Projekt zmian w ustawie – informacja dla posłów
8 czerwca odbędzie się posiedzenie podkomisji. SLLGO w dniach 6 i 7 czerwca przekazało członkom podkomisji informację o projekcie zmian w ustawie o funduszu sołeckim.
Pismo przewodnie skierowane do członków podkomisji znajduje się tutaj.
Informację przekazaną posłom: Najważniejsze problemy – uwagi SLLGO do Projektu ustawy o zmianie ustawy o funduszu sołeckim i niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 4192) podajemy niżej.
1. NAJWAŻNIEJSZE: BRAK DANYCH POZWALAJĄCYCH PODJĄĆ PRACE NAD NOWELIZACJĄ
Przygotowane zmiany i uzupełnienia przepisów ustawy o funduszu sołeckim przygotowane zostały bez oceny skutków dotychczasowego funkcjonowania ustawy, bez przeprowadzenia otwartej dyskusji nad problemami związanymi z funkcjonowaniem ustawy, a także nie są dostatecznie kompletne i poprawnie zredagowane (zapisane), co może rodzić dodatkowe problemy w obrocie prawnym po wejściu w życie przepisów zmieniających w proponowanym ich brzmieniu. Część rozwiązań budzi niepokój, ponieważ można zidentyfikować problemy, które stworzą one w praktyce ich stosowania.
Należy podkreślić, iż wyłącznie w jednym aspekcie oceny: dotyczącym rozliczenia wydatkowania środków z funduszu sołeckiego przez gminy, wstępna diagnoza będzie możliwa dopiero po zakończeniu pełnego cyklu funkcjonowania ustawy i weryfikacji zebranych danych – czyli najwcześniej w trzecim kwartale roku 2011.
Co wynika z cyklu funduszu sołeckiego: 2010 rok był pierwszym rokiem, w którym realizowane były wydatki w ramach prawnych regulacji stworzonych ustawą o funduszu sołeckim. Przesyłam Panu jeszcze osobny plik, z przykładem z województwa dolnośląskiego – ilustrujący jak dane, którymi aktualnie dysponuje MSWiA są nieprecyzyjne.
2. PODEJMOWANIE DECYZJI PRZEZ MIESZKAŃCÓW
Mnożenie trybów postawienia środków do dyspozycji sołectw nie sprzyja przejrzystości prawa, jak również nie wydaje się służyć interesom sołectw mieszkańców sołectw. Regulacje statutowe dotychczas obowiązujące w gminach praktycznie nigdy nie szły, w zakresie stopnia związania organów gminy decyzją mieszkańców, tak daleko jak ustawa o funduszu sołeckim.
Istniejący model funduszu sołeckiego gwarantuje prawną ochronę swobody dysponowania środkami przez mieszkańców. Omawiana propozycja projektu ustawy o zmianie funduszu sołeckim i niektórych innych ustaw wydaje się ten model osłabiać zamiast wzmacniać.
3. PODEJMOWANIE DECYZJI PRZEZ RADĘ GMINY
Rok budżetowy w samorządzie rozpoczyna się od dnia 1 stycznia i trwa do 31 grudnia. Aby owa uchwała dotycząca funduszu sołeckiego miała odnosić się do roku budżetowego zaczynającego się po upływie 9 miesięcy od jej podjęcia – musiałaby być uchwalona nie później, ani nie wcześniej niż w dniu „31 marca”. Wydaje się, że takie rozwiązanie pogłębi problemy, nie przyniesie postulowanych przez wnioskodawcę korzyści. Aktualne rozwiązanie wskazujące na możliwość podjęcie uchwały do „do dnia 31 marca” jest czytelniejsze i pozwala na większą swobodę podjęcia uchwały w okresie od stycznia do końca marca.
4. ZMIANY PRZEDSIĘWZIĘĆ
Projekt nie odnosi się do zakresu związania organów gminy prawidłowym, w świetle proponowanego art. 4a, wnioskiem o zmianę przedsięwzięć, a zatem:
– czy przedłożenie prawidłowego wniosku zobowiązuje radę do dokonania zmiany przedsięwzięcia w uchwale budżetowej? Jeżeli tak, to w jakim terminie od wpływu wniosku powinna nastąpić zmiana?
– jeżeli prawidłowy wniosek w sprawie zmian miałby zobowiązywać do zmiany uchwały budżetowej, to trzeba mieć na względzie, że wprowadza się de facto dodatkowy podmiot decydujący o zmianach uchwały budżetowej, nie stawiając przy tym żadnych warunków co do ilości dopuszczalnych zmian w trakcie roku i terminów ich dokonywania. Otwiera to prostą drogę do destabilizacji procesu wykonywania budżetu gminy poprzez ograniczenie możliwości racjonalnego i logicznego planowania zadań przez organy gminy.
– tak istotna kompetencja sołectwa nie może być oparta na domniemaniu, lecz winna być jasno określona, a zatem jeżeli zmiana przedsięwzięć w roku budżetowym miałaby zależeć od zgody organów gminy (podjęcia przez radę decyzji, czy zmiana uchwały budżetowej będzie dokonana), to dojdzie do „rozmycia” istoty funduszu sołeckiego; wówczas to nie zebrania wiejskie, ale organy gminy będą decydowały, czy środki, których przeznaczenie sołectwo chce zmienić zostaną wydane zgodnie z decyzją zebrania wiejskiego. Należy zadań pytanie, czy za tak realizowane przedsięwzięcia z budżetu państwa będzie zwracana część poniesionych wydatków?
– odpowiednie zastosowanie trybu rozpatrzenia wniosku o zmianę przedsięwzięć z art. 4 ust. 5-7 ustawy o funduszu sołeckim jest utrudnione. Przyjęcie wniosku przez wójta (przy odpowiednim zastosowaniu art. 4 ust. 5-7 ustawy o funduszu sołeckim) nie może bowiem oznaczać powstania podstawy do jego realizacji. Zmiana przedsięwzięć wymaga zmiany uchwały budżetowej (nie tylko samego planu wydatków budżetu – art. 211, 212, 257 i 258 ustawy o finansach publicznych), czego wójt z mocy prawa uczynić nie może. Akceptacja wniosku przez wójta może więc co najwyżej skutkować sporządzeniem projektu zmiany uchwały budżetowej. W jakim terminie? Umożliwiającym ujęcie przedsięwzięcia w uchwale budżetowej na najbliższej sesji?
Przyznanie prawa zmiany przedsięwzięć w trakcie roku może uelastycznić fundusz sołecki, ale jednocześnie osłabić pozycję sołectwa. Możliwość dokonywania zmian może bowiem skutkować pojawianiem się dodatkowych nacisków organów gminy na zmianę pierwotnych zamierzeń sołectwa, w zależności np. od obietnicy ujęcia takiej czy innej inwestycji w budżecie, czy okoliczności, które wynikły w toku realizacji budżetu.
Powstaje pytanie czy ewentualne przyznanie prawa do zmiany przedsięwzięć (lub wprowadzenia nowych) musi być obwarowane jasnymi warunkami – jako sytuacja wyjątkowa, a nie powszechna możliwość – jeżeli przedstawione wyżej zagrożenia mają być zminimalizowane. Takie warunki dotyczące np. okoliczności uzasadniających zmianę przedsięwzięcia nie są wymienione ww. omawianym projekcie. Co więcej proponowany przepis ww. projektu może prowadzić do destabilizacji gospodarki finansowej gminy: co nastąpiłoby gdyby np. 30 sołectw postanowiło 2 razy zmienić swoje przedsięwzięcia w trakcie roku budżetowego? Podsumowując powyższe uwagi, wprowadzenie nieograniczonej merytorycznie, ilościowo i czasowo możliwości dokonywania zmian przedsięwzięć przez sołectwa wydaje się być poważnym zagrożeniem dla planowania i wykonywania budżetu, ale przede wszystkim dla samej istoty funduszu sołeckiego (mimo pozornie nęcącej wizji posiadania prawa do zmiany decyzji), gdzie mieszkańcy sołectw podejmują odpowiedzialność za podjęcie decyzji o przedsięwzięciach do realizacji z funduszu sołeckiego.
W istniejącym stanie prawnym za zaletę funduszu sołeckiego należy uznać jego pewność z punktu widzenia sołectwa, aczkolwiek uzyskaną kosztem pewnego usztywnienia zakresu podejmowanych decyzji. Mimo tego istnieje wrażenie pewnej równowagi między prawem swobodnej, w granicach prawa, decyzji sołectwa na etapie wprowadzenia przedsięwzięć do projektu budżetu, a brakiem takiej kompetencji na etapie realizacji budżetu. Podjęcie próby wprowadzenia możliwości zmian przedsięwzięć w trakcie roku w ww. projekcie bez oceny skutków regulacji przyczyni się do problemów w praktyce funkcjonowania gmin.
5. ZMIANY W USTAWIE O ZBIÓRKACH PUBLICZNYCH
Propozycji art. 2 projektu zawierającej zmianę do art. 13 ustawy z dnia 15 marca 1933 r. o zbiórkach publicznych – nie towarzyszy jakakolwiek regulacja prawno-pozytywna dotycząca dodatkowego finansowania przedsięwzięcia sołeckiego ze środków oddanych na nie przez mieszkańców sołectwa. Dodany do art. 13 ustawy o zbiórkach publicznych zapis „litery e.” mówiący o tym, że do zbiórek pieniędzy na przedsięwzięcia sołeckie nie stosuje się przepisów tej ustawy, zezwala oczywiście na takie zbiórki. Jednak przepisowi nie towarzyszy żaden nowy zapis ustawy o funduszu sołeckim, który przewidywałby dodatkowe pokrycie kosztów przedsięwzięcia sołeckiego ze środków zabranych przez sołtysa.
Innymi słowy, nowela do ustawy o zbiórkach publicznych zwalania spod jej przepisów zbiórkę pieniędzy od mieszkańców sołectwa na dofinansowanie przedsięwzięcia sołeckiego, jednak w ustawie w funduszu sołeckim nie zawarto żadnych reguł przewidujących łączenie środków ze zbiórki ze środkami budżetowymi funduszu sołeckiego z art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 1.
6. „SYSTEM WSPARCIA”
Ośrodki Doradztwa Rolniczego nie są przygotowane na stawiane przed nimi zadania związane z prowadzeniem szkoleń z zakresu funduszu sołeckiego. W projekcie ustawy nie przewidziano przeznaczona na owe zadania dodatkowych środków finansowych, zaś projektu ustawy nie konsultowano z jednostkami prowadzącymi ośrodki (samorząd województwa). Nie tworzy się systemu wsparcia, ale znajduje się przypadkowe rozwiązania. W kwietniu 2011 r. zapytaliśmy wszystkie ODR, czy posiadają doświadczenie, wiedzę, kadry w tym zakresie – Ośrodki Doradztwa Rolniczego odpowiedziały negatywnie! Zatem potrzeba będzie dużych wydatków, aby przygotować kadry do tego rodzaju wsparcia. Pisma od 16 dyrektorów Ośrodków Doradztwa Rolniczego publikujemy na stronie funduszesoleckie.pl tutaj. Przytaczamy fragment przykładowej odpowiedzi (udzielonej przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego) na wniosek o informację publiczną:
W odpowiedzi na pismo dotyczące udostępnienia informacji publicznej przedstawia odpowiedzi na wyszczególnione przez Was pytania:
1. W latach 2009-2011 nasz Ośrodek nie prowadził szkoleń ani innych działań dotyczących wykorzystania środków z funduszu sołeckiego.
2. Aktualnie Ośrodek nie posiada odrębnego programu szkoleń dotyczących wykorzystania środków z funduszu sołeckiego, nie dysponuje materiałami szkoleniowymi na w/w temat i nie posiada kadry profesjonalnie przygotowanej do tego typu doradztwa.