Uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego podjęte po 20 lutego 2014 r. na podstawie nowej Ustawy o funduszu sołeckim są bezterminowe.

Rada Gminy Leoncin 18 lutego 2015 r. podjęła uchwałę o wyrażeniu zgody na wyodrębnienie funduszu sołeckiego w budżecie gminy na 2016 rok. Uchwała dostępna jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie zakwestionowała ww. uchwałę, stwierdzając że narusza art. 2 ust. 3 Ustawy o funduszu sołeckim, traktujący że

Uchwała o wyrażeniu zgody na wyodrębnienie funduszu ma zastosowanie do kolejnych lat budżetowych następujących po roku, w którym została podjęta.

Jak zauważyło Kolegium RIO,

[…] cytowany przepis wprowadził zatem zasadę, iż raz wyrażona zgoda na wyodrębnienie funduszu obowiązuje bezterminowo tj. do czasu podjęcia przez radę gminy uchwały cofającej zgodę na wyodrębnienie funduszu sołeckiego, która zgodnie z art. 2 ust. 4 ustawy o funduszu sołeckim obowiązuje jedynie w kolejnym roku budżetowym. 

Mając powyższe na uwadze, Rada  Gminy  podejmując uchwałę o wyrażeniu zgody  na wyodrębnienie środków stanowiących fundusz sołecki, nie może ograniczyć decyzji o ich wyodrębnieniu tylko do roku 2016, gdyż istotnie narusza  tym cyt.  przepis art. 2  ust. 3 ustawy o funduszu sołeckim, zgodnie z którym decyzja Rady o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego, podjęta w roku poprzedzającym rok, na który wyodrębnia się fundusz, jest ważna w każdym roku budżetowym (bez ograniczenia) następującym po roku, w którym została podjęta.

Kolegium Izby uznało, iż Rada Gminy Leoncin dokonała nieuprawnionej modyfikacji zakresu czasowego obowiązywania wyodrębnienia funduszu sołeckiego […]

Uchwała RIO w Warszawie z 24 marca 2015 r, dostępna jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

W efekcie Rada Gminy Leoncin 25 marca 2015 r. podjęła uchwałę o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego w sposób właściwy, tj. nie określając ram czasowych jej obowiązywania. Uchwała Rady Gminy Leoncin z 25 marca 2015 r. dostępna jest TUTAJ.

Jak skomentował Wojciech Tarnowski, prezes RIO w Warszawie dla „Rzeczpospolitej” (artykuł z 14 kwietnia 2015 r. dostępny TUTAJ) obowiązująca ustawa o funduszu sołeckim wprowadziła zatem zasadę, że raz wyrażona zgoda na wyodrębnienie funduszu sołeckiego obowiązuje bezterminowo […] A konkretnie: do czasu podjęcia przez radę gminy uchwały cofającej zgodę na wyodrębnienie funduszu sołeckiego. Taka uchwała z kolei obowiązuje tylko przez jeden rok budżetowy – dodaje.

Ile gmin w 2014 roku podjęło uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego na 2015 rok?

Fundusz sołecki może być tworzony w blisko 90% polskich gmin, co czyni go największym pod względem liczby zaangażowanych mieszkańców oraz wysokości środków finansowych instrumentem partycypacji publicznej w kraju.

Fundusz sołecki tworzony jest mocą uchwały rady gminy podejmowanej do 31 marca. Dane dotyczące uchwał o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego gromadzą Regionalne Izby Obrachunkowe (RIO), które przesyłają je następnie do Krajowej Rady RIO. Na podstawie tych informacji Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (MAiC) tworzy statystykę. Dane MAiC dostępne są TUTAJ. Tabela udostępniana przez MAiC zawiera dane z maja 2014 r. (przekazane przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych). Dotyczy liczby gmin z sołectwami, w których podjęto uchwały o wyrażeniu zgody na wyodrębnienie (bądź niewyodrębnienie) w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki w 2015 r.

Dane zgromadzone przez RIO czy MAiC częściowo różnią się od danych, jakie Sieć Obywatelska – Watchdog Polska zweryfikowała na podstawie Biuletynów Informacji Publicznej gmin. Mimo, że w 2014 roku nie zapoznaliśmy się ze wszystkimi BIP’ami gmin zobowiązanych do podejmowania uchwał, wychwyciliśmy kilkadziesiąt błędów. W niektórych województwach gminy nie dopełniają obowiązku przesyłania uchwał dot. funduszu sołeckiego do RIO. Gminy mają na to 7 dni i rozbieżność w danych wynika w niektórych przypadkach z lekceważenia tego obowiązku przez niektóre jednostki samorządu terytorialnego.

W efekcie pełną lista gmin, które podjęły uchwałę o utworzeniu funduszu sołeckiego stworzyliśmy w oparciu o informacje, jakie gminy przesłały do wojewodów.

Lista gmin, które w 2014 r. podjęły uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego i do 31 lipca 2014 r. przesłały na ten temat informację do właściwych wojewodów, zawiera: nazwę gminy, typ gminy (wiejska/miejsko-wiejska/miejska), nazwę województwa, liczbę sołectw w gminie, liczbę mieszkańców sołectw, liczbę mieszkańców gminy, wysokość kwoty bazowej istotnej dla obliczenia funduszu sołeckiego oraz wysokość funduszu sołeckiego w gminie. Listę można pobrać w pliku .pdf TUTAJ oraz w formacie edytowalnego arkusza kalkulacyjnego TUTAJ.

Czego można się dowiedzieć z naszej listy?

W ilu gminach zostały podjęte uchwały o funduszu sołeckim i ile gmin przesłało na ten temat informacje do wojewodów? Przynajmniej 1433 gminy podjęły uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego (66% uprawnionych gmin), z tej grupy 1379 gmin przesłało do wojewodów informacje na temat wysokości funduszu (niedopełnienie tego obowiązku odbiera możliwość ubiegania się o zwrot wyddatków z budżetu państwa). Nadal blisko 2% uprawnionych gmin nie podejmuje żadnych uchwał o funduszu sołeckim.

W ilu sołectwach w 2014 r. mieszkańcy mogli decydować o funduszu sołeckim? W 1379 gminach, w których radni w 2014 r. podjęli decyzje o utworzeniu funduszu i które to gminy przekazały stosowne informacje do wojewodów, funkcjonowały 24992 sołectwa, w których mieszkańcy w 2014 r. mogli podejmować decyzje dotyczące funduszu sołeckiego.

Jaka była łącza wysokość środków z funduszy sołeckich o jakich w 2014 roku decydowali mieszkańcy? Łączna wysokość funduszy sołeckich o których w 2014 roku decydowali mieszkańcy z przeznaczeniem na 2015 rok i wyliczonych na podstawie wzoru zawartego w Ustawie, wyniosła według danych Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji blisko 372 miliony złotych, a dokładnie: 371 970 635,71 zł.

Jak poinformowało MAiC, w piśmie z 31 październia 2014 r. dostępnym TUTAJ, w bieżącym roku nie było potrzeby wprowadzania mechanizmu korygującego stopę zwrotu części wydatków dla gmin:

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt. 3 ustawy o funduszu sołeckim maksymalny limit wydatków z budżetu państwa będący skutkiem finansowym ustawy wynosi w 2016 r. – 129 000 tys. zł. Z informacji uzyskanych od wojewodów wynika, że maksymalna kwota zwrotu z budżetu państwa części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w 2015 r. (zwrot w 2016 r.) wyniesie 128 284 148,73 zł. (ok. 128 284 tys. zł.). Nie było potrzeby wprowadzania mechanizmu korygującego polegającego na (%) obniżeniu wysokości zwrotu z budżetu państwa części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego (w 2016 r. wysokość zwrot z budżetu państwa będzie wynosiła 40%, 30% lub 20% – vide art. 3 ust. 8 ustawy o funduszu sołeckim).

Wysokość funduszy sołeckich wyodrębnionych na 2015 rok w gminach, w podziale na województwa przedstawiał się następująco:

Brak wyjaśnień Ministerstwa w sprawie funduszu sołeckiego jako wkładu do PROW

W lipcu bieżącego roku podjęliśmy kwestię niekorzystnej dla mieszkańców opinii wydanej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW), nie zezwalającej na wykorzystanie środków funduszu sołeckiego jako wkładu własnego w projekty PROW. Podaliśmy przykłady opnii ówczesnego Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych (KRRIO) oraz samego MRiRW przemawiające na korzyść przeznaczania funduszu sołeckiego jako wkładu do projektów PROW. Wobec powyższych rozbieżności zwróciliśmy się do Prezesa Rady Ministrów o ujednolicenie stanowiska administracji rządowej w ww. zakresie. Przedstawiliśmy również opinię eksperta.

Szczegółowe informacje o naszych dotychczasowych działaniach dostępne są TUTAJ i TUTAJ.

11 sierpnia Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował nas, iż wyznacza 14 września jako nowy termin załatwienia sprawy, w związku z zasięgnięciem opinii KRRIO. Pismo MRiRW z 11 sierpnia 2014 r. (znak ROWwl-ss-051-7/14(2962) dostępne jest TUTAJ.

W związku z brakiem działań Ministra i zbliżającym się ostatecznym terminem składania wniosków o fundusz sołecki, 25 sierpnia 2014 r. skierowaliśmy skargę do Prezesa Rady Ministrów na działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Ze skargą można zapoznać się TUTAJ.

26 września 2014 r. odbyło się oosiedzenie KRRIO dotyczące omawianego problemu. Prezes KRRIO poinformowała nas telefonicznie, że KRRIO nie widzi przeciwwskazań w przeznaczaniu funduszu sołeckiego jak wkładu własnego w projektach PROW. Jak dodała finalny głos w tej sprawie należy jednak do MRiRW. Według stanu na 7 października 2014 r., MRiRW nie zmieniło swojego stanowiska.

W wyjaśnianie sprawy zaangażowane są takie instytucje jak: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych. Uzupełniając powyższe informacje warto zauwazyć, że:

Interpelację w powyższej sprawie podjęła grupa posłów. Interpelacja z 27 lipca 2014 roku (ogłoszona 28 sierpnia 2014 r.) nr. 27923 dostępna jest TUTAJ. Odpowiedź na interpelację, jakiej udzielił Minister RiRW, dostępna jest TUTAJ.

Inicjatorem zmiany stanowiska MRiRW na niekorzystne dla mieszkańców w kwestii przeznaczania funduszu sołeckiego jako wkładu do projektów PROW był Samorząd Województwa Opolskiego, kierujący 7 listopada 2013 r. do MRiRW pismo o sygn. UM08-6930-UM0840166/13 dostępne TUTAJ.

Czekamy na ustosunkowanie się Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi do pozytywnej opinii KRRIO odnośnie możliwości wykorzystania funduszu sołeckiego w projektach PROW i w zależności od stanowiska MRiRW podejmiemy dalsze kroki.

4 lipca 2014 r. wystosowaliśmy wniosek do Prezesa Rady Ministrów o przedstawienie jednolitej opinii administracji rządowej w kwestii możliwości wykorzystania funduszu sołeckiego jako wkładu w projekty finansowane z PROW. Powodem złożenia naszego wniosku jest interpretacja Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 4 marca 2014 r. (znak ROWwl-ss-504-94/13 (876) dostępna TUTAJ), kwestionujące możliwość przeznaczania środków z funduszu sołeckiego jako wkładu do małych projektów PROW.

Z naszym wnioskiem można zapoznać się po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

Opis problemu

W dotychczasowej praktyce funkcjonowania funduszu sołeckiego urzędnicy samorządowi, przedstawiciele organów nadzoru i zainteresowani mieszkańcy korzystali ze stanowisk popierających możliwość przeznaczania środków z funduszu sołeckiego jako wkładu do projektów PROW. Taką opinię wyrażali również przedstawiciele urzędów marszałkowskich, zachęcając do aplikowania o środki na małe projekty (np. 26 czerwca 2006 r. na konferencji o funduszu sołeckim dla mieszkańców w Warmińsko-Mazurskim Urżędzie Wojewódzkim).

Stanowisko Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych w /s możliwości wykorzystania środków pochodzących z Funduszu Sołeckiego na finansowanie wkładu własnego wnioskodawcy w ramach małych projektów realizowanych w ramach osi 4 Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (z 18 listopada 2009 r.) dostępne jest TUTAJ.

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego na interpelację nr 14144 w sprawie procedur pozyskiwania środków unijnych oraz programów wsparcia, z których mogą być zasilane fundusze sołeckie (z 24 lutego 2010 r.) dostępna jest TUTAJ.

Pismo Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (z 18 sierpnia 2010 r., znak: ROWwl-ss-504-99/10 (5280)) dostępne jest TUTAJ.

4 marca 2014 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawiło interpertację, która podważa powyższe stanowiska. Ze względu na rozbieżność opinii przedstawianych tak przez MRiRW jak i przez inne instytucje administracji, zwróciliśmy się o przedstawienie przez premiera jednolitego stanowiska w powyższej sprawie.

Pismo Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (z 4 marca 2014 r., znak ROWwl-ss-504-94/13 (876)) dostępne jest TUTAJ.

Prezentujemy opinię prawną autorstwa Wojciecha Lachiewicza dotyczącą kwestii budzących wątpliwości w związku z wprowadzeniem w życie Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim.

Celem opinii jest udzielenie odpowiedzi na pytanie: Czy uchwała rady gminy dotycząca utworzenia funduszu sołeckiego na rok 2015, podjęta przed datą wejścia w życie ustawy o funduszu sołeckim z dnia 21 lutego 2014 r. (tj. przed dniem 20 marca 2014 r.) wywołuje skutki prawne w rozumieniu nowej ustawy o funduszu sołeckim?  W opinii autor odnosi się również do innych „spraw w toku” (pkt III i IV opinii), jakie powstały przed wejściem w życie nowej ustawy i dotyczą funduszy sołeckich roku 2013 i roku 2014.

Istota problemów sprowadza się do tego, że autorzy rozwiązań ujętych w nowej Ustawie o funduszu sołeckim skupili się na ich wprowadzeniu w życie, ale zapomnieli o poprawności owego wprowadzenia. Zabrakło refleksji i właściwego przygotowania projektu Ustawy. Wyszło jak zawsze, czyli w naszej ocenie powstał w dużej mierze wadliwy akt prawny, którego negatywne skutki mogą odczuć mieszkańcy. W całym tym zamieszaniu większość gmin w porę spostrzegła zagrożenia i przyjęła uchwały o wyodrębnieniu funduszy sołeckich na podstawie nowej Ustawy. W ostatniej chwili, między 20 a 31 marca 2014 roku wiele gmin raz jeszcze podejmowało stosowne uchwały, aby uniknąć sytuacji w której uchwały podjęte od 1 stycznia do 19 marca 2014 r. mogłyby zostać uznane za nieważne.

Polecamy lekturę opinii, która oprócz omówienia najbardziej palącej kwestii, czyli ważności uchwał rad gmin podjętych między 1 stycznia a 19 marca 2014 roku, opisuje jak nie powinno być tworzone prawo.

Opinia dostępna jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

Zdaniem autora nie budzi wątpliwości to, że do osądu spraw w pełni zakończonych przed dniem 20 marca 2014 r. stosuje się przepisy uchylonej Ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim. Nowa Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim, w myśl zasady lex retro non agit, nie może prostować, ani cofać tamtych skutków prawnych. Problemem dla organów stosujących prawo tj. gmin, wojewodów, organów nadzoru, organów kontroli, sądów jest to, że przed dniem uchylenia Ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim, funkcjonowały również takie „prawa i obowiązki” (po stronie wspólnot sołeckich oraz po stronie gmin i wojewodów), które okazały się być niezakończonymi sprawami w toku. Mowa o następujących kwestiach:

– zwrotu części wydatków poniesionych z funduszy sołeckich w 2013 r.

– planowania, realizacji i wykonania przedsięwzięć z funduszy sołeckich ujętych w budżetach gmin na 2014 r.

– uchwałami rad gmin podjętymi przed 20 marca 2014 r. w zakresie tworzenia funduszy sołeckich na 2015 r.

Powstaje pytanie o treść norm prawnych regulujących od dnia 20 marca 2014 r. trzy wyżej wymienione stany prawne funduszy sołeckich, które powstały pod rządami uchylonych przepisów Ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o funduszu sołeckim.
W opinii obszernie omówione zostały również kwestie stanowienia przepisów przejściowych zgodnie z zasadami techniki prawodawczej (m.in. na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”) w odniesieniu do Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim.

Lektura opinii pozwala udzielić odpowiedzi m.in. na następujące pytania:

W jakiej wysokości gmina otrzymuje zwrot za wydatki poniesione z funduszy sołeckich w 2013 roku?

Zgodnie z art. 9 Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim: gmina otrzymuje z budżetu państwa w 2014 r. zwrot, w formie dotacji celowej, części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w 2013 r., zgodnie z dotychczasowymi przepisami, czyli w wysokości 10, 20 i 30%.

Czy już w 2014 r. powinien obowiązywać limit kwoty przewidzianej w budżecie państwa na zwrot części wydatków z funduszy sołeckich?

W opinii zwrócono uwagę, że nałożenie limitów wydatków dotyczących zwrotów z budżetu państwa za wydatki poniesione w 2013 r. nie powinno znaleźć zastosowania, ponieważ naruszałoby zasadę niedziałania prawa wstecz i byłoby sprzeczne z art. 2 Konstytucji RP.

Czy przedsięwzięcia z funduszy sołeckich można zmieniać już od 20 marca 2014 r.?

Jest to możliwe od momentu wejścia w życie Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim, czyli od 20 marca 2014 r.

POBIERZ PLIK: Moc obowiązująca uchwały o funduszu sołeckim podjętej przed dniem 20 marca 2014 r. oraz inne problemy spraw w toku. Przyczyny rozbieżności poglądów oraz rekomendacje rozwiązań. Opinia prawna Wojciecha Lachiewicza.

20 marca 2014 r. wchodzi w życie nowa Ustawa o funduszu sołeckim

Tekst Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim opublikowany został 12 marca 2014 r. w Dzienniku Ustaw. Ustawa wchodzi w życie w terminie 7 dni od jej opublikowania, czyli 20 marca 2014 roku.

Wszystkie uchwały rad gmin o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego podjęte od dnia 20 marca 2014 r. muszą powoływać się na Ustawę z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim!

Jeszcze w marcu 2014 r. opublikujemy komentarz do nowej Ustawy.

Tekst Ustawy dostępny jest po kliknięciu poniższych obrazków oraz w:

Dzienniku Ustaw (TUTAJ),

Internetowym Systemie Aktów Prawnych (TUTAJ).

POBIERZ PLIK: Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim

Artykuł 240a ust. 5 pkt. 5 a fundusz sołecki

W sierpniu 2013 roku Sejm przyjął nowelizację Ustawy o finansach publicznych. Przyjęte prawo m.in. zawiesiło obowiązek stosowania w 2013 r. ograniczeń związanych z przekroczeniem tzw. pierwszego progu ostrożnościowego, czyli sytuacji w której proporcje długu publicznego do PKB są większa od 50 proc. a mniejsze niż 55 proc. Dzięki przyjęciu nowelizacji rząd mógł podnieść deficyt budżetu państwa z ok. 35 do 51 miliardów złotych.

Przyjęta nowelizacja niesie ze sobą również konsekwencje dotyczące wprowadzania funduszu sołeckiego.

Nowelizacji uległ bowiem artykuł 240a. W tym artykule pojawił się zapis zakazujący tworzenia funduszu sołeckiego, w przypadku wdrażania przez gminę planu naprawczego (chodzi o kwestie związane z brakiem możliwości uchwalenia wieloletniej prognozy finansowej lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, zgodnie z zasadami określonymi w art. 242–244 Ustawy o finansach publicznych oraz z zagrożeniem realizacji zadań publicznych przez jednostkę samorządu terytorialnego). Art. 240a ust. 5 traktuje, iż:

5. W okresie realizacji postępowania naprawczego jednostka samorządu terytorialnego:
1) nie może podejmować nowych inwestycji finansowanych kredytem, pożyczką lub emisją papierów wartościowych;
2) nie może udzielać pomocy finansowej innym jednostkom samorządu terytorialnego;
3) nie może udzielać poręczeń, gwarancji i pożyczek;
4) nie może ponosić wydatków na promocję jednostki;
5) nie może tworzyć funduszu sołeckiego;
6) ogranicza realizację zadań innych niż obligatoryjne, finansowanych ze środków własnych.

Jak pisze dr Rafał Trykozko w przygotowanej dla Sieci Obywatelskiej ekspertyzie zastosowane sformułowanie o zakazie „tworzenia” funduszu sołeckiego budzi szereg wątpliwości w odniesieniu do przepisów ustawy o funduszu sołeckim. Ustawa ta nie posługuje się bowiem pojęciem „tworzenia funduszu sołeckiego„.

Wejście w życie nowelizacji Ustawy o finansach publicznych oraz propozycje nowej Ustawy o funduszu sołeckim rodzą praktyczne problemy dla grupy kilkudziesięciu gmin, które przypuszczalnie znajdą się w opisanej przepisem Ustawy trudnej sytuacji finansowej. Nawet jeśli w roku poprzedzającym wdrożenie planu naprawczego gminnych finansów, zostaną uchwalone wnioski o fundusz sołecki, zadanie stojące przed uchwalonym programem naprawczym nakazuje zatem wiązać zakaz „tworzenia funduszu sołeckiego” w okresie realizacji programu z zakazem dokonywania wydatków w ramach funduszu sołeckiego w latach objętych programem.

Ekspertyza dr Rafała Trykozko dostępna jest TUTAJ.

Artykuł Michała Cyrankiewicza Trzy lata bez środków na sołeckie inwestycje, Rzeczpospolita, 6 lutego 2014 r. dostępny jest TUTAJ.

Kontrola KRRIO

W 2012 r. z inicjatywy Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych (KRRIO) przeprowadzona została pierwsza kompleksowa kontrola funkcjonowania funduszy sołeckich. Kontrolą objęte zostało 78 gmin. Publikujemy wyniki kontroli wraz z krótkim komentarzem. Zwracamy szczególną uwagę na wnioski, jakie stawia raport KRRIO udostępniony 22 marca 2013 r. i zachęcamy do lektury całego dokumentu.

Wybrane fragmenty kontroli, przypadki szczególnie istotne dla funkcjonowania funduszu sołeckiego i standardy interpretacji ustawy o funduszu sołeckim wyznaczone przez raport KRRIO, będziemy omawiać w kolejnych artykułach.

Informacja o wynikach kontroli koordynowanej funduszu sołeckiego przeprowadzonej w 2012 roku dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej RIO w Białymstoku TUTAJ, w formie przygotowanego przez SLLGO załącznika TUTAJ (plik .doc) lub TUTAJ (plik .pdf).

Komentarz

27 marca 2013 r. w Rzeczpospolitej ukazał się artykuł Michała Cyrankiewicza Społeczności lokalne uczą się korzystać z funduszu dostępny tutaj, zawierający wypowiedzi dr Ryszarda Krawczyka – prezesa KRRIO, Rafała Trykozko – naczelnika Wydziału Kontroli RIO w Białymstoku oraz Szymona Osowskiego – prezesa SLLGO odnoszące się do wyników powyższej kontroli.

Rafał Trykozko stwierdził m.in. iż fundusze sołeckie działają przyzwoicie, a gminy i sołectwa coraz lepiej radzą sobie ze stosowaniem ustawy przy funduszu na 2011 r. niż rok wcześniej. Powoli uczą się tej instytucji. Wśród wniosków zawartych w raporcie znalazło się stwierdzenie, iż

obowiązujący system wydaje się – mimo pewnego skomplikowania – stosunkowo sprawiedliwy i wyważony. Zasadnym wnioskiem w tym zakresie będzie więc wstrzymanie się ze zmianami regulacji prawnych w celu umożliwienia przyswojenia ich przez gminy. Zwłaszcza, że ustalenia za 2011 r. wskazują na spadek kwoty nieprawidłowości w tym zakresie.

Podstawowe informacje na temat kontroli

Za cel kontroli przyjęto zbadanie i ocenę przestrzegania przez gminy całości przepisów ustawy o funduszu sołeckim. Kontrolą objęto następujące zagadnienia regulowane tą ustawą:
1)    prawidłowość obliczenia wysokości funduszu sołeckiego dla poszczególnych sołectw,
2)   procedura określenia przez zebrania wiejskie przeznaczenia środków funduszu sołeckiego i złożenia wniosku w tej sprawie,
3)   proces weryfikacji przez organy gminy prawidłowości wniosku sołectwa w sprawie przeznaczenia środków funduszu sołeckiego,
4)    ujęcie w uchwale budżetowej przedsięwzięć wynikających z wniosków sołectw,
5)  prawidłowość wydatkowania środków na przedsięwzięcia wskazane przez sołectwa oraz ujęcia ich w ewidencji i sprawozdawczości,
6)    wniosek gminy o zwrot z budżetu państwa w formie dotacji celowej części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego. […]
Program kontroli przewidywał zbadanie kompleksowo dwóch pełnych cykli stosowania ustawy o funduszu sołeckim. […] Przyjęto założenie, że kontrola zostanie przeprowadzona przez wszystkie 16 regionalnych izb obrachunkowych – każda z izb obejmie badaniem 5 gmin.

POBIERZ PLIK: Informacja o wynikach kontroli koordynowanej funduszu sołeckiego przeprowadzonej w 2012 roku

Obowiązek przekazania uchwały do RIO

Gmina ma 7 dni na przekazanie do właściwej Regionalnej Izby Obrachunkowej (RIO) uchwały o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Jak pisze Rafał Trykozko:

Wszystkie uchwały rady gminy powinny być przekazane właściwemu organowi nadzoru (wojewodzie lub regionalnej izbie obrachunkowej) w terminie 7 dni od dnia ich podjęcia. Obowiązek ich terminowego przekazania spoczywa na wójcie (burmistrzu) i wynika z postanowień art. 90 ustawy o samorządzie gminnym.

Nieprzekazanie uchwały do RIO może skutkować późniejszymi uwagami RIO, tak jak miało to miejsce w przypadku gminy Baranów (uchwała RIO w Poznaniu nr SO-0952/I/12/2/Ka/2011 z dnia 6 grudnia 2011 r.), o czym pisaliśmy tutaj.

Na podstawie przekazanych uchwał, RIO publikują wykazy gmin, które podjęły decyzje o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego, niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego lub nie podjęły żadnej decyzji. Statystyki RIO w części dotyczącej gmin, które nie podjęły żadnych uchwał o funduszu sołeckim, nie są precyzyjne. Związane jest to jest z niewywiązywaniem się części gmin, które podjęły uchwały, z obowiązku przesłania ich do RIO. W efekcie lista gmin, które figurują w wykazach RIO, jako gminy nie podejmujące żadnych uchwał, jest dużo większa niż ma to miejsce w rzeczywistości.

Jak gminy wywiązują się z obowiązku przesyłania uchwał do RIO?

Województwo Mazowieckie: stan z 2012 r.

W wykazie RIO w Warszawie widnieją 42 gminy, które nie podjęły w 2012 r. żadnych uchwał dotyczących funduszu sołeckiego. W ramach Monitoringu Funduszu Sołeckiego prowadzonego przez SLLGO, poddaliśmy weryfikacji wykaz udostępniony przez RIO, porównując go z informacjami zawartymi w gminnych Biuletynach Informacji Publicznej. Skontaktowaliśmy się również z urzędami gmin. Okazało się, iż spośród 42 gmin nie podejmujących uchwał, w przypadku 26 gmin uchwały zostały podjęte, a 16 gmin złamało prawo nie podejmując żadnych uchwał. Tym samym liczba gmin w mazowieckim, które nie podjęły w 2012 r. żadnych uchwał o funduszu sołeckim wynosi 6% a nie 15% i jest mniejsza niż wskazują na to statystyki RIO. 

Tabela  z danymi dla województwa mazowieckiego dostępna jest TUTAJ oraz po kliknięciu poniższego obrazka.

Województwo Dolnośląskie: porównanie stanu z 2011 r. z 2012 r.

W 2011 roku zwracaliśmy uwagę na opisywany problem na przykładzie wykazu gmin województwa dolnośląskiego (tutaj), podkreślając jednocześnie konieczność posiada rzetelnych danych dla podejmowania prób zmiany prawa.

W 2012 roku w województwie dolnośląskim sytuacja uległa znaczącej poprawie. Wykaz gmin podejmujących uchwały odpowiada rzeczywistości. Na 12 gmin, które nie podjęły żadnych uchwał, po weryfikacji SLLGO okazało się, że jedynie jedna gmina (gm. Pęcław, uchwała nr XI/70/12 z dnia 30 stycznia 2012r.) nie przesłała uchwały do RIO i w tym zakresie wykaz RIO powinien zostać uaktualniony. Pozostałe gminy: Pieszyce, Lubań, Lwówek Śląski, Krośnice, Borów, Zawonia, Stare Bogaczowice, Jordanów Śląski, Bardo, Bogatynia niestety nie dopełniły ustawowego obowiązku i nie podjęły żadnych uchwał. Gmina Pieńsk podjęła uchwałę w dniu 20 czerwca 2012 r. Uchwała podjęta po ustawowym terminie (do 31 marca) jest nieważna (uchwała Nr XXV/127/2012).

Połowa gmin w województwie dolnośląskim, które w 2012 roku nie podjęły żadnych uchwał, w roku 2011 uchwały podjęła. Z wywiadów przeprowadzonych przez SLLGO wynika, że przedstawiciele powyższych gmin posiadali wiedzę o konieczności podejmowania uchwały, jednak mimo tego w 2012 r. uchwały nie były podejmowane, obowiązek ustawowy traktowany był w sposób wybiórczy. Podkreślamy, że taki stan jest sprzeczny z prawem, a obowiązek podjęcia uchwały określony jest w ustawie o funduszu sołeckim.

PYTANIE:

W załącznikach do uchwały budżetowej nie ma konkretnej i klarownej informacji o tym, na co poszczególne sołectwa przeznaczyły środki, jakimi dysponowały w ramach funduszu sołeckiego. Skarbnik nie przygotowuje takich zestawień. W związku z tym mam pytanie: czy w uchwale budżetowej powinny się znaleźć takie dane?

ODPOWIEDŹ:

Postanowienia dotyczące środków postawionych do dyspozycji jednostek pomocniczych są niejako tradycyjnym elementem uchwały budżetowej gminy, jednakże zakres prezentowanych w nich informacji nie jest wymagany żadnymi przepisami prawa. Obowiązująca ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. wskazuje w art. 212 ust. 1 pkt 9 na „uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy” jako element uchwały budżetowej. Co interesujące, nie uwzględnia ona w ogóle wejścia w życie ustawy o funduszu sołeckim (w poprzednich ustawach przepis ten brzmiał identycznie).

Nie jest możliwe ustalenie znaczenia przepisu przewidującego określanie w uchwale budżetowej „uprawnień” jednostek pomocniczych, jeżeli chodzi o szczegółowość i rodzaj zamieszczanych tam informacji. Zwłaszcza, że RIO już w latach 90-tych XX wieku zabroniły zamieszczania w uchwałach budżetowych takich postanowień jak np. uprawnienia sołectw do samodzielnego wydawania środków budżetowych czy zawierania umów na realizację wydatków budżetowych. W praktyce więc kwoty na przedsięwzięcia podawane są w uchwale budżetowej na podstawie przepisu, który odnosi się do innego zagadnienia (które w praktyce jest „martwe”).

Okoliczność, że gminy wykazują z reguły kwoty i nazwy przedsięwzięć realizowanych w ramach funduszu dla poszczególnych sołectw nie oznacza, że taki jest wymóg ustawowy. Panuje w tym zakresie zupełna dowolność. Podanie jednej ogólnej kwoty przeznaczonej na realizację funduszu sołeckiego również jest zgodne z prawem i nie może być zakwestionowane przez RIO ze względu na brak przepisów określających szczegółowość tego elementu uchwały budżetowej. Nie można zatem powiedzieć, że istnieje obowiązek podawania informacji w takim czy innym układzie.

Szczegółowość tego elementu uchwały budżetowej gmina może zaś określić sobie sama w uchwale rady gminy w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej, podejmowanej na podstawie art. 234 ustawy o finansach publicznych.