Fundusz sołecki w działaniach Rzeczników Dyscypliny Finansów Publicznych

Zbadaliśmy czy i jakie postępowania w zakresie nieprawidłowości w realizacji Ustawy o funduszu sołeckim prowadzili od 2012 roku Rzecznicy Dyscypliny Finansów Publicznych. Rzecznicy i ich zastępcy są organami właściwymi m.in. do prowadzenia postępowania wyjaśniającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Rzecznicy przy RIO w Rzeszowie oraz Poznaniu poinformowali nas o prowadzonych postępowaniach, które omawiamy niżej. Pozostali Rzecznicy Dyscypliny Finansów Publicznych stwierdzili, iż w latach 2012-2014 do ich urzędów nie wpłynęły żadne zawiadomienie, które dotyczyłyby stosowania Ustawy o funduszu sołeckim jak również Rzecznicy nie prowadzili postępowań o naruszenie dyscypliny finansów publicznych związanych ze stosowaniem Ustawy o funduszu sołeckim w sprawach rozpatrywanych przez Regionalne Komisje Orzekające.

W gminie Kołaczkowo z funduszu sołeckiego zostały zrealizowane wydatki z naruszeniem przepisów, co skutkowało wnioskiem o ukaranie wójta gminy za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Z funduszu sołeckiego zostały sfinansowane niedozwolone wydatki w tym m.in.: zakupiono ornat dla kapelana OSP, sfinansowano przejazd strażaków w pielgrzymce do Częstochowy oraz zapewniono poczęstunek na Gminny Dzień Strażaka. Zwracamy uwagę, że powyższe wydatki nie tylko nie mogą być finansowane z funduszu sołeckiego ale w ogóle z budżetu gminy.

Akta sprawy (zawiadomienie o sygn. WK-0960/3/2012 z 24 stycznia 2012 r. oraz postanowienie o sygn. RD-29/12  z 24 maja 2014 r.) dostępne są TUTAJ.

W przypadku gminy Kamieniec, gdzie w miejsce przedsięwzięcia o nazwie „Remont chodnika w kierunku Cykowa” zostało zrealizowane przedsięwzięcie „Wyposażenie sali wiejskiej i zagospodarowanie terenu wokół świetlicy”, po uwzględnieniu okoliczności sprawy, Rzecznik wydał postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. W wyniku kontroli RIO w Poznaniu zobowiązała wójta m.in. do dokonania zwrotu do budżetu państwa dotacji za 2010 r. otrzymanej w nadmiernej wysokości.

Akta sprawy (zawiadomienie o sygn. WK-0960/3/2013 z 1 marca 2013 r. oraz postanowienie o sygn. RD-30/13  z 1 lipca 2013 r.) dostępne są TUTAJ.

W przypadku gm. Boguchwała w województwie podkarpackim Rzecznik wydał postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania (powodem wszczęcia postępowania było niedokonanie w terminie przez wójta gminy, zwrotu nienależnie pobranej z budżetu państwa dotacji za część wydatków wykonanych z funduszu sołeckiego; w gminie błędnie wyliczono wysokość funduszu sołeckiego, zawyżając go, co stanowiło źródło problemu).

Akta sprawy (zawiadomienie o sygn. WK-614-35/1/2012 z 9 stycznia 2013 r. oraz postanowienie o sygn. RD-431/83/2012 z 14 stycznia 2013 r.) dostępne są TUTAJ.

Prezentujemy opinię prawną autorstwa Wojciecha Lachiewicza dotyczącą kwestii budzących wątpliwości w związku z wprowadzeniem w życie Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim.

Celem opinii jest udzielenie odpowiedzi na pytanie: Czy uchwała rady gminy dotycząca utworzenia funduszu sołeckiego na rok 2015, podjęta przed datą wejścia w życie ustawy o funduszu sołeckim z dnia 21 lutego 2014 r. (tj. przed dniem 20 marca 2014 r.) wywołuje skutki prawne w rozumieniu nowej ustawy o funduszu sołeckim?  W opinii autor odnosi się również do innych „spraw w toku” (pkt III i IV opinii), jakie powstały przed wejściem w życie nowej ustawy i dotyczą funduszy sołeckich roku 2013 i roku 2014.

Istota problemów sprowadza się do tego, że autorzy rozwiązań ujętych w nowej Ustawie o funduszu sołeckim skupili się na ich wprowadzeniu w życie, ale zapomnieli o poprawności owego wprowadzenia. Zabrakło refleksji i właściwego przygotowania projektu Ustawy. Wyszło jak zawsze, czyli w naszej ocenie powstał w dużej mierze wadliwy akt prawny, którego negatywne skutki mogą odczuć mieszkańcy. W całym tym zamieszaniu większość gmin w porę spostrzegła zagrożenia i przyjęła uchwały o wyodrębnieniu funduszy sołeckich na podstawie nowej Ustawy. W ostatniej chwili, między 20 a 31 marca 2014 roku wiele gmin raz jeszcze podejmowało stosowne uchwały, aby uniknąć sytuacji w której uchwały podjęte od 1 stycznia do 19 marca 2014 r. mogłyby zostać uznane za nieważne.

Polecamy lekturę opinii, która oprócz omówienia najbardziej palącej kwestii, czyli ważności uchwał rad gmin podjętych między 1 stycznia a 19 marca 2014 roku, opisuje jak nie powinno być tworzone prawo.

Opinia dostępna jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

Zdaniem autora nie budzi wątpliwości to, że do osądu spraw w pełni zakończonych przed dniem 20 marca 2014 r. stosuje się przepisy uchylonej Ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim. Nowa Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim, w myśl zasady lex retro non agit, nie może prostować, ani cofać tamtych skutków prawnych. Problemem dla organów stosujących prawo tj. gmin, wojewodów, organów nadzoru, organów kontroli, sądów jest to, że przed dniem uchylenia Ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim, funkcjonowały również takie „prawa i obowiązki” (po stronie wspólnot sołeckich oraz po stronie gmin i wojewodów), które okazały się być niezakończonymi sprawami w toku. Mowa o następujących kwestiach:

– zwrotu części wydatków poniesionych z funduszy sołeckich w 2013 r.

– planowania, realizacji i wykonania przedsięwzięć z funduszy sołeckich ujętych w budżetach gmin na 2014 r.

– uchwałami rad gmin podjętymi przed 20 marca 2014 r. w zakresie tworzenia funduszy sołeckich na 2015 r.

Powstaje pytanie o treść norm prawnych regulujących od dnia 20 marca 2014 r. trzy wyżej wymienione stany prawne funduszy sołeckich, które powstały pod rządami uchylonych przepisów Ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o funduszu sołeckim.
W opinii obszernie omówione zostały również kwestie stanowienia przepisów przejściowych zgodnie z zasadami techniki prawodawczej (m.in. na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”) w odniesieniu do Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim.

Lektura opinii pozwala udzielić odpowiedzi m.in. na następujące pytania:

W jakiej wysokości gmina otrzymuje zwrot za wydatki poniesione z funduszy sołeckich w 2013 roku?

Zgodnie z art. 9 Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim: gmina otrzymuje z budżetu państwa w 2014 r. zwrot, w formie dotacji celowej, części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w 2013 r., zgodnie z dotychczasowymi przepisami, czyli w wysokości 10, 20 i 30%.

Czy już w 2014 r. powinien obowiązywać limit kwoty przewidzianej w budżecie państwa na zwrot części wydatków z funduszy sołeckich?

W opinii zwrócono uwagę, że nałożenie limitów wydatków dotyczących zwrotów z budżetu państwa za wydatki poniesione w 2013 r. nie powinno znaleźć zastosowania, ponieważ naruszałoby zasadę niedziałania prawa wstecz i byłoby sprzeczne z art. 2 Konstytucji RP.

Czy przedsięwzięcia z funduszy sołeckich można zmieniać już od 20 marca 2014 r.?

Jest to możliwe od momentu wejścia w życie Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim, czyli od 20 marca 2014 r.

POBIERZ PLIK: Moc obowiązująca uchwały o funduszu sołeckim podjętej przed dniem 20 marca 2014 r. oraz inne problemy spraw w toku. Przyczyny rozbieżności poglądów oraz rekomendacje rozwiązań. Opinia prawna Wojciecha Lachiewicza.

Pytanie:

W ramach funduszu sołeckiego poszczególne sołectwa postanowiły zakupić sprzęt sportowy. W związku z tym opierając się za zasadach gospodarności i racjonalności wydatków gmina ogłosiła  „Zapytanie ofertowe na zakup i dostawę sprzętu sportowego”. Zgodnie z obowiązującymi procedurami  została ustalona łączna wartość zamówienia. Formularz oferty został sporządzony tak, aby uwzględniał wartość każdej pozycji, każdego sprzętu oddzielnie. Jednak przy wyborze najkorzystniejszej oferty brana była pod uwagę łączna wartość zamówienia. Po wyborze najkorzystniejszej oferty okazało się, że kwoty poszczególnych pozycji/sprzętów sportowych w  ofercie różnią się od wartości zapisanych we wnioskach sołectw.

I tak np. sołectwo X  na zakup stołu do tenisa miało przeznaczone 1000 zł a  wykonawca, którego oferta została wybrana w  ofercie oszacował wartość stołu na 800 zł. Sołectwo Y na zestaw do siatkówki przeznaczyło 1000 zł, a wykonawca, którego oferta została wybrana, w ofercie oszacował wartość  zestawu na 1200 zł.

W wyniku przeprowadzonego postępowania  o udzielenie zamówienia publicznego (zapytanie ofertowe), część przedsięwzięć  zaplanowanych w ramach funduszu sołeckiego przekroczy  przyznane w  ramach funduszu środki, a część stworzy oszczędności dla danego sołectwa. W jaki sposób rozliczyć i zaksięgować dokumenty związane z przedsięwzięciem. I w jaki sposób należy w tej sytuacji wnioskować o zwrot części wydatków z budżetu państwa?

Odpowiedź:

Podana w przykładzie wysokość kwot na zakup poszczególnych elementów sprzętu przesądza, że zakupy te stanowiły tylko jedno spośród większej ilości przedsięwzięć zawartych we wniosku każdego z sołectw. Jest to stwierdzenie istotne dla oceny tego stanu faktycznego, ponieważ wskazuje, że wydatek w kwocie wyższej niż pierwotnie szacowana nie musi oznaczać wydatku ponad kwotę przyznaną sołectwu do dyspozycji na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o funduszu sołeckim. Są to więc jedynie rozbieżności między kwotami szacowanymi na dane przedsięwzięcie na etapie składania wniosku przez sołectwo a kwotami faktycznych wydatków, które trzeba ponieść na ich sfinansowanie, nieprzesądzające o przekroczeniu kwoty postawionej do dyspozycji sołectwa.

Podane przez sołectwa we wniosku kwoty na poszczególne przedsięwzięcia należy traktować jedynie jako koszty oszacowane przez sołectwo w celu wykazania, że koszty wnioskowanych przedsięwzięć mieszczą się (ogółem) w przyznanych środkach, przypadających mu na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o funduszu sołeckim. Brak podstaw do zakładania, że sołectwo (zebranie wiejskie) jest podmiotem władnym do profesjonalnego i ostatecznego określenia kosztów poszczególnych zadań. Nie ma też regulacji prawnych, które nakazywałyby traktować zawarte we wnioskach kwoty (i wpisane następnie do załącznika „sołeckiego” w uchwale budżetowej) na każde z przedsięwzięć jako nieprzekraczalne limity wydatków, tzn. swego rodzaju plan finansowy.

Za wydatki wykonane w ramach funduszu sołeckiego, od których można ubiegać się częściowego zwrotu z budżetu państwa, należy uznawać wydatki poniesione na realizację przedsięwzięć zgłoszonych w prawidłowych wnioskach sołectwa. Przy czym wydatki stanowiące podstawę zwrotu nie mogą być wyższe niż kwota przypadająca sołectwu na podstawie wzoru ustawowego, co wynika z art. 3 ust. 2 u.f.s. Nie ma zatem znaczenia dla prawa dochodzenia zwrotu wydatkowanie kwoty 1.000 zł na zakup stołu do tenisa (podczas gdy we wniosku było to 800 zł). Istotna jest kwestia, czy wydatki poniesione na przedsięwzięcia sołectwa ogółem mieszczą się w kwocie przypadającej sołectwu. Jeżeli na każde z przedsięwzięć zawartych we wniosku sołectwa X wydane zostanie więcej niż szacowano we wniosku, to oczywistym jest, że część wydatków przekroczy ogólną kwotę przypadającą sołectwu – jako wydatki ponad kwotą obliczoną na podstawie art. 2 ust. 1 u.f.s. nie będą one mogły być uwzględnione przy występowaniu o częściowy zwrot. Stan ten należy jednak oceniać jako wykonanie przedsięwzięć z wniosku „ogółem”, a nie każdego oddzielnie – ze względu na szacunkowy tylko charakter kosztów poszczególnych przedsięwzięć zapisanych we wniosku.

Faktura powinna być opisana jako „sfinansowano ze środków funduszu sołeckiego sołectwa X”. Po ustaleniu całościowego wykonania wniosku sołectwa możliwe jest skorygowanie opisu np. jako „sfinansowano do kwoty 800 zł ze środków funduszu sołeckiego sołectwa X” (po ustaleniu, że wydatki na wszystkie zgłoszone przedsięwzięcia i tak przekraczają kwotę przyznaną sołectwu).

Wydatkowanie na przedsięwzięcie kwoty niższej (jak w przypadku sołectwa Y) powoduje, że przedsięwzięcie dotyczące zakupu sprzętu generuje wydatek podlegający częściowemu zwrotowi tylko w wysokości faktycznie poniesionej. Jednocześnie powstaje swego rodzaju „oszczędność”, która umożliwi wydatkowanie nieco wyższej (od szacowanej) kwoty na inne przedsięwzięcie z wniosku sołectwa Y i zaliczenie jej do sumy wydatków podlegających częściowemu zwrotowi – do tej wysokości, do jakiej suma wydatków na przedsięwzięcia nie przekroczy ogólnej kwoty przypadającej sołectwu.

Pytanie:

Kwota funduszu sołeckiego przypadającego na sołectwo wynosi ogółem 11000 zł. Sołectwo we wniosku rozgraniczyło  tą kwotę na  remont świetlicy wiejskiej, określając że na sanitariaty przeznacza 8000 zł, a 3000 zł na remont pomieszczenia kuchennego. Po przetargu okazało się, że remont sanitariatów będzie kosztował 15000 zł. Na pomieszczenie kuchenne brakuje środków. Czy można w tej sytuacji zawnioskować o zwrot całej kwoty funduszu, czy tylko tej kwoty, która dotyczy sanitariatów?

Odpowiedź:

Sytuacja przedstawiona w pytaniu nie jest jednoznaczna. Istotna, blisko 100%-owa rozbieżność między szacowaną kwotą na remont sanitariatów a faktycznym kosztem może spotkać się z zarzutami o przyjęciu przez wójta (burmistrza) wniosku, który powinien być odrzucony jako realnie przekraczający kosztami kwotę przypadającą sołectwu w ramach funduszu.

W przypadku przyjęcia przez gminę, że wniosek był prawidłowy na etapie oceny poziomu jego kosztów (we wrześniu roku poprzedzającego rok poniesienia wydatków), jako kwotę podlegającą częściowemu zwrotowi z budżetu państwa można przyjąć kwotę 11.000 zł, tj. do wysokości środków przypadających sołectwu na podstawie art. 2 ust. 1 u.f.s. Cała kwota została bowiem wydana na przedsięwzięcie wynikające z prawidłowego wniosku sołectwa.

Pytanie:

W uchwale budżetowej gminy na rok 2012 w ramach funduszu sołeckiego zostały zaplanowane wydatki dla 13 sołectw na przedsięwzięcie pn. „Dofinansowanie wyposażenia do bloku żywnościowego przedszkola w X”, realizowane w samorządowym przedszkolu prowadzonym przez gminę, znajdującym się w sołectwie X, do którego uczęszczają również dzieci z tych sołectw.

Wydatki zostały zaplanowane na powyższe przedsięwzięcie dla każdego z tych sołectw (bez wyszczególnienia zakresu rzeczowego zakupów) i zrealizowane w rozdz. 80104, § 6060 – Wydatki na zakupy inwestycyjne jednostek budżetowych.  Gmina, w ramach zaplanowanej łącznej kwoty środków 30.175,11 zł przeprowadziła przetarg i zakupiła za 30.000 zł wyposażenie kuchni dla tego przedszkola. Zachodzi wątpliwość czy przedsięwzięcie pn. „Dofinansowanie wyposażenia do bloku żywnościowego przedszkola w X” mogło zostać zaplanowane i sfinansowane ze środków funduszu sołeckiego w wyżej podany sposób, a tym samym czy wydatkowane środki dotyczące sołectw innych niż X (12 sołectw) mogą zostać uwzględnione we wniosku gminy przekazywanym wojewodzie o zwrot części wydatków poniesionych w ramach funduszu sołeckiego?

Odpowiedź:

Wątpliwości są uzasadnione, ponieważ jak wynika z pytania każdy z 12 wniosków przewidywał wprost nakłady inwestycyjne na obiekt położony na terenie innego sołectwa. Wykazuje to niezgodność z – kontrowersyjnym co do swojej zasadności, lecz wciąż obowiązującym – art. 4 ust. 3 ustawy o funduszu sołeckim, według którego „wniosek powinien zawierać wskazanie przedsięwzięć do realizacji na obszarze sołectwa”. Co prawda zakup ruchomego wyposażenia nie może być co do zasady logicznie wiązany z „obszarem sołectwa”, jednakże w przedstawionym przypadku same sołectwa wyraźnie wskazały we wnioskach, że chodzi o obiekt na terenie innego sołectwa. Poza tym zapewne część elementów podlega instalacji lub wbudowaniu.

Właściwe będzie więc pominięcie wydatków na ten cel poniesionych z funduszu tych 12 sołectw, na obszarze których przedszkole nie jest położone.

Gmina zobowiązana jest włączyć przedsięwzięcia ujęte we wnioskach o fundusz sołecki do budżetu

Nieujęcie w budżecie przedsięwzięć, o których zadecydowali mieszkańcy, stanowi naruszenie ustawy o funduszu sołeckim i może prowadzić do podjęcia przez RIO postępowania nadzorczego z art. 12 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych.

Przedstawiamy przypadek gminy Kunów, gdzie wiedza i upór mieszkańców doprowadziły do wyegzekwowania stosowania prawa od burmistrz i rady gminy oraz uchroniły samorząd od poważnych konsekwencji.

Fundusz sołecki w Kunowie pod lupą mieszkańców

29 marca 2012 r. rada miasta i gminy Kunów uchwałą nr XXIV/174/12, wyraziła zgodę na wyodrębnienie funduszu sołeckiego w budżecie gminy na rok 2013. Uchwała dostępna jest tutaj.

Burmistrz Kunowa poinformowała sołtysów o wysokości funduszu sołeckiego przypadającego na każde sołectwo. Mieszkańcy sołectw we wrześniu 2012 r. zdecydowali o przeznaczeniu funduszy sołeckich, do 30 września 2012 r. złożone zostały wnioski o fundusz sołecki. Żaden z wniosków nie został odrzucony przez burmistrz Kunowa, co oznacza że ujęte w nich przedsięwzięcia wpisywane są do projektu budżetu na kolejny rok.

Jednak projekt budżetu Kunowa na 2013 r. przygotowany przez władze gminy i złożony do zaopiniowania Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Kielcach nie zawierał przedsięwzięć z funduszu sołeckiego.

Uchwałą nr 105/2012 VII Składu Orzekającego Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach z dnia 22 listopada 2012 roku w sprawie opinii o projekcie budżetu miasta i gminy Kunów na rok 2013 rok, projekt budżetu został zaopiniowany pozytywnie wraz z uwagami. Jedna z uwag RIO dotyczyła nieuwzględnienia przedsięwzięć z funduszu sołeckiego. Uchwała RIO dostępna jest tutaj.

Skład Orzekający w toku analizy projektu uchwały budżetowej stwierdził, że w budżecie nie zaplanowano środków finansowych na realizację wydatków w ramach funduszu sołeckiego, pomimo że Rada Miejska w Kunowie w Uchwale Nr XXIV/174/12 z dnia 29 marca 2012 roku w sprawie wyrażenia zgody na utworzenie funduszu sołeckiego w 2013 roku, wyraziła wolę realizacji tego rodzaju wydatków.

Mimo powyższej uwagi RIO, radni Kunowa 28 grudnia 2012 r. uchwałą nr XXXIII/237/12 dostępną tutaj przyjęli budżet gminy na rok 2013, nie uwzględniając w nim przedsięwzięć z funduszu sołeckiego, mimo obowiązku wpisania wszystkich przedsięwzięć z przyjętych wniosków o fundusz sołecki do budżetu gminy na 2013 rok.

Obywatelska kontrola władzy – to działa!

Działania radnych wywołały protesty mieszkańców. Mieszkańcy świadomi swoich praw poinformowali władze Kunowa, iż działania polegające na nieuwzględnieniu przedsięwzięć z funduszu sołeckiego w budżecie gminy na 2013 rok są niezgodne z ustawą o funduszu sołeckim. 30 stycznia 2013 r. SLLGO w rozmowie telefonicznej poinformowało burmistrz Kunowa o prowadzonym monitoringu działań gminy w zakresie zrealizowania uwag RIO do uchwały budżetowej – podjęcia działań zmierzających do przywrócenia stanu zgodnego z prawem.

Przykładowe pismo jednego z mieszkańców gminy Kunów publikujemy za zgodą autora tutaj oraz po kliknięciu poniższego obrazka:

31 stycznia 2013 r. odbyła się sesja Rady Miasta i Gminy Kunów. W opublikowanym w Biuletynie Informacji Publicznej  (BIP) planie sesji nie znalazł się punkt dotyczący wprowadzenia zmian w budżecie w zakresie. Plan sesji dostępny był tutaj.

Ponieważ w BIP gminy Kunów do dnia 7 lutego 2013 r. nie znalazł się protokół bądź nagranie z sesji rady gminy, nie została również opublikowana uchwała rady gminy dotycząca zmian w budżecie w zakresie dot. funduszu sołeckiego – 8 lutego 2013 r. Zarząd SLLGO skierował do Prezesa Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach pismo, wnosząc o zbadanie czy rada miasta i gminy Kunów wprowadziła do budżetu na rok 2013 przedsięwzięcia ujęte we wnioskach o fundusz sołecki oraz zwracając się z prośbą o objęcie gminy Kunów szczególnym nadzorem w zakresie wykonania budżetu w roku 2013. Pismo SLLGO dostępne jest tutaj.

8 lutego 2013 r. w Biuletynie Informacji Publicznej Kunowa ukazała się uchwała rady miasta i gminy w Kunowie nr XXXV/253/13 z dnia 31 stycznia 2013 r. w sprawie wprowadzenia zmian w Uchwale Nr XXXIII/237/12 Rady Miejskiej w Kunowie z dnia 28 grudnia 2012 roku w sprawie uchwalenia budżetu gminy na rok 2013. Uchwała zmienia budżet gminy wprowadzając do niego przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego. Uchwała dostępna jest tutaj i po kliknięciu poniższego obrazka:

Dzięki osobistemu zaangażowaniu wielu mieszkańców gminy Kunów, podjęciu przez nich działań polegających na kontroli władz Kunowa, przywrócony został stan zgodny z prawem – przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego zostały wprowadzone do budżetu gminy na 2013 r.!

Tym samym radni oddalili groźbę podjęcia przez RIO działań nadzorczych, o których piszemy niżej, jednak sam fakt nie ujęcia przedsięwzięć z funduszu sołeckiego w uchwale budżetowej gminy Kunów z 28 grudnia 2013 r. stanowił naruszenie ustawy o funduszu sołeckim.

Materiały uzupełniające

Czy można uchwalić budżet nie uwzględniając przedsięwzięć z funduszu sołeckiego, mimo że wnioski zostały przyjęte?

Przypominamy opinię Rafała Trykozko dostępną tutaj.

Organy gminy nie mają prawa pominięcia wniosków sołectw w opracowywanej uchwale budżetowej.

Istotną rolę w wyegzekwowaniu obowiązku przewidzenia w uchwale budżetowej środków na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu sołeckiego powinna odegrać właściwa regionalna izba obrachunkowa. Izba posiada bowiem wiedzę o tym, czy w danej gminie została podjęta przez radę uchwała wyrażająca zgodę na wyodrębnienie środków funduszu na dany rok. Zarówno podczas opiniowania projektu uchwały budżetowej jak i badania uchwały budżetowej powinna być zwrócona uwaga, czy przewidziane są wydatki na przedsięwzięcia sołeckie.

Brak takich wydatków powinien  zostać wyjaśniony przez gminę. Możliwe jest bowiem teoretycznie, że żadne sołectwo nie złożyło wniosku lub wszystkie wnioski podlegały odrzuceniu. W przypadku ustalenia, że istnieją wnioski podlegające uwzględnieniu w budżecie, izba w postępowaniu nadzorczym powinna podjąć działania określone w art. 12 ustawy o r.i.o. w celu dostosowania treści uchwały budżetowej do stanu zgodnego z prawem.

Co stanowi art. 12 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych?

1. Izba, prowadząc postępowanie nadzorcze w sprawie uznania uchwały budżetowej organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego za nieważną w całości lub w części, wskazuje nieprawidłowości oraz sposób i termin ich usunięcia.

2. Jeżeli organ właściwy w wyznaczonym terminie nie usunie nieprawidłowości, o których mowa w ust. 1, kolegium izby orzeka o nieważności uchwał w całości lub w części.

3. W przypadku stwierdzenia nieważności uchwały budżetowej w całości lub w części budżet lub jego część dotknięte nieważnością ustala kolegium izby. […]

Czy można nie wpisać części przedsięwzięć z funduszu sołeckiego do budżetu gminy?

Przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego wpisywane są do budżetu gminy bez zmian. Przypominamy omówienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu (sygn. akt I SA/Po 344/12) autorstwa Szymona Osowskiego dostępne tutaj.

Pismo MAiC do Wojewodów i Przewodniczącego KRRIO

Minister Administracji i Cyfryzacji pismem z dnia 30 sierpnia 2012 r. (znak DWJST-WST-026-72-34/12/DZ) zwróciła się do wojewodów oraz przewodniczącego Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych z prośbą o uwzględnienie w czynnościach kontrolno-nadzorczych nadzwyczajnych okoliczności, jakie miały miejsce w 2012 r. w związku z obliczaniem wysokości funduszu sołeckiego.

Mając na względzie powyższe informacje oraz fakt, że jst dokonując wyliczeń wysokości funduszu sołeckiego nie dysponowały (nie z własnej winy) danymi o których mowa w przepisach ustawy o funduszu sołeckim – zwracam się do Państwa z prośbą o uwzględnienie powyższych nadzwyczajnych okoliczności w czynnościach kontrolno-nadzorczych.

Jednocześnie wyrażam nadzieję, że trudności jakie miały jednostki samorządu terytorialnego przy wyliczaniu wysokości przedmiotowych środków nie spowodują zniechęcenia do tworzenia funduszu sołeckiego w przyszłości, którego głównym celem jest zwiększenie aktywności obywatelskiej na obszarach wiejskich.

Pełna treść pisma MAiC z 30 sierpnia 2012 r. dostępna jest poniżej oraz tutaj.

Interpelacje poselskie w sprawie obliczania wysokości funduszu sołeckiego w 2012 roku

Kilkukrotnie w bieżącym roku posłowie formułowali interpelacje w sprawie obliczania wysokości funduszu sołeckiego. Prezentujemy teksty interpelacji wraz z odpowiedziami w wersji elektronicznej. Odpowiedź na interpelacj posłów Smolarza i Włodkowskiego, ogłoszona przez Ministra Administracji i Cyfryzacji w dniu 27 września 2012 r., zawiera przywołanie omawianego pisma MAiC do Wojewodów i Przewodniczącego KRRIO.

Forma przyjęcia wniosku o fundusz sołecki

Art. 4. ust. 2 ustawy o funduszu sołeckim:

Wniosek danego sołectwa uchwala zebranie wiejskie z inicjatywy sołtysa, rady sołeckiej lub co najmniej 15 pełnoletnich mieszkańców sołectwa.

Zbieranie podpisów pod wnioskiem o fundusz sołecki w drodze obiegowej przez sołtysa, przedstawienie wójtowi przez radę sołecką wniosku innego niż ten, który przyjęli mieszkańcy na zebraniu wiejskim, są praktykami niezgodnymi z ustawą o funduszu sołeckim. Wniosek o fundusz sołecki musi być przyjęty uchwałą, podjętą przez mieszkańców na zebraniu wiejskim (potocznie: uchwałą zebrania wiejskiego).

Stanowisko RIO

W wystąpieniu pokontrolnym dotyczącym gminy Krzepice z dnia 20 lutego 2012 r. (znak: WK-6100/38/4/11/12), Regionalna Izba Obrachunkowa w Katowicach stwierdziła następującą nieprawidłowość:

W dniu 30 września 2009 r. przyjęto wniosek Rady Sołeckiej Sołectwa Starokrzepice z dnia 30 września 2009 r. niezgodny z postanowieniami Uchwały Nr 1/2009 z dnia 31 lipca 2009 r. Zebrania Wiejskiego Starokrzepice w sprawie wniosku o przyznanie środków z funduszu sołeckiego na 2010 r.

Wnioskowano [Rada Sołecka] o przeznaczenie środków na jedno przedsięwzięcie dotyczące wykonania projektu budowlanego na budowę kanalizacji i wodociągu przy ul. Polnej. W uchwale nr 1/2009 [podjętej przez mieszkańców na zebraniu wiejskim] zostały wskazane natomiast dwa przedsięwzięcia:

– wykonanie projektu budowlanego na budowę kanalizacji i wodociągu przy ul. Polnej,

– wykonanie projektu geodezyjnego przy ul. Słonecznej.

Wniosek rady sołeckiej z 30 września 2009 r. nie został przyjęty na zebraniu wiejskim i wójt zobowiązany był odrzucić taki wniosek. W powyższej sytuacji prawidłowo przyjętym wnioskiem o fundusz sołecki, był wniosek z dnia 31 lipca 2009 r., zawierający dwa przedsięwzięcia. Nawet jeśli rada sołecka uznała za celowe ograniczenie liczby przedsięwzięć do jednego, wiążący jest głos mieszkańców wyrażony w formie uchwały na zebraniu wiejskim. Ponownie przywołując treść ustawy o funduszu sołeckim: Wniosek danego sołectwa uchwala zebranie wiejskie.

Wystąpienie pokontrolne RIO w Katowicach z dnia 20 lutego 2012 r. dostępne jest tutaj.

NIK kontroluje fundusz sołecki w 11 województwach

Funkcjonowanie funduszy sołeckich stanowiło jednym z tematów kontroli przyjętych do realizacji w 2012 r. przez Delegaturę Najwyższej Izby Kontroli w Gdańsku (nr. kontroli 1. P/12/134, poz. 141 w Zestawieniu tematów kontroli według jednostek organizacyjnych Najwyższej Izby Kontroli. Zestawienie stanowi część Planu prac Najwyższej Izby Kontroli na 2012 rok).

Jak informuje NIK, w programie ww. kontroli wskazano kryteria doboru gmin podlegających kontroli oraz ich ilość, nie wymieniając konkretnych gmin, w których zostaną przeprowadzone kontrole (gminy te są ustalane przed rozpoczęciem kontroli, z uwzględnieniem obowiązujących kryteriów).

Według stanu na dzień 12 lipca 2012 r. prowadzone są kontrole w następujących gminach: Juchnowiec Kościelny, Sztabin i Wysokie Mazowieckie (woj. podlaskie), Kcynia i Lipno (woj. kujawsko-pomorskie), Kaliska (woj. pomorskie), Dywity (woj. warmińsko-mazurskie), Korfantów, Głubczyce i Chrząstowice (woj. opolskie), Kołaczkowo, Kórnik i Śrem (woj. wielkopolskie), Goleniów (woj. zachodnio-pomorskie). Ponadto planuje się przeprowadzenie kontroli w gminach: Piątnica (woj. podlaskie), Gruta i Fabianki (woj. kujawsko-pomorskie), Słupsk, Parchowo i Czarne (woj. pomorskie), Morąg, Rychliki i Wieliczki (woj. warmińsko-mazurskie), Lipka (woj. wielkopolskie), Stargard Szczeciński, Szczecinek i Stepnica (woj. zachodnio-pomorskie), Gostynin, Lesznowola, Raciąż i Sokołów Podlaski (woj. mazowieckie) oraz Gubin, Żary, Trzciel i Słońsk (woj. lubuskie). Przy czym należy zauważyć, że wykaz gmin, w których zaplanowano kontrole ale ich jeszcze nie rozpoczęto może ulec zmianie.

Wystąpienia pokontrolne publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej NIK będziemy udostępniać na bieżąco.

O kontrolach funduszu sołeckiego prowadzonych przez Delegaturę NIK w Gdańsku w 2011 r. pisaliśmy tutaj oraz tutaj.

Materiały źródłowe:

Plan pracy Najwyższej Izby Kontroli na 2012 rok dostępny jest tutaj.

Pismo Delegatury NIK w Gdańsku z 13 lipca 2012 r., znak LGD-0173-011/2012, dostępne jest tutaj.

Na każdej gminie posiadającej jednostki pomocnicze – sołectwa ciąży obowiązek podjęcia uchwały o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego. W gminach w których obowiązek ten jest lekceważony, organy kontroli stwierdzają naruszenie przepisów Ustawy o funudszu sołeckim.

Obowiązek podjęcia uchwały

Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie przeprowadziła w okresie od 27 października do 30 grudnia 2011 r. kontrolę kompleksową gospodarki finansowej Gminy Ińsko za lata 2008-2011.

Pismo RIO z 2 marca 2012 r. (sygn. akt RIO-WK-0913-1049/56/K/2011) dostępne jest tutaj.

RIO podkreśla ustawowy obowiązek podejmowania uchwał dotyczących funduszu sołeckiego i w protokole pokontrolnym w przypadku Gminy Ińsko stwierdza bezpośrednią odpowiedzialność Burmistrza za naruszenie przepisów Ustawy. Burmistrz nie przedkładał Radzie Miejskiej projektów uchwał w tej sprawie.

Bezpośrednia odpowiedzialność wójta/burmistrza

Z ustaleń zawartych w protokole kontroli wynika, że w okresie objętym kontrolą RIO wystąpiły nieprawidłowości i uchybienia m.in. w zakresie dotyczącym funduszu sołeckiego:

20. W latach 2009-2010 organ stanowiący kontrolowanej jednostki nie rozstrzygał corocznie o wyodrębnieniu w budżecie Gminy środków stanowiących fundusz sołecki poprzez podjęcie uchwały, w której wyrażał zgodę albo nie wyrażał zgody na wyodrębnienie funduszu w danym roku budżetowym.  Ustalono, że Burmistrz nie przedkładał Radzie Miejskiej projektów uchwał w tej sprawie. Wystąpienie wskazanych nieprawidłowości wskazuje na naruszenie przepisów art. 1 ust. 1 ustawy z 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim (Dz. U. Nr 52, poz. 420 z późn. zm.) oraz art. 18 ust. 2 pkt 15 i art. 30 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, za co odpowiedzialność ponosi Burmistrz – str. 105 protokołu.

[…]

W celu wyeliminowania stwierdzonych nieprawidłowości i uchybień konieczne jest bezwzględne przestrzeganie wszystkich norm prawnych ze szczególnym zwróceniem uwagi na następujące kwestie:

[…]

16. Przestrzegania ustawy o funduszy sołeckim i ustawy o samorządzie gminnym odpowiednio w zakresie wymogu podejmowania corocznie przez organ stanowiący uchwały rozstrzygającej o wyodrębnieniu w budżecie Gminy środków stanowiących fundusz sołecki i przedkładania przez Burmistrza stosownych projektów uchwał organowi stanowiącemu jednostki.

Obowiązek przekazania uchwały

Zgodnie z art. 90 Ustawy o samorządzie gminnym na wójcie/burmistrzu/prezydencie ciąży obowiązek przekazania uchwały o wyodrębnieniu/ niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego do właściwych organów nadzoru w terminie 7 dni od ich podjęcia. O tym kto i kiedy przekazuje organom nadzoru uchwałę o funduszu sołeckim pisze Rafał Trykozko tutaj.

Przekazanie uchwały o funduszu sołeckim a opinia o projekcie uchwały budżtowej

Nieprzekazanie uchwały o wyodrębnieniu/ niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego do Regionalnej Izby Obrachunkowej może być źródłem uwag RIO w opinii o projekcie uchwały budżetowej, tak jak miało to miejsce np. w Gminie Baranów.

RIO w Poznaniu dostępną tutaj uchwałą nr SO-0952/I/12/2/Ka/2011 z dnia 6 grudnia 2011 r. w sprawie opinii o projekcie uchwały budżetowej Gminy Baranów na 2012 r stwierdziło m.in.:

III. Skład Orzekający formułuje następujące uwagi odnośnie przedłożonego projektu:

[…]

– w projekcie budżetu zaplanowane zostały środki stanowiące fundusz sołecki. Do dnia wydania niniejszej opinii Regionalnej Izbie Obrachunkowej nie została przedłożona uchwała Rady Gminy Baranów podjęta na postawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim (Dz. U. Nr 52, poz. 420 ze zm.). Przepis ten stanowi, iż rada gminy rozstrzyga o wyodrębnieniu w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki, do dnia 31 marca roku poprzedzającego rok budżetowy, podejmując uchwałę, w której wyraża zgodę albo nie wyraża zgody na wyodrębnienie funduszu w roku budżetowym.

Rada Gminy Kramsk w dniu 30 listopada 2011 r. podjęła uchwałę nr XIII/141/11 w sprawie uchylenia uchwały Nr VI/38/11 Rady Gminy Kramsk z dnia 24 marca 2011 roku w sprawie wyrażenia zgody na wyodrębnienie w budżecie gminy na rok 2012 środków stanowiących fundusz sołecki.

Uchwała Rady Gminy dostępna jest tutaj.

Czy uchwała Rady Gminy jest zgodna z prawem?

Uchwały o odstąpieniu od funduszu sołeckiego są bezprzedmiotowe. Na podstawie obowiązującego stanu prawnego nie ma podstaw dla podjęcia uchwały o odstąpieniu od funduszu sołeckiego.

Przypominamy również opinię prawną autorstwa Rafała Trykozko, Naczelnika Wydziału Kontroli Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku z 2010 roku, iż wszelkie uchwały dotyczące „odstąpienia” od funduszu sołeckiego podobnie jak pisma organów wykonawczych bądź uchwałodawczych gminy nakłaniające do „zrzeczenia się” funduszu sołeckiego są bezprzedmiotowe i nie mają żadnej mocy prawnej.

Opinia prawna dostępna jest tutaj.

W Tygodniku Krąg czytamy, iż rada sołecka znalazła rozwiązanie. – Wspólnie postanowiliśmy, że fundusz, który został przeznaczony na budowę kortu tenisowego, zostanie wykorzystany na remont reszty drogi od krzyża do mostku – mówi Sylwia Adamczyk, sołtys Rudna.

Zmiana przedsięwzięć funduszu sołeckiego nie jest możliwa – skutkuje to dla gminy utratą zwrotu z budżetu państwa części wydatków poniesionych na fundusz sołecki. Nie ma również nic wspólnego z ideą funduszu sołeckiego polegającą na przekazaniu władzy o decydowaniu o środkach publicznych mieszkańcom sołectw.

Tekst Kamili Kasprzyckiej z 24 lutego 2012 r. dostępny jest tutaj.