Miejsce zwoływania zebrania wiejskiego

Przedstawiamy wyjaśnienia dr Kazimierza Bandarzewskiego dotyczące wątpliwości towarzyszących określaniu miejsca zebrania wiejskiego. Zachęcamy do przyjrzenia się tekstowi statutu własnego sołectwa i do zwrócenia uwagi czy nie wymaga on zmian, aktualizacji czy wręcz przygotowania nowego dokumentu odpowiadającego potrzebom mieszkańców. Wybory do organów jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego mogą stanowić okazję do podjęcia dyskusji o statutach sołectw w gminie.

Czy sołtys ma pełną dowolność określania miejsca zebrania wiejskiego (np. u siebie w domu), jeżeli ta kwestia nie jest uregulowana statutowo a w sołectwie istnieje budynek należący do gminy (np. szkoła, świetlica, urząd gminy)?

Postawione w pytaniu zagadnienia należą do materii statutowych i to jedynie statutów sołectw.

Tryb zwoływania posiedzeń zebrania wiejskiego, w tym także miejsce jego zwoływania powinien być uregulowany w statucie każdego sołectwa. Zgodnie z art. 35 ust. 1 i ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 594 z późn. zm.), wyłączną materią statutu sołectwa jest określenie organizacji organu uchwałodawczego sołectwa, a więc także i trybu zwoływania zebrania wiejskiego. Tym samym to statut sołectwa winien precyzyjnie określać, komu przysługuje inicjatywa zwołania zebrania wiejskiego i w jakich terminach zwołuje się to zebranie. Analogicznie uregulowanie miejsca zwoływania zebrania wiejskiego powinno znaleźć się w statucie sołectwa.

W sytuacji, w której statut sołectwa nie precyzuje, kto ma prawo zwoływać zebranie wiejskie, można przyjąć, że prawo to przysługuje osobie będącej przewodniczącym zebrania wiejskiego. Najczęściej takim przewodniczącym jest sołtys, ale mogą być odmienne rozwiązania pozwalające na odrębne wybieranie osoby pełniącej funkcje przewodniczącego zebrania wiejskiego i odrębnie wybieranie sołtysa jako pełniącego tylko funkcję organu wykonawczego sołectwa.

Statut sołectwa bezwzględnie powinien wskazać na osobę pełniącą funkcję przewodniczącego zebrania wiejskiego. Bez takiej regulacji statut sołectwa obarczony jest istotną wadą, w istocie uniemożliwiającą funkcjonowanie zebrania wiejskiego. Należy przy tym zaznaczyć, że wójt tylko wówczas będzie miał prawo do skutecznego zwołania wiejskiego, jeżeli statut sołectwa pozwala organowi wykonawczemu gminy na takie zwoływanie. Wójt nie posiada bowiem żadnych własnych kompetencji do zwoływania zebrania wiejskiego.

Wprawdzie wadliwym byłaby taka treść statutu sołectwa, która nie określałaby także miejsca odbywania obrad przez zebranie wiejskie, ale taka wada nie powinna być traktowana jako istotne uchybienie, ale bardziej jako wada nieistotna, a tym samym nie powodująca nieważności statutu. Jeżeli statut sołectwa nie określa miejsca obrad zebrania wiejskiego, to wówczas należy przyjąć, że osoba uprawniona do zwołania zebrania wiejskiego musi wskazać miejsce obrad, przy czym może je określić dowolnie. Tym samym może zaistnieć i taka sytuacja, w której zwołanie zebrania wiejskiego nastąpi np. w mieszkaniu sołtysa, a nie w budynkach komunalnych (np. w budynku szkoły podstawowej lub świetlicy czy wiejskiego domu kultury).

Tym niemniej osoba zwołująca zebranie wiejskie musi liczyć się z tym, że jeżeli prowadzenie obrad w pomieszczeniu innym niż komunalne pociągnęłoby za sobą jakieś koszty, to koszty te będzie ponosiła tylko ta osoba, bez możliwości „przerzucenia” ich na  zebranie wiejskie. Wyjątkiem mogłaby być sytuacja, w której w budżecie gminy zarezerwowano by środki finansowe na pokrywanie takich wydatków, ale byłoby bardzo wątpliwe rozwiązanie, ponieważ takie wydatki zasadniczo będą traktowane jako nie uzasadnione.

Należy mieć także na uwadze treść ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2014 r., poz. 782). Zgodnie z art. 18 ust. 1, 3 i 4 w związku z art. 20 ustawy o dostępie do informacji publicznej zwołując zebranie wiejskie należy zapewnić jawność jego obradom i dostępność nie tylko dla członków zebrania wiejskiego, ale także i innych osób. Wprawdzie obowiązek ten expressis verbis dotyczy kolegialnych organów jednostek pomocniczych pochodzących z wyborów powszechnych, tym niemniej należałoby go stosować także do obrad zebrania wiejskiego. Oznacza to obowiązek zapewnienia odpowiednich lokalowych lub technicznych środków umożliwiających wykonywanie prawa polegającego na dostępie do posiedzeń zebrania wiejskiego.

Oznacza to, że zwoływanie zebrania wiejskiego, którego ilość członków powinna być osobie zwołującej zasadniczo znana (będą to pełnoletni mieszkańcy sołectwa) w miejscu (lokalu), który swoją pojemnością na pewno nie pomieści wszystkich członków takiego zebrania, może być potraktowane jako działanie zmierzające do celowego ograniczenia pracy zebrania wiejskiego i tak podjęte uchwały przez zebranie wiejskie mogą zostać uchylone przez organ nadzoru.

Czy zwołując zebranie wiejskie należy skorzystać z istniejącej infrastruktury gminy, czy też można zwołać zebranie w dowolnym miejscu na terenie sołectwa (a wręcz poza nim, jeżeli zwołuje je wójt)?

 
Jak już zostało to wyjaśnione, określenie miejsca, w którym powinno się zwołać zebranie wiejskie należy do materii statutowej sołectwa, a przynajmniej w statucie sołectwa powinny znaleźć się zapisy pozwalające na ustalenie takiego miejsca. Jeżeli jednak statut sołectwa nie reguluje tej kwestii, osoba zwołująca zebranie wiejskie może sama wskazać takie miejsce.

Chociaż przepisy statutu sołectwa stanowią akt prawa miejscowego obowiązujący na terenie sołectwa, to jednak należałoby przyjąć formalną dopuszczalność zwoływania zebrań wiejskich także poza granicami danego sołectwa. Jednak gdyby celem zwołania takiego zebrania była chęć utrudnienia lub uniemożliwienia przybycia na zebranie wiejskie mieszkańcom danego sołectwa, należałoby przyjąć, że wypaczałoby to ideę samorządności lokalnej i tak podjęte uchwały powinny być uchylone przez organ nadzoru. Takimi organami nadzoru są organy danej gminy: rada gminy lub wójt bądź oba te organy.

POBIERZ PLIK: Miejsce zwoływania zebrania wiejskiego_Opinia prawna

Glosa do wyroku WSA w Poznaniu (II SA/Po 686/13)

Przedstawiamy glosę autorstwa dr Kazimierza Bandarzewskiego z Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 16 sierpnia 2013 r. (sygn. akt II SA/Po 686/13). Omawiany wyrok ma zasadnicze znaczenie praktyczne m.in. dla określenia granic swobody kształtowania treści statutów przez gminy.

Glosa dostępna jest TUTAJ.

Jak wskazuje autor, komentowany wyrok WSA w Poznaniu wskazuje granice swobody kształtowania przez organy gminy treści statutów odnośnie tworzenia jednostek pomocniczych gminy. Wyrok WSA w Poznaniu dotyczył możliwości tworzenia sołectw w mieście Jarocin. Jedna z tez wyroku stwierdzała, że sołectwa mogą być powoływane na obszarach o charakterze wiejskim.
Dr Bandarzewski wskazuje m.in. iż

w obecnie obowiązującym systemie prawnym samorządu terytorialnego nie ma podstaw prawnych do zakazania radzie gminy tworzenia jednostek pomocniczych nazywanych sołectwami na terenie gmin miejskich lub miast i to niezależnie od charakteru zabudowy lub podstawowego zajęcia zawodowego mieszkańców takich terenów.

Rozważając trafność wyroku autor zwraca uwagę, iż trudno zgodzić się z podstawową tezą glosowanego wyroku, jakoby tworzenie jednostek pomocniczych nazwanych sołectwami możliwe było tylko na obszarach o charakterze wiejskim, niezależnie od tego, czy taki obszar znajduje się na terenie miejscowości nie mającej statusu miasta, czy w mieście.

Zdaniem dr Bandarzewskiego

nie ma żadnych podstaw prawnych do wiążącego wskazania dla organów samorządu gminnego, jakie nazwy jednostek pomocniczych mogą być tworzone na obszarach gmin w zależności od charakteru zabudowy lub podstawowych zajęć mieszkańców. Podstawowe znaczenie ma w tym zakresie art. 5 ust. 1 u.s.g., zgodnie z którym gmina może tworzyć jednostki pomocnicze takie jak sołectwa, osiedla, dzielnice i inne. […] Nie ma żadnych podstaw prawnych aby twierdzić, że jednostka pomocnicza o nazwie sołectwo może być utworzona tylko na obszarze, który wykazuje cechy zabudowy wiejskiej.

W glosie autor rozpatruje również na szerszy kontekst rozpatrywanego wyroku: przepis, regulujący nazwy organów sołectwa (sołtys jako organ wykonawczy, zebranie wiejskie jako organ uchwałodawczy i rada sołecka jako organ pomocniczy sołtysa) nie oznacza, że dotyczą one tylko obszarów o charakterze wiejskim lub rolniczym. Czy zebranie wiejskie to synonim zebrania rolników? […] Należy przy tym wskazać, że charakter zabudowy wiejskiej coraz bardziej upodabnia się do zabudowy jednorodzinnej na obszarach miast, a powszechnie znanym jest trend zachodzący już od dłuższego czasu, polegający na przemianach urbanistycznych w wielu miejscowościach nie mających statusu miasta. W glosie rozpatrzone zostały szczegółowo tezy uzasadnienia przedstawione przez WSA w Poznaniu. Jak wskazuje autor, niektóre z nich wydają się niezwykle trudne do zastosowania, tak jak np. przyporządkowanie poszczególnej kategorii jednostek pomocniczych charakterowi zajęć osób, zamieszkujących daną jednostkę pomocniczą. Zapraszamy do zapoznania się z treścią glosy.

Opis sprawy

Rada Miejska w Jarocinie

W lutym 2013 r. Rada Miejska w Jarocinie zniosła niektóre z jednostek pomocniczych gminy – osiedli, zaś na ich miejsce powołała jednostki pomocnicze o nazwie sołectw. Proces znoszenia osiedli i powoływania na ich miejsce nowych jednostek pomocniczych – sołectw, poprzedzony został konsultacjami społecznymi. Wyniki konsultacji społecznych dostępne są TUTAJ.

Uchwała o zniesieniu jednostki pomocniczej gminy Jarocin – Osiedle Nr 7 „Bogusław” dostępna jest TUTAJ.

Uchwała o utworzeniu jednostki pomocniczej gminy Jarocin – „Sołectwo Bogusław” dostępna jest TUTAJ.

Pozostałe uchwały dostępne są w BIP Jarocina TUTAJ.

Wojewoda Wielkopolski

W kwietniu 2013 r. Wojewoda Wielkopolski wydał rozstrzygnięcia nadzorcze stwierdzające nieważność sześciu uchwał Rady Miasta Jarocina, argumentując m.in. że regulacje prawne uzasadniają stanowisko, że wolą ustawodawcy sołectwa – jako jednostki pomocnicze mają charakter wiejski i tworzone są dla objęcia określonej terytorialnie społeczności lokalnej na terenach nie mających statusu miasta.

Rozstrzygnięcie nadzorcze orzekające nieważność uchwały Rady Miejskiej Jarocina w sprawie utworzenia jednostki pomocniczej o nazwie Sołectwo „Bogusław” Gminy Jarocin dostępne jest TUTAJ.

Rada Miejska Jarocina skierowała odwołanie od ww. rozstrzygnięcia do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Poznaniu.

Skarga Rady Miejskiej Jarocina na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego w sprawie utworzenia jednostki pomocniczej o nazwie Sołectwo „Bogusław” Gminy Jarocin dostępna jest TUTAJ.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu

16 sierpnia 2013 r. WSA w Poznaniu wydał wyroki uchylające rozstrzygnięcia nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego. Uzasadnienie wyroku nasuwa liczne pytania, co skłoniło Zarząd Sieci Obywatelskiej – Watchdog Polska do zamówienia powyższej glosy do wyroku Sądu.

Wyrok WSA w Poznaniu (sygn.. II SA/Po 686/13) dostępny jest TUTAJ.

Pozostałe wyroki noszą sygnatury: II SA/Po 681/13, II SA/Po 682/13, II SA/Po 683/13, II SA/Po 685/13 oraz II SA/Po 686/13 i dostępne są w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych TUTAJ.

Naczelny Sąd Administracyjny

23 października 2013 r. Wojewoda Wielkopolski wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego na ww. wyrok WSA w Poznaniu. O dalszym przebiegu sprawy będziemy informować na bieżąco.

Informacje uzupełniające:

– W kontekście rozstrzygnięcia Wojewody Wielkopolskiego dostępna jest odpowiedź Ministra Administracji i Cyfryzacji (MAiC) z czerwca 2013 r. na interpelację poselską z maja 2013 r. dot. przekształcania dzielnic miast w sołectwa. Ministerstwo powtórzyło stanowisko zawarte w rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewody, że w miastach niezależnie od ich wielkości nie ma prawnej możliwości utworzenia jednostki pomocniczej, jaką jest sołectwo. Interpelację poselską wraz z odpowiedzią MAiC załączamy TUTAJ.

– Wydział Prawny Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego informował pismem z dnia 2 października 2013 r. (znak KN-I.4131.1.244.2013.8), iż Wojewoda Wielkopolski nie wniósł skarg do Naczelnego Sądu Administracyjnego na wyroki WSA w Poznaniu. Na marginesie należy nadmienić, iż powyższe pismo Wojewody zawiera błędną wykładnię przepisów Ustawy o dostępie do informacji publicznej. Pismo dostępne jest TUTAJ.

POBIERZ PLIK: Glosa do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 16 sierpnia 2013 r., sygn. akt II SA/Po 686/13

Coraz częściej mieszkańcy i mieszkanki chcą nie tylko brać udział w zebraniach wiejskich czy posiedzeniach rad osiedli, ale również rejestrować te spotkania by z innymi dzielić się wiedzą co się dzieje w ich miejscowościach, wsiach i osiedlach. Zdarza się, że chcąc filmować przebieg zebrania natrafiają na opór władz oraz niektórych mieszkańców, którzy nie zdają sobie sprawy, że uczestnictwo w zebraniu wiejskim jest faktycznym sprawowaniem funkcji publicznych. W poniższym artykule przedstawiamy aktualny stan prawny i odpowiadamy na pytanie, czy każdy może nagrać przebieg zebrania wiejskiego.

Przykłady nagrań zebrań wiejskich znaleźć można np. na stronie Lepsze Ryglice tutaj bądź tutaj.

Udostępniamy pismo SLLGO dotyczące jawności zebrań wiejskich skierowane do organu administracji publicznej (tutaj). SLLGO wnosiło również o pouczenie funkcjonariuszy policji o właściwej interpretacji opisanych w poniższym artykule przepisów.

Nagrywanie przebiegu zebrania wiejskiego

Sołectwo, zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym jest jednostką pomocniczą gminy. Oznacza to, że część zadań gminy realizowana jest na najniższym szczeblu administracyjnym, czyli tym najbliższym mieszkańcom. Wszyscy dorośli mieszkańcy danego sołectwa tworzą zebranie wiejskie, które zgodnie z art. 36 ust. 1  ustawy o samorządzie gminnym są organem uchwałodawczym sołectwa.

Jawność działania władzy gwarantuje art. 61 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stwierdzając, że  obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.

Należy również zwrócić uwagę na treść art. 11 b ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym, który stanowi, że jawność działania organów gminy obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje rady gminy i posiedzenia jej komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów gminy i komisji rady gminy. Nie bez przyczyny ustawodawca użył określenia w szczególności. Oznacza to, że nie jest to katalog zamknięty i należy uznać, że są i inne dopuszczalne sposoby realizacji zasady jawności organów i ich komisji oraz organów jednostek pomocniczych w tym również transmisja audiowizualna z obrad zebrania wiejskiego.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 6 grudnia 2012 r. (I OSK 2021/21) stwierdził, że:

w zebraniu wiejskim mogą brać udział wszyscy mieszkańcy sołectwa, a więc mogą uczestniczyć w obradach i podejmować uchwały. Jest to niewątpliwie przejaw demokracji bezpośredniej, ich legitymacja do uczestniczenia w zebraniu wiejskim wynika jedynie z faktu zamieszkiwania na terenie sołectwa. Udział mieszkańców sołectwa w zebraniu wiejskim należy zatem do sfery publicznej działalności tych osób, bowiem decydując się na uczestniczenie w zebraniu wiejskim, każdy jego uczestnik, będący mieszkańcem danego sołectwa, godzi się na udział w pracach organu uchwałodawczego sołectwa, a więc jednostki pomocniczej gminy, tym samym – godzi się więc na udział w życiu publicznym.

Dalej, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza m.in., że:

podejmując próbę wskazania ogólnych cech, jakie będą przesądzały o tym, że określona osoba ma związek ze sprawowaniem funkcji publicznej, można uznać, że chodzi tu o takie przypadki, w których związek ze sprawowaniem tych funkcji jest równoznaczny ze współdecydowaniem o sytuacji prawnej innych osób lub środków publicznych albo łączy się co najmniej z przygotowywaniem i opiniowaniem decyzji, które dotyczą, bądź pozostają w gestii, innych podmiotów. Tak też jest w rozpoznawanej sprawie, bowiem uczestnictwo mieszkańca danego sołectwa w zebraniu wiejskim sprawia, że od chwili otwarcia obrad aż do momentu ich zakończenia ma on wpływ na podejmowane uchwały organu sołectwa, a więc jego udział w sprawowaniu władzy publicznej związany jest z pełnieniem w tym czasie funkcji publicznej. Zatem jego dane osobowe, poprzez fakt uczestnictwa w pracach organu uchwałodawczego sołectwa, stają się danymi publicznymi, jako że mają związek z wykonywaniem przez niego funkcji publicznej.

Jawność działania sołectwa zostało również szeroko przedstawiona w doktrynie.  Można spotkać się z poglądem, że organami kolegialnymi jednostek pomocniczych pochodzącymi z powszechnych wyborów są zgodnie z treścią art. 36 i 37 SamGminU zebrania wiejskie, zebrania mieszkańców, rady osiedlowe oraz rady dzielnicowe. (M. Bidziński, M. Chmaj, P. Szustakiewicz Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Komentarz – str. 181). Oznacza to, że zdaniem autorów przepis art. 61 ust. 2 Konstytucji należy stosować w tym wypadku wprost, bez żadnych wątpliwości, że wyrażone tam uprawnienie dotyczy również bezpośrednio zebrań wiejskich.

Z innej perspektywy spojrzał na to zagadnienie Piotr Sitniewski, stwierdzając, że przecież celem ustawodawcy wyrażonym w art. 20 [ustawy o dostępie do informacji publicznej], gdzie mowa jest o organach kolegialnych pochodzących z wyborów powszechnych, jest objęcie tą regulacją pewnych organów miedzy innymi dlatego, iż ich skład zależy bezpośrednio od woli mieszkańców. Osoby go tworzące stały się ich członkami z woli mieszkańców, a skład osobowy jest w całości odzwierciedleniem woli wyborców, a nie organów pochodzących z wyborów. Skoro skład organu pochodzi bezpośrednio z wyborów, należy przyznać prawo każdemu zainteresowanemu do uczestniczenia w przebiegu jego obrad. Używając argumentacji a minori ad maius, skoro organ kolegialny pochodzący z wyborów powszechnych objęty został obowiązkiem zapewnienia jawności swoich posiedzeń, to tym bardziej takim obowiązkiem objęty został organ kolegialny, którego skład  jest wynikiem zaistnienia najczystszej formy demokracji bezpośredniej, gdy w jego skład wchodzą wszyscy mieszkańcy sołectwa. (Dostęp do informacji publicznej jednostkach samorządu terytorialnego – str. 64).

Odpowiednim podsumowaniem tych poglądów może być stanowisko Moniki Augustyniak, która dowodzi, że:

zebranie wiejskie oraz ogólne zebranie mieszkańców nie spełniają przesłanki pochodzenia z powszechnych wyborów, jednak są wyrazem demokracji bezpośredniej, co sprawia, że pomimo braku przeprowadzenia jakichkolwiek wyborów dla wyłonienia składu tych organów ich legitymizacja jest pełna. Stąd wniosek, że skoro zasadą jawności posiedzeń zostały objęte organy sięgające do form demokracji pośredniej, to tym bardziej (…) zasadne wydaje się przyznanie przymiotu jawności posiedzeń organom jednostek, które sięgają do form demokracji bezpośredniej. Odmienny punkt widzenia byłby nie do zaakceptowania jako nieracjonalny, choćby ze względu organizacyjnych (…). Sądzę, że można zaliczyć zarówno zebranie wiejskie, jak i ogólne zebranie mieszkańców do grona podmiotów, o których stanowi art. 20 u.d.i.p. – jako organy, które w swej istocie zawierają zasadę powszechności (Jednostki Pomocnicze Gminy – str. 176).

Jawność zebrań wiejskich  jest więc równoznaczna z możliwością ich nagrywania.

Skoro każdy może uczestniczyć w obradach zebrania wiejskiego (również w charakterze obserwatora), to również dopuszczalne jest, a wręcz wskazane, rejestrowanie tych obrad celem dokonania przekazu szerszej liczbie obywateli.  Należy zwrócić uwagę, że art. 61 ust. 2 Konstytucji w sposób szczególny wskazuje na wartość jaką jest rejestracja przebiegu posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów. Świadczą o tym również przytoczone wyżej przepisy ustawy o samorządzie gminnym. Zdaniem autorów Komentarza do ustawy o samorządzie gminnym (Lexis Nexis, Warszawa, 2007) art. 11b ust. 2 ma charakter ius cogens i jego obowiązywanie może wyłączyć jedynie inny przepis rangi ustawowej. Nie można również przepisu art. 61 ust. 2 Konstytucji traktować w kategoriach ograniczania dostępu do posiedzeń innych organów lub ich komisji. Jawność obrad i prawo wstępu obejmuje więc nie tylko grupę osób, które fizycznie są w stanie uczestniczyć w posiedzeniu, ale również tych wszystkich, którzy są tym zainteresowani, ale z różnych przyczyn z tego prawa nie mogą skorzystać.  Analiza zasad jawności wskazanych powyżej oraz charakteru zebrania wiejskiego w myśl wyrażonej zasady przez NSA w wyroku z dnia 2 lipca 2003 r. sygn. akt II SA 837/03 ogólną zasadą wynikającą z art. 61 Konstytucji RP, jest dostęp do informacji. Wszelkie wyjątki od tej zasady winny być formułowane w sposób wyraźny, a wątpliwości winny przemawiać na rzecz dostępu należy przyjąć, iż również art. 61 ust. 2 Konstytucji ma swoje zastosowanie.

W związku z tym realizowana powinna być i w tym wypadku możliwość rejestracji dźwięku lub obrazu, o którym mowa w art. 61 ust 2 Konstytucji RP.

Nie zachodzą również inne przesłanki, które uniemożliwiają rejestrację dźwięku i obrazu z przebiegu zebrania wiejskiego. Co więcej, ustawa z 4 lutego 1994 r. o ochronie praw autorskich i prawach pokrewnych w art. 81 ust. 2 stanowi, że zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych,
2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Skoro zatem dopuszcza się możliwość swobodnego rozpowszechniania tego typu nagrań, tym bardziej usprawiedliwione i dopuszczalne jest ich rejestrowanie i dzielenie się transmisją z innymi.

Gmina zobowiązana jest włączyć przedsięwzięcia ujęte we wnioskach o fundusz sołecki do budżetu

Nieujęcie w budżecie przedsięwzięć, o których zadecydowali mieszkańcy, stanowi naruszenie ustawy o funduszu sołeckim i może prowadzić do podjęcia przez RIO postępowania nadzorczego z art. 12 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych.

Przedstawiamy przypadek gminy Kunów, gdzie wiedza i upór mieszkańców doprowadziły do wyegzekwowania stosowania prawa od burmistrz i rady gminy oraz uchroniły samorząd od poważnych konsekwencji.

Fundusz sołecki w Kunowie pod lupą mieszkańców

29 marca 2012 r. rada miasta i gminy Kunów uchwałą nr XXIV/174/12, wyraziła zgodę na wyodrębnienie funduszu sołeckiego w budżecie gminy na rok 2013. Uchwała dostępna jest tutaj.

Burmistrz Kunowa poinformowała sołtysów o wysokości funduszu sołeckiego przypadającego na każde sołectwo. Mieszkańcy sołectw we wrześniu 2012 r. zdecydowali o przeznaczeniu funduszy sołeckich, do 30 września 2012 r. złożone zostały wnioski o fundusz sołecki. Żaden z wniosków nie został odrzucony przez burmistrz Kunowa, co oznacza że ujęte w nich przedsięwzięcia wpisywane są do projektu budżetu na kolejny rok.

Jednak projekt budżetu Kunowa na 2013 r. przygotowany przez władze gminy i złożony do zaopiniowania Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Kielcach nie zawierał przedsięwzięć z funduszu sołeckiego.

Uchwałą nr 105/2012 VII Składu Orzekającego Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach z dnia 22 listopada 2012 roku w sprawie opinii o projekcie budżetu miasta i gminy Kunów na rok 2013 rok, projekt budżetu został zaopiniowany pozytywnie wraz z uwagami. Jedna z uwag RIO dotyczyła nieuwzględnienia przedsięwzięć z funduszu sołeckiego. Uchwała RIO dostępna jest tutaj.

Skład Orzekający w toku analizy projektu uchwały budżetowej stwierdził, że w budżecie nie zaplanowano środków finansowych na realizację wydatków w ramach funduszu sołeckiego, pomimo że Rada Miejska w Kunowie w Uchwale Nr XXIV/174/12 z dnia 29 marca 2012 roku w sprawie wyrażenia zgody na utworzenie funduszu sołeckiego w 2013 roku, wyraziła wolę realizacji tego rodzaju wydatków.

Mimo powyższej uwagi RIO, radni Kunowa 28 grudnia 2012 r. uchwałą nr XXXIII/237/12 dostępną tutaj przyjęli budżet gminy na rok 2013, nie uwzględniając w nim przedsięwzięć z funduszu sołeckiego, mimo obowiązku wpisania wszystkich przedsięwzięć z przyjętych wniosków o fundusz sołecki do budżetu gminy na 2013 rok.

Obywatelska kontrola władzy – to działa!

Działania radnych wywołały protesty mieszkańców. Mieszkańcy świadomi swoich praw poinformowali władze Kunowa, iż działania polegające na nieuwzględnieniu przedsięwzięć z funduszu sołeckiego w budżecie gminy na 2013 rok są niezgodne z ustawą o funduszu sołeckim. 30 stycznia 2013 r. SLLGO w rozmowie telefonicznej poinformowało burmistrz Kunowa o prowadzonym monitoringu działań gminy w zakresie zrealizowania uwag RIO do uchwały budżetowej – podjęcia działań zmierzających do przywrócenia stanu zgodnego z prawem.

Przykładowe pismo jednego z mieszkańców gminy Kunów publikujemy za zgodą autora tutaj oraz po kliknięciu poniższego obrazka:

31 stycznia 2013 r. odbyła się sesja Rady Miasta i Gminy Kunów. W opublikowanym w Biuletynie Informacji Publicznej  (BIP) planie sesji nie znalazł się punkt dotyczący wprowadzenia zmian w budżecie w zakresie. Plan sesji dostępny był tutaj.

Ponieważ w BIP gminy Kunów do dnia 7 lutego 2013 r. nie znalazł się protokół bądź nagranie z sesji rady gminy, nie została również opublikowana uchwała rady gminy dotycząca zmian w budżecie w zakresie dot. funduszu sołeckiego – 8 lutego 2013 r. Zarząd SLLGO skierował do Prezesa Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach pismo, wnosząc o zbadanie czy rada miasta i gminy Kunów wprowadziła do budżetu na rok 2013 przedsięwzięcia ujęte we wnioskach o fundusz sołecki oraz zwracając się z prośbą o objęcie gminy Kunów szczególnym nadzorem w zakresie wykonania budżetu w roku 2013. Pismo SLLGO dostępne jest tutaj.

8 lutego 2013 r. w Biuletynie Informacji Publicznej Kunowa ukazała się uchwała rady miasta i gminy w Kunowie nr XXXV/253/13 z dnia 31 stycznia 2013 r. w sprawie wprowadzenia zmian w Uchwale Nr XXXIII/237/12 Rady Miejskiej w Kunowie z dnia 28 grudnia 2012 roku w sprawie uchwalenia budżetu gminy na rok 2013. Uchwała zmienia budżet gminy wprowadzając do niego przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego. Uchwała dostępna jest tutaj i po kliknięciu poniższego obrazka:

Dzięki osobistemu zaangażowaniu wielu mieszkańców gminy Kunów, podjęciu przez nich działań polegających na kontroli władz Kunowa, przywrócony został stan zgodny z prawem – przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego zostały wprowadzone do budżetu gminy na 2013 r.!

Tym samym radni oddalili groźbę podjęcia przez RIO działań nadzorczych, o których piszemy niżej, jednak sam fakt nie ujęcia przedsięwzięć z funduszu sołeckiego w uchwale budżetowej gminy Kunów z 28 grudnia 2013 r. stanowił naruszenie ustawy o funduszu sołeckim.

Materiały uzupełniające

Czy można uchwalić budżet nie uwzględniając przedsięwzięć z funduszu sołeckiego, mimo że wnioski zostały przyjęte?

Przypominamy opinię Rafała Trykozko dostępną tutaj.

Organy gminy nie mają prawa pominięcia wniosków sołectw w opracowywanej uchwale budżetowej.

Istotną rolę w wyegzekwowaniu obowiązku przewidzenia w uchwale budżetowej środków na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu sołeckiego powinna odegrać właściwa regionalna izba obrachunkowa. Izba posiada bowiem wiedzę o tym, czy w danej gminie została podjęta przez radę uchwała wyrażająca zgodę na wyodrębnienie środków funduszu na dany rok. Zarówno podczas opiniowania projektu uchwały budżetowej jak i badania uchwały budżetowej powinna być zwrócona uwaga, czy przewidziane są wydatki na przedsięwzięcia sołeckie.

Brak takich wydatków powinien  zostać wyjaśniony przez gminę. Możliwe jest bowiem teoretycznie, że żadne sołectwo nie złożyło wniosku lub wszystkie wnioski podlegały odrzuceniu. W przypadku ustalenia, że istnieją wnioski podlegające uwzględnieniu w budżecie, izba w postępowaniu nadzorczym powinna podjąć działania określone w art. 12 ustawy o r.i.o. w celu dostosowania treści uchwały budżetowej do stanu zgodnego z prawem.

Co stanowi art. 12 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych?

1. Izba, prowadząc postępowanie nadzorcze w sprawie uznania uchwały budżetowej organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego za nieważną w całości lub w części, wskazuje nieprawidłowości oraz sposób i termin ich usunięcia.

2. Jeżeli organ właściwy w wyznaczonym terminie nie usunie nieprawidłowości, o których mowa w ust. 1, kolegium izby orzeka o nieważności uchwał w całości lub w części.

3. W przypadku stwierdzenia nieważności uchwały budżetowej w całości lub w części budżet lub jego część dotknięte nieważnością ustala kolegium izby. […]

Czy można nie wpisać części przedsięwzięć z funduszu sołeckiego do budżetu gminy?

Przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego wpisywane są do budżetu gminy bez zmian. Przypominamy omówienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu (sygn. akt I SA/Po 344/12) autorstwa Szymona Osowskiego dostępne tutaj.

Listy obecności z zebrań wiejskich są jawne

Wyrokami z dnia 6 grudnia 2012 r., sygn. akt I OSK 2021/12 oraz I OSK 2022/12, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, iż listy obecności z zebrań wiejskich stanowią informację publiczną: są jawne i podlegają udostępnieniu.

Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) dokonał ważnego rozstrzygnięcia dla funkcjonowania Ustawy o funduszu sołeckim. NSA podzielił stanowisko SLLGO, strony skarżącej w obu postępowaniach, iż każdy ma prawo wiedzieć, kto podejmuje decyzje o wydatkowaniu pieniędzy publicznych.

Sąd zaznaczył również, iż wszystkie inne dokumenty zebrania wiejskiego stanowią informację publiczną. W uzupełnieniu wyroków zwracamy uwagę na jednolite orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego (np. I OSK 2157/11) oraz Sądu Najwyższego (np. I CSK 190/12), iż dokumenty związane z realizacją zadań publicznych, w tym umowy, faktury czy rachunki podlegają udostępnieniu na żądanie każdej osoby. W zakresie jawności dokumentów potwierdzających wydatki z funduszy sołeckich, Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich w latach 2011-2012 przeprowadziło kilkanaście postępowań sądowych, skutkujących każdorazowo udostępnieniem żądanych informacji.

Podkreślamy, że każdy dokument dotyczący funduszu sołeckiego jest jawny!

Pisemne uzasadnienie wyroku udostępnimy niezwłocznie po jego otrzymaniu. Opublikujemy również dokumentację spraw I OSK 2021/12 oraz I OSK 2022/12. Sprawy prowadzone są w ramach monitoringu realizacji ustawy o funduszu sołeckim.

Ustne uzasadnienie wyroków

W ustnym uzasadnieniu wyroku sędzia NSA Irena Kamińska stwierdziła m.in. iż zebranie wiejskie jest organem jednostki pomocniczej samorządu terytorialnego, który decyduje o mieniu publicznym, może podejmować uchwały w tym zakresie, w związku z tym wszelkie kwestie, które dotyczą działalności tego organu są informacją publiczną, dotyczą bowiem mienia publicznego. Tak uchwały jak i wszystkie decyzje, które to zebranie podejmuje mogą stanowić przedmiot wniosku o informację publiczną.

Jak zauważył sąd, problemem w obydwu sprawach wniesionych przez SLLGO był stosunek ustawy o dostępie do informacji publicznej i ustawy o ochronie danych osobowych. Sędzia Irena Kamińska przywołała treść art. 5 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, który stanowi:

Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa.

Naczelny Sąd Administracyjny stanął na stanowisku, iż artykuł 5 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej znajduje zastosowanie w obydwu rozpatrywanych sprawach – skargach kasacyjnych Stowarzyszenia Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich, ponieważ osoby biorące udział w zebraniu wiejskim wprawdzie nie stają się funkcjonariuszami publicznymi, ale przez udział w zebraniu wiejskim i współdecydowanie o przeznaczeniu funduszy sołeckich – w tym zakresie pełnią funkcje publiczne, więc ochrona ich danych osobowych jest ograniczona zgodnie z zapisem w/w przepisu.

Do pełnej realizacji dostępu do informacji publicznej konieczne jest zatem udostępnienie danych osób uczestniczących w zebraniach wiejskich, bowiem jak zauważył sąd w innym przypadku niemożliwe jest nawet ustalenie czy organ, który podejmuje decyzje dotyczące mienia publicznego był należycie reprezentowany.

Informacje prasowe

Artykuł Michała Cyrankiewicza Trzeba ujawnić, kto podejmuje decyzje opublikowany w Rzeczpospolitej 7 grudnia 2012 r. dostępny jest tutaj.

Artykuł Danuty Frey Czy można informować, kto dzieli fundusze sołeckie opublikowany w Rzeczpospolitej 5 grudnia 2012 r.  dostępny jest tutaj.

Kalendarium sprawy I OSK 2021/12

26 października 2011 r. Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich (SLLGO) zwróciło się do Wójta Gminy Kowale Oleckie (Wójta) z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej w zakresie dotyczącym funduszu sołeckiego, w tym m.in. list obecności z zebrań wiejskich z każdego sołectwa w gminie za lata 2009 i 2010.

8 listopada 2011 r. Wójt Gminy Kowale Oleckie wydał decyzję (znak pisma RG.1431.5.2011) odmawiającą udostępnienia informacji publicznej w w/w zakresie.

19 listopada 2011 r. SLLGO skierowało do Samorządowego Kolegium Odwoławczego  w Olsztynie (SKO; za pośrednictwem Wójta Gminy Kowale Oleckie) odwołanie od decyzji Wójta.

1 grudnia 2011 r. Wójt przekazał pismo SLLGO do SKO w Olsztynie.

19 stycznia 2012 r. SKO w Olsztynie wydało decyzję (znak SKO 54-29/11) utrzymującą w mocy decyzję Wójta.

10 lutego 2012 r. SLLGO skierowało skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie (WSA; za pośrednictwem SKO w Olsztynie) na decyzję SKO w Olsztynie w sprawie rozpoznania odwołania od decyzji Wójta Gminy Kowale Oleckie o udzielenie informacji publicznej.

28 lutego 2012 r. SKO w Olsztynie sformułowało odpowiedź na skargę SLLGO przekazując ją do WSA w Olsztynie

6 marca 2012 r. WSA w Olsztynie wezwał SLLGO do uiszczenia wpisu sądowego, co nastąpiło.

13 marca 2012 r. SLLGO jako strona skarżąca skierowało do WSA w Olsztynie pismo procesowe.

21 marca 2012 r. WSA w Olsztynie poinformował SLLGO o terminie rozprawy wyznaczonym na 19 kwietnia 2012 r.

19 kwietnia 2012 r. w WSA w Olsztynie odbyła się rozprawa ze skargi SLLGO na decyzję SKO w Olsztynie. Wydanie wyroku zostało odroczone do 30 kwietnia 2012 r.

30 kwietnia 2012 r. WSA w Olsztynie wydał wyrok (sygn. akt II SA/Ol 194/12) oddalając skargę SLLGO  na decyzję SKO w Olsztynie.

25 maja 2012 r. SLLGO otrzymało odpis w/w wyroku WSA w Olsztynie z dnia 30 kwietnia 2012 r.

15 czerwca 2012 r. SLLGO udzieliło upoważnienia do wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku WSA w Olsztynie

20 czerwca 2012 r. SLLGO  skierowało do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie (NSA;  za pośrednictwem WSA w Olsztynie) skargę kasacyjną od wyroku WSA w Olsztynie

9 lipca 2012 r. SLLGO jako strona skarżąca skierowało pismo do WSA w Olsztynie

17 października 2012 r. Naczelny Sąd Administracyjny zawiadomił SLLGO o terminie rozprawy wyznaczając ją na 30 listopada 2012 r.

30 listopada 2012 r. w NSA odbyła się rozprawa w sprawie ze skargi kasacyjnej SLLGO od wyroku WSA w Olsztynie z dnia 30 kwietnia 2012 r. sygn. akt II SA/Ol 194/12 w sprawie skargi SLLGO na decyzję SKO w Olsztynie z dnia 19 stycznia 2012 r. nr SKO 54-29/11 w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej. Ze względu na wagę sprawy wydanie wyroku zostało odroczone do 6 grudnia.

6 grudnia 2012 r. odczytany został wyrok w w/w sprawie (sygn. akt I OSK 2021/12). Listy obecności z zebrań wiejskich stanowią informację publiczną – są jawne!

W nawiązaniu do pytań samorządów dotyczących terminu zwrotu części kosztów poniesionych z funduszu sołeckiego, jakie wpłynęły w ostatnich dniach sierpnia 2012 r. do Stowarzyszenia Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich, publikujemy decyzje Ministra Finansów z 28 sierpnia 2012 r. o zwrocie części wydatków, w podziale na województwa.

Do 31 sierpnia 2012 r. na rachunki gmin wpłynęły pieniądze stanowiące zwrot części wydatków poniesionych w ramach funduszu sołeckiego w 2011 r. Szczegółowe wysokości zwrotów z podziałem na każdą gminę publikowaliśmy TUTAJ.

Procedura zwrotu części wydatków z funduszu sołeckiego

Problem zwrotu reguluje Ustawa o funduszu sołeckim. Art. 2 ust. 9 Ustawy o funduszu sołeckim traktuje: Minister właściwy do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, tryb zwrotu części wydatków gmin w ramach funduszu, kierując się potrzebą zapewnienia środków finansowych dla gmin.

Rozporządzenie Ministra Finansów z 25 stycznia 2010 r. w sprawie trybu zwrotu części wydatków gmin wykonanych w ramach funduszu sołeckiego przewiduje, że gminy występują o zwrot części wydatków do właściwych wojewodów w terminie do 31 maja zaś zwrot części wydatków następuje na rachunek gminy w terminie do dnia 31 sierpnia roku następującego po roku, w którym dokonano wydatków. Rozporządzenie dostępne jest tutaj oraz poniżej:

Pytania SLLGO do Ministra Finansów

5 września 2012 r. SLLGO zwróciło się do Ministra Finansów z wnioskiem dotyczącym informacji publicznej w zakresie uruchomienia w 2012 roku środków na zwrot części wydatków poniesionych przez gminy z funduszu sołeckiego w 2011 r.

Ministerstwo Finansów udzieło odpowiedzi w dniu 19 września 2012 r. oraz – po otrzymaniu 21 września 2012 r. dodatkowych pytań ze strony SLLGO, ze względu na niepełną w ocenie Zarządu SLLGO informację ze strony Ministerstwa – w dniu 12 października 2012 r. Lekturę pism Ministerstwa Finansów polecamy osobom zainteresowanym procedurą zwrotu części wydatków ponoszonych przez samorządy z funduszu sołeckiego.

Pismo Ministerstwa Finansów do SLLGO z dnia 19 września 2012 r. (znak ST2-4834-68/SZH/2012/4520) dostępne jest tutaj.

Pismo Ministerstwa Finansów do SLLGO z dnia 12 października 2012 r. (znak BP 2/4130/10/2/2012/BOC-4835) dostępne jest tutaj.

Decyzje Ministra Finansów

Minister Finansów w dniu 28 sierpnia 2012 r. podjął decyzje wprowadzające zmiany w budżecie państwa – przekazując wojewodom środki stanowiące zwrot części wydatków poniesionych z funduszu sołeckiego w 2011 r. Wojewodowie zobowiązani byli, zgodnie z Ustawą o funduszu sołeckim, przelać pieniądze na rachunki urzędów gmin do dnia 31 sierpnia 2012 r.

W tabeli przedstawiamy informację, kiedy wojewodowie wystąpili do Ministra Finansów o uruchomienie środków dla gmin oraz kiedy Minister Finansów podjął decyzje o wykonaniu przelewów.

Materiał źródłowy:

Decyzje dla wszystkich województw dostępne są w formie jednego pliku PDF TUTAJ.

Przykładowa decyzja Ministra Finansów dotycząca gmin leżących w województwie dolnośląskim znajduje się niżej.

Prezentujemy strukturę wydatków poniesionych przez gminy w ramach funduszy sołeckich w 2011 r.

Według danych Ministerstwa Finansów w 2011 r. przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego zostały zrealizowane na kwotę 205 344 705 zł. Wszystkie przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego ujmowane są rokrocznie w budżecie gminy w działach, rozdziałach i paragrafach. Działy budżetu są najbardziej ogólnym sposobem opisu wydatków z budżetów gmin. Jaką część wydatków poniesionych przez gminy w ramach funduszy sołeckich w 2011 r. stanowiły wydatki związane z przedsięwzięciami ujętymi w budżetach gmin np. w dziale transport i łączność przestawia poniższy wykres.

90% wydatków ujętych w dziale transport i łączność dotyczyło przedsięwzięć związanych z drogami gminnymi. W przypadku działu kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 71% wydatków związanych było z przedsięwzięciami dotyczącymi ośrodków kultury czy świetlic wiejskich. W dziale gospodarka komunalna i ochrona środowiska 98% wydatków dotyczyło takich kwestii jak m.in. utrzymanie zieleni, oczyszczanie wsi. 55% środków ujętych w dziale kultura fizyczna dotyczyło przedsięwzięć związanych z gminnymi obiektami sportowymi. Osoby zaineresowane szerzej kwestiami wydatków na sport zapraszamy do zapoznania się z Obywatelskim Monitoringiem Sportu organizowanym przez SLLGO w 2012 r.

Prezentujemy również tabelę zawierającą szczegółowe informacje dotyczące opisu blisko 1% pozostałych wydatków. Tabela dostępna jest w formacie arkusza kalkulacyjnego tutaj lub pliku PDF tutaj.

Komentarz

Wydatki ujęte w poszczególnych działach budżetu stanowią jedynie orientacyjną informację, w jaki sposób gminy przyporządkowały przedsięwzięcia mieszkańców zapisane we wnioskach o fundusz sołecki. I tak np.: kwota ponad 6 mln złotych przedsięwzięć przypisanych do działu rolnictwo i łowiectwo obejmuje m.in. takie kwestie jak melioracje czy infrastrukturę wodociągową i sanitacyjną wsi. Najbardziej szczegółowe dane o wydatkach z funduszu sołeckiego znajdują się we wnioskach o fundusz sołecki.

Uogólniając dane dotyczące realizacji Ustawy o funduszu sołeckim za 2011 r. w aspekcie finansowym, nie można zapominać, iż każda wspólnota samorządowa, każde sołectwo ma swoje potrzeby, zaś przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego stanowią bezpośredni wyraz owych potrzeb w konkretnym czasie i miejscu. Niektóre z owych potrzeb, np. kwestia opieki nad lokalnymi zabytkami zdaniem jednej społeczności, powinny być zaspokojone szybciej – dlatego znalazły się we wniosku o fundusz sołecki na 2011 r. W tym samym czasie inna wspólnota samorządowa – mieszkańcy innego sołectwa zdecydowali np. o przeznaczeniu większej kwoty na spotkania mieszkańców bądź doposażenie świetlicy wiejskiej. Warunki funkcjonowania sołectw są bowiem różne i często nieporównywalne.

Należy podkreślić, iż mieszkańcy sołectw podjęli decyzje dotyczące budżetów gmin w sposób odpowiedzialny, o czym świadczy wysoki procent przedsięwzięć wykonanych z funduszy sołeckich w 2011 r. (w zależności od województwa od ponad 75% do ponad 90%). Informacja o strukturze wydaktów potwierdza różnorodność potrzeb mieszkańców sołectw.

Obszerny komentarz dotyczący opublikowanych danych przedstawimy w październiku 2012 r.

Źródło danych

Dane ze sprawozdań z wykonania wydatków budżetowych gmin i miast na prawach powiatu w 2011 r., informacja publiczna udostępniona przez Departament Finansów Samorządu Terytorialnego Ministerstwa Finansów. Sprawozdania dostępne są w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów. Jak informuje Ministerstwo: Na stronie internetowej Ministerstwa Finansów w zakładce Finanse Publiczne – Finanse samorządów – Sprawozdania budżetowe zamieszczone są zestawienia zbiorcze dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz zobowiązań i należności jednostek samorządu terytorialnego. W/w dane dostępne są tutaj. Ponadto w zakładce BIP, Samorząd Terytorialny – Sprawozdania budżetowe zamieszczane są bazy danych ze sprawozdań budżetowych jednostek samorządu terytorialnego w pełnej szczegółowości klasyfikacji budżetowej dla dochodów, wydatków, zobowiązań i nadwyżki/deficytu umożliwiające tworzenie różnych zestawień i obliczeń, w tym wydatków jednostek samorządu terytorialnego na fundusz sołecki z podziałem na działy wedlug klasyfikacji budżetowej. W/w dane dostępne są tutaj.

Dane dotyczące wydatków gmin poniesionych na fundusz sołecki w latach 2010 oraz 2011 publikowaliśmy również tutaj.

Informacje na temat klasyfikacji budżetowej dostępne są w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów tutaj.

Czy rada gminy nowelizując budżet może zmienić przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego?

Nie jest to możliwe. Zapraszamy do zapoznania się z uchwałą nr 9.144.2012 Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie z dnia 24 kwietnia 2012 r. dostępną tutaj.

Uchwała Kolegium RIO w Warszawie

Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie badając uchwałę nr XIV/127/12 Rady Gminy Dobre z dnia 28 marca 2012 r. w sprawie zmian w budżecie Gminy Dobre na 2012 rok ustaliła, że:

W załączniku Nr 2 pn. „Plan wydatków na przedsięwzięcia realizowane w ramach Funduszu Soleckiego w roku 2012” Rada Gminy w miejsce dotychczasowego przedsięwzięcia w sołectwie:

– Marcelin „Remont – odtworzenie rowów” wprowadziła przedsięwzięcie pn. „Remont drogi – żwirowanie” w tej samej kwocie 5.523,00zł. Zmiany tej jak podaje Wójt Gminy w piśmie z dnia 23 kwietnia 2012 roku Rada Gminy dokonała na prośbę mieszkańców.

– Poręby Nowe „Zakup drzwi roletowych – garażowych dla OSP” w kwocie 7.000,00zł oraz „Remont drogi – żwirowanie” w kwocie 4.504,00zł wprowadziła jedno przedsięwzięcie pn. „Zakup drzwi roletowych – garażowych dla OSP” o wartości 11.504,00zł. Zmiany tej, jak podaje Wójt Gminy w piśmie z dnia 23 kwietnia 2012 roku, Rada Gminy dokonała także na prośbę mieszkańców Sołectwa Poręby Nowe.

Dalej ze złożonego wyjaśnienia Wójta Gminy wynika, iż w dniu 8 lutego 2012 roku mieszkańcy złożyli do Wójta Gminy Dobre protokół z zebrania wiejskiego z dnia 3 lutego br. podczas którego jednogłośnie podjęli wniosek o przeznaczeniu w całości funduszu soleckiego na zakup i montaż drzwi. Rada Gminy nie wniosła uwag w tym zakresie i podjęła uchwałę na sesji w dniu 28 marca 2012 roku.

Przypominamy, iż decyzja mieszkańców podjęta na zebraniu wiejskim jest wiążąca.

Jak stwierdziło w ww. uchwale Kolegium RIO w Warszawie: termin 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy, jako ostateczna data przekazania wniosku wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), jest nieprzekraczalny, a ustawa nie przewiduje ani wprost, ani poprzez odesłanie do odpowiednich przepisów innych ustaw – możliwości zmiany złożonego wniosku.

Propozycje dotyczące zmiany wniosku o fundusz sołecki powinny zostać przez wójta odrzucone:

W przypadku ww. sołectw, jak wskazano wyżej wnioski o zmianę przedsięwzięć realizowanych w ramach funduszu sołeckiego w 2012 roku wpłynęły do Wójta Gminy Dobre w dniu 8 lutego 2012 roku. Wójt Gminy nie wniósł uwag do złożonych wniosków i przedłożył projekt uchwały w sprawie zmian w budżecie Gminy Dobre na 2012 rok. Rada Gminy uwzględniła w podjętej uchwale przedmiotowe wnioski, przez co w istotny sposób naruszyła ww. art. 4 ust. 4 ustawy o funduszu sołeckim.

Organ nadzoru nadmienia, że Rada Gminy, jako organ władzy publicznej, zobowiązania jest do przestrzegania zasady praworządności. Dlatego rozpoznając wnioski Sołectw Marcelin i Poręby Nowe nie powinna ich uwzględnić, gdyż nie odpowiadają one wymogom określonym w przepisach art. 4 ust. 4 ustawy o funduszu sołeckim. Niniejsze wnioski zdaniem Kolegium Izby winny być przez Radę Gminy Dobre odrzucone.

Kolegium RIO zdecydowało o wszczęciu postępowania nadzorczego w sprawie stwierdzenia nieważności w części załącznika Nr 2 do uchwały Nr XIV/127/12 Rady Gminy Dobre z dnia 28 marca 2012 roku w sprawie zmian w budżecie Gminy Dobre na 2012 rok oraz wstrzymało realizację wydatków, stanowiących nowe przedsięwzięcia – nie ujęte we wnioskach o fundusz sołecki złożonych w terminie do 30 września.

Kolegium RIO wezwało również do doprowadzenia przedsięwzięć realizowanych w ramach funduszu sołeckiego w miejscowościach Marcelin i Poręby Nowe do stanu pierwotnego, czyli sprzed zmian wprowadzonych uchwałą Rady Gminy Dobre z dnia 28 marca 2012 r.

Wypełnienie zaleceń Kolegium RIO w Warszawie

Rada Gminy Dobre w dniu 27 kwietnia 2012 r. wypełniła zalecenia Kolegium RIO podejmując uchwałę unieważniającą zmiany w zakresie funduszu sołeckiego wprowadzone uchwałą z 28 marca 2012 r. Zgodnie z ustawą o funduszu sołeckim zrealizowane mogą być wyłącznie przedsięwzięcia ujęte w terminowo, tj. do 30 września, złożonym wniosku o fundusz solecki.

Do podjętej uchwały załączone zostało również uzasadnienie wynikające z treści uchwały Kolegium RIO:

Materiały źródłowe:

Uchwała Kolegium RIO w Warszawie nr 9.144.2012, z dnia 24 kwietnia 2012 r. dostępna jest tutaj.

Uchwała nr XV/131/12 Rady Gminy Dobre z dnia 27 kwietnia 2012 r. w sprawie zmian w budżecie gminy Dobre na 2012 r.  wraz z załącznikami dostępna jest tutaj.

Protokół nr 10.2012 z posiedzenia Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie w dniu 15 maja 2012 roku dostępny jest tutaj.

Wystąpienie pokontrolne RIO w Katowicach z dnia 23 stycznia 2012 r., Gmina Istebna, znak: WK-6100/35/4/11/12 

We wniosku pokontrolnym (str. 10-11) RIO zwróciło uwagę, że w 2010 r. nie odrzucono wniosków sołectw o przyznanie środków z funduszu sołeckiego, pomimo nie spełniania przez nie formalnego wymogu oszacowania przedsięwzięć oraz, że żadnemu z pracowników Urzędu Gminy w Istebnej nie powierzono na piśmie zadań z zakresu weryfikacji wniosków o przyznanie środków z funduszu sołeckiego.

We wniosku pokontrolnym zalecono: powierzyć pracownikom Urzędu Gminy w Istebnej obowiązki w zakresie weryfikacji wniosków o przyznanie środków z funduszu sołeckiego, stosownie do przepisów ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim (Dz. U. Nr 52, poz. 420 z późn. zm.), mając na uwadze przepisy art. 68 i art. 69 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.).

Odpowiedź RIO w Katowicach z dnia 2 sierpnia 2012 r. na pytanie wójta gminy Kruszyna, znak: WA-0250/69/12

Regionalna lzba Obrachunkowa w Katowicach wskazuje, że ustawa o funduszu sołeckim nie przewiduje trybu, w którym można by dokonać zmian przedsięwzięć zgłoszonych przez mieszkańców zgodnie z ustawą, poprzez złożenie nowego wniosku lub zmianę wniosku złożonego w termnie do dnia 30 września.

W przypadku rezygnacji z realizacji przedsięwzięcia lub niemożności jego wykonania istnieje możliwość przeznaczenia niewydatkowanych środków na wykonanie w danym roku budżetowym innych zadań, w tym zgodnych z sugestiami przekazanymi przez sołectwo. Tutejsza Izba zwraca jednak uwagę, że wydatek taki traci charakter wydatków z funduszu sołeckiego. Oznacza to m.in., że kwota takiego wydatku nie może być objęta wnioskiem o zwrot z budżetu państwa w formie dotacji.

Wystąpienie pokontrolne RIO w Katowicach z dnia 20 lutego 2012 r., Gmina Krzepice, znak: WK-6100/38/4/11/12

RIO zwraca uwagę, iż wniosek sołectwa powinien być zgodny z uchwałą zebrania wiejskiego.

Wystąpienie pokontrolne RIO w Katowicach z dnia 17 sierpnia 2012 r., Gmina Pawonków, znak: WK-6100/11/4/12

RIO zwraca uwagę, iż nieprawidłowo wyliczono na 2011 r. kwotę bazową będącą składnikiem naliczenia wysokości środków funduszu dla poszczególnych Sołectw Gminy Pawonków na 2011 r.

Wystąpienie pokontrolne RIO w Katowicach z dnia 17 sierpnia 2012 r., Gmina Tworóg, znak: WK-6100/9/4/12

RIO zwróciło uwagę na nieprawidłowo ustalono kwotę funduszu sołeckiego w 2010 r.

Wystąpienie pokontrolne RIO w Katowicach z dnia 24 sierpnia 2012 r., Gmina Rajcza, znak: WK-6100/34/4/11/12

RIO zwróciło uwagę na nieterminowe przekazanie informacji w zakresie wysokości ustalonych środków na fundusz sołecki na 2011 r. dla poszczególnych sołectw Gminy Rajcza.

Wystąpienie pokontrolne RIO w Katowicach z dnia 17 sierpnia, Gmina Wielowieś, znak: WK-6100/10/4/12

RIO stwierdziło, iż w 2010 r. nieprawidłowo ustalono wysokość kwoty bazowej będącej podstawą do wyliczenia wysokości Funduszu Sołeckiego na 2011 r.

Odpowiedź RIO w Katowicach z dnia 22 grudnia 2011 r. na pytanie rady sołeckiej sołectwa Zbory, znak: WA-0250/120/11

RIO w Katowicach odpowiedziało na pytanie o możliwość wyposażenia świetlicy wiejskiej z funduszu sołeckiego. Pytanie rady sołeckiej dostępne jest tutaj.

Odpowiedź RIO w Katowicach z dnia 23 września 2011 r. na pytanie sołtysa sołectwa Zwardoń, znak: WA-0250/94/11

Regionalna Izba Obrachunkowa w Katowicach wskazuje, że ustawa o funduszu sołeckim nie przewiduje trybu, w  którym można by dokonać zmian przedsięwzięć zgłoszonych przez mieszkańców zgodnie z ustawą poprzez złożenie nowego wniosku lub zmianę wniosku złożonego w terminie do dnia 30 września.

Odpowiedź RIO w Katowicach z dnia 2 lipca 2010 r. na pytanie wójta gminy Rudziniec, znak: WA-0250/53/10

Zwracamy uwagę, iż interpretacja przyjęta w 2010 r. przez RIO: zmiana przedsięwzięcia wydaje się być jednak dopuszczalna o ile taką wolę wyrazi zebranie wiejskie poprzez stosowną uchwałę, uległa w skali kraju zmianie: niedopuszczalne jest dokonywanie zmian przedsięwzięć.

22 grudnia 2011 r. Regionalna Izba Obrachunkowa w Katowicach udzieliła odpowiedzi na pytanie rady sołeckiej sołectwa Zbory: czy fundusz sołecki może być przeznaczony na przedsięwzięcia polegające na zakupie wyposażenia do świetlicy wiejskiej?

Przypominamy odpowiedź Rafała Trykozko dostępną tutaj.

O tym, czy zakup danego rodzaju wyposażenia do świetlic wiejskich stanowi zadanie własne gminy czy nie, nie decyduje ostatecznie fakt, że jest to np. zastawa, sprzęt audio-video czy sportowy. Kupowane wyposażenie ma służyć realizacji zadań własnych gminy i nie ma w przepisach prawa żadnego „katalogu” wskazującego, jakiego rodzaju wyposażenie można nabywać w związku z realizacją zadań własnych, a jakie nie. Do zadań sołectwa należy uzasadnienie wniosku w sposób wskazujący jednoznacznie, z realizacją jakich zadań własnych gminy zakup ten jest związany i do czego będzie wykorzystywany – w ramach realizacji tych zadań. Zatem należy podać we wniosku stosowne uzasadnienie przeznaczenia zakupu w świetle przepisów art. 6 i 7 ustawy o samorządzie gminnym.

Podobnie RIO w Katowicach: zastanawiając się nad ujęciem we wniosku o fundusz sołecki konkretnego przedsięwzięcia, należy rozważyć i krótko opisać, z realizacją jakich zadań własnych gmin proponowany przez mieszkańców zakup jest związany i do czego będzie w realizacji tych zadań wykorzystany.

Do zadań własnych gminy, określonych w art. 7 ustawy o samorządzie gminnym należą:

Art. 7.

1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy.

W szczególności zadania własne obejmują sprawy:

1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,

2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

3a) działalności w zakresie telekomunikacji,

4) lokalnego transportu zbiorowego,

5) ochrony zdrowia,

6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

6a) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,

7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,

8) edukacji publicznej,

9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,

10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

11) targowisk i hal targowych,

12) zieleni gminnej i zadrzewień,

13) cmentarzy gminnych,

14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym  wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,

15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,

17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej,

18) promocji gminy,

19) współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.²),

20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Materiały źródłowe:

Odpowiedź RIO w Katowicach z dnia 22 grudnia 2011 r. na pytanie rady sołeckiej sołectwa Zbory, znak  WA-0250/120/11, dostępna jest tutaj.

Pismo rady sołeckiej sołectwa Zbory do RIO w Katowicach, udostępniamy dzięki uprzejmości p.Gabriela Badury tutaj.

W zakresie dotyczącym funduszu sołeckiego zachęcamy do zapoznania się z opublikowanymi m.in. w sierpniu 2012 r. dokumentami RIO w Katowicach, korzystając z Bazy dokumentów RIO. Dokumenty dostępne są również w Biuletynie Informacji Publicznej RIO w Katowicach.