszkańca
Średnia kwota bazowa (Kbk) na 2013 rok wyniosła  2.620,11 zł/mieszkańca

Jak obliczyć wysokość funduszu sołeckiego?

O tym, jak obliczyć ile pieniędzy przypada na sołectwo, piszemy TUTAJ.

Wyniki wcześniejszych badań

W 2009 oraz w 2010 roku zespół SLLGO w oparciu o metodologię wypracowaną wspólnie z pracownikami Instytutu Socjologii UW przeprowadził w różnych regionach kraju kilkadziesiąt wywiadów z urzędnikami samorządowymi, członkami rad sołeckich i sołtysami. Równolegle odbyliśmy ok. 160 wywiadów telefonicznych ze skarbnikami, sekretarzami oraz wójtami i burmistrzami gmin. W opinii badanych osób jedną z głównych przeszkód dla wyodrębnienia funduszu sołeckiego  w pierwszych latach funkcjonowania ustawy o funduszu sołeckim były niskie dochody gminy. Zebrane dane wskazują, iż  już w pierwszym roku fundusz sołecki najczęściej wyodrębniały w budżetach właśnie gminy najmniej zamożne.

W czerwcu 2011 r. prezentowaliśmy również artykuł przygotowany na podstawie badań przeprowadzonych w rzeszowskich gminach przed dr Bogusława Kotarbę. Jak pisał autor: z przeprowadzonego badania wynika, że możliwość uzyskania części poniesionych kosztów, faktycznie zachęca gminy do wyodrębniania funduszu sołeckiego. Artykuł dostępny jest tutaj.

Zachęcamy do zapoznania się z publikacją Fundusz sołecki w pytaniach i odpowiedziach wydaną przez Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich, w programie Budżet obywatelski.

W zespole programu Budżet obywatelski pracujemy na rzecz mieszkańców:

• odpowiadamy na Państwa pytania i przedstawiamy opinie prawne – tylko w sierpniu i wrześniu 2012 r. udzieliliśmy pisemnych odpowiedzi na ponad 250 pytań,

• publikujemy artykuły dotyczące funkcjonowania funduszy sołeckich – kilkanaście tekstów otrzymaliśmy od Państwa,

• prowadzimy kompleksowy monitoring funkcjonowania ustawy – nasze działania dotyczą gmin i instytucji centralnych,

• gromadzimy i udostępniamy wiedzę – prowadzimy własne badania i udostępniamy dane publicznych instytucji, w tym RIO,

• pracujemy z najlepszymi ekspertami z regionalnych izb obrachunkowych oraz ośrodków akademickich,

• aktywnie korzystamy z prawa – m.in. zmobilizowaliśmy do działania ponad 200 rad gmin, doprowadziliśmy do kilkudziesięciu istotnych rozstrzygnięć sądowych, podjęliśmy działania m.in. wobec GUS,

• monitorowaliśmy proces wprowadzania zmian do ustawy o funduszu sołeckim, który do zmian nie doprowadził – jesteśmy zwolennikami trwałości prawa i niewprowadzania pochopnych, nieprzemyślanych zmian,

• i co dla nas najważniejsze: spotykamy się z Państwem w całej Polsce: w gminach, w sołectwach, uczestnicząc w wydarzeniach, a ostatnio na konferencjach organizowanych wspólnie z wojewodami pod patronatem Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. 

Publikacja, którą przedstawiamy, w krótkiej formie zbiera to, co naszym zdaniem ważne. Publikacja Fundusz sołecki w pytaniach i odpowiedziach jest bezpłatna, można ją pobrać, drukować i rozpowszechniać. Wprowadzanie zmian zabronione. Publikacja obejmuje stan prawny na wrzesień 2012 r. W przypadku udostępniania na Państwa stronie internetowej prosimy o umieszczenie odnośnika do strony funduszesoleckie.pl

Publikacja w wersji elektronicznej

Plik do pobrania i wydruku w formacie A4 dostępny jest TUTAJ.

Plik do pobrania i wydruku w formie zeszytowej – po wydrukowaniu i złożeniu na pół publikacja tworzy niewielką książeczkę – dostępny jest TUTAJ (okładka) i TUTAJ (środek).

Publikacja tradycyjna

Dysponujemy egzemplarzami publikacji, które chętnie Państwu prześlemy drogą tradycyjną. W pierwszej kolejności publikację wysyłamy do bibliotek wiejskich oraz do gmin, w których fundusz sołecki funkcjonuje pierwszy rok.

Jeśli interesuje Państwa otrzymanie publikacji, prosimy o kontakt na adres: funduszesoleckie@sllgo.pl. Prosimy również o krótkie opisanie zmian, jakie Państwa zdaniem nastąpiły w związku z wprowadzeniem w życie funduszu sołeckiego w Państwa gminie/sołectwie oraz wyzwań, z jakimi się Państwo spotykacie. Państwa uwagi pozwolą nam lepiej odpowiedzieć na pojawiające się potrzeby. Prosimy również o nadsyłanie wszelkich uwag krytycznych dotyczących publikacji.

Wszystkich tych działań nie byłoby, gdyby nie wsparcie Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe. Serdecznie dziękujemy!

POBIERZ PLIK: Fundusz_sołecki_pytania_odpowiedzi_2012_funduszesoleckie.pl

W tekście umieszczonym w portalu ziemi chrzanowskiej czytamy: Do końca września mieszkańcy sołectw muszą zadecydować o podziale pieniędzy z funduszu sołeckiego na 2013 rok. W środę decydowali dulowianie. W przyszłym roku do wydania mają 25.286 zł. Sołtys zaproponował, by 3,3 tys. zł przeznaczyć na zakup tablic ogłoszeń, 4 tys. zł na gminną scenę, 7 tys. zł na stroje, piec i lodówkę dla KGW oraz zespołu folklorystycznego Dulowiacy, 1,8 tys. zł na organizację wiejskiej imprezy, 8 tys. zł na monitoring wsi, resztę na zakup narzędzi i środków czystości.

Jeśli scena, do której dołożyć chce się sołectwo, znajduje się na terenie sołectwa, może być finansowana z funduszu sołeckiego. Przypominamy, że z funduszu sołeckiego nie można finansować przedsięwzięć na które składa się kilka sołectw, np. sceny w innym sołectwie.

Poza drogami czy oświetleniem, ważna jest także integracja społeczna, a wieś integrują właśnie panie z KGW, strażacy czy rada sołecka – należy przy tym pamiętać, że z funduszu sołeckiego finansowane są konkretne przedsięwzięcia; z funduszu sołeckiego nie można przeznaczyć pewnej puli pieniędzy po prostu na działalność OSP czy KGW.

Artykuł Dulowa. Pokłócili się o pieniądze z funduszu sołeckiego opublikowany 20 września 2012 r. w serwisie przełom.pl portal ziemi chrzanowskiej, dostępny jest tutaj.