Co to jest informacja publiczna?

Prawo do informacji publicznej daje dostęp do wiedzy o sprawach publicznych, które  mają realny wpływ na jakość naszego życia. W praktyce dotyczy naszego funkcjonowania w społeczeństwie – w naszej gminie czy w  naszym sołectwie. W demokracji jedną z najważniejszych kwestii jest możliwość posiadania jak największej liczby informacji.

Dość trudno określić czym jest  informacja publiczna. Pierwsze skojarzenie często dotyczy informacji, które władze państwowe i samorządowe powinny udostępniać obywatelom. Ale czego miałyby one dotyczyć? Inne potoczne znaczenie tego terminu sugeruje, że rzecz dotyczyć powinna finansów publicznych i kwestii dysponowania naszymi – obywateli i obywatelek – pieniędzmi pochodzącymi z podatków. Z informacją publiczną utożsamiane są także takie zagadnienia jak sposób działania instytucji państwowych, czy informacje o tym, w jaki sposób instytucje takie jak np. rada gminy podejmują uchwały (procedury stanowienia prawa). Te dane faktycznie stanowią informacje publiczne. Należy jednak zwrócić uwagę, że pojęcie informacji publicznej jest znacznie szersze niż tylko to potoczne rozumienie

Informacją publiczną są zatem wszystkie informacje, które są w posiadaniu urzędu gminy, ale również te, które posiada sołtys i rada sołecka, jeżeli dotyczą pełnienia funkcji publicznych.

Oznacza to, że ujawnione muszą być wszystkie protokoły dokumentujące przebieg rady gminy, komisji rady, ale również posiedzeń rady sołeckiej czy zebrania wiejskiego.

Każdy ma prawo wiedzieć  jakie decyzje podejmowane są w imieniu mieszkańców i jakie stoją za nimi konkretne racje.

Również dokumenty finansowe związane z  budżetem gminnym są informacją publiczną. Można pytać i oczekiwać odpowiedzi na kwestie związane z długami gminy, wydatkami, także z wydatkami z podziałem na różne kategorie (np. zdrowie, oświata). Można pytać również konkretne jednostki organizacyjne (np. Gminny Ośrodek Opieki Społecznej czy Dom Kultury). Możemy wreszcie dowiedzieć się jakie są przychody gminy i z czego gmina jest finansowana (np. ile pieniędzy pochodzi z podatków PIT płaconych na terenie gminy, a ile z opłaty targowej). Możemy wreszcie wiedzieć, jak burmistrz rozporządza finansami, na przykład np. komu  umarzane są  podatki  lokalne i informacja o tym ile i na co nasze sołectwo otrzymało pieniędzy w ramach funduszu sołeckiego również jest informacją publiczną i każdy ma do niej dostęp. Oznacza to, że i my możemy zapytać się sołectwa np. w innej gminie o wysokości i sposobie wykorzystania ich środków z funduszu sołeckiego.

Jak pytać o informację?

Każdemu przysługuje prawo dostępu do informacji publicznej.
Oznacza to, że absolutnie każdy, niezależnie od tego, czy jest mieszkańcem naszego sołectwa, czy nawet naszej gminy może zwrócić się do sołtysa, rady gminy i innych osób i instytucji publicznych (np. szkoła, ośrodek zdrowia, czy nawet Ochotnicza Straż Pożarna).  Mieszkańcy każdej gminy  mogą – co oczywiste – zadawać pytanie do instytucji z terenu własnej gminy, ale również żądać dostępu do informacji od wszystkich instytucji publicznych działających w całej Polsce.

Urzędnik nie może zapytać „po co nam ta informacja”.  W związku z tym nie trzeba tłumaczyć po co ta informacja jest potrzebna i jaki chcemy z niej zrobić użytek. Instytucje do których się zwracamy nie mogą zadawać takich pytań! A jeśli zadadzą, my nie musimy na nie pytania odpowiadać.

ALE UWAGA: Jeżeli do nas – jako sołtysów lub przedstawicieli rady sołeckiej, ktoś zwraca się z wnioskiem o udostępnienie np.  protokołów zebrań albo informacji o tym w jaki sposób wykorzystujemy fundusz sołecki również nie możemy zadawać tej osobie pytań o to „po co im takie dokumenty”.

Wniosek pisemny nie jest warunkiem otrzymania informacji publicznej.  Z informacją publiczną można zapoznać się na wiele sposobów:

1.    Biuletyn Informacji Publicznej (BIP) – specjalna strona internetowa każdego urzędu
To pierwsze miejsce, gdzie informacja publiczna powinna być dostępna.  Instytucje publiczne mają obowiązek prowadzenia własnego BIP-u. Czasami zdarza się tak, że na stronie BIP urzędu gminy znajdziemy też BIP-y szkoły podstawowej, GOK-u czy GOPS-u. Na stronie BIP-u można też znaleźć informację dotyczące sołectw.
Czasem na stronach Biuletynu Informacji Publicznej urzędu gminy    znaleźć można tylko informacje dotyczące statutów sołectw. Warto zastanowić się jakie jeszcze informacje działaniu sołectwa warto publikować na stronie BIP. Mogą to być na przykład informacje o zebraniu wiejskim, wydatkach sołectwa i innych sprawach ważnych dla mieszkańców.
 
2.    Wywieszenie informacji w urzędzie, albo innym zwyczajowo przyjętym miejscu. Informację publiczną można umieszczać nie tylko na terenie świetlicy albo na tablicy informacyjnej sołtysa, ale również na przykład przy kościele czy sklepie.
Najważniejsze jest aby informacja była dostępna jak najszerzej. Warto zastanowić się, jakie miejsca w sołectwie są najliczniej i najczęściej odwiedzane przez mieszkańców A może brakuje takich miejsc na informację udostępnianą przez urząd miasta? Warto porozmawiać o tym z burmistrzem lub wójtem.

3.    Wstęp na posiedzenie kolegialnego organu władzy.
Jest to  prawo brania udziału w posiedzeniu rady gminy, ale również i na posiedzenia komisji rady. Także zebrania wiejskie powinny być jawne i otwarte nie tylko dla mieszkańców, ale dla wszystkich zainteresowanych. Jedynym ograniczeniem może być problem z zapewnieniem miejsca dlatego w przypadku spotkań, które mogą cieszyć się większym zainteresowaniem warto wybrać takie miejsce, które pomieści wszystkich.

Warto przychodzić na posiedzenia komisji rady, gdyż najczęściej to właśnie tam podejmowane są najważniejsze decyzje i odbywa się dyskusja nad nimi dyskusja. Często na posiedzeniach rady, kiedy decyzje są głosowane jest już za późno by zareagować.
Warto pozyskiwać informację wtedy, gdy można jeszcze zrobić z niej  użytek.

4.Jeżeli informacja nie znajduje się w Biuletynie Informacji Publicznej wtedy należy złożyć wniosek o udostępnienie informacji publicznej.
Wniosek może być złożony ustnie, gdy informacja może być udzielona „od ręki”, tzn. gdy informacje, o które pytamy mogą zostać udostępnione bez większego poszukiwania. Tak naprawdę bardzo często składamy ustne wnioski o informację, na przykład gdy pytamy o to, w jaki sposób możemy wyrobić dowód osobisty, albo ile jest sołectw, które otrzymały środki z funduszu sołeckiego. Urzędnik zajmujący się tymi tematami jest w stanie bezzwłocznie – „od ręki” udzielić nam tych informacji.

Kiedy jednak informacja nie może zostać udzielona od razu,  należy złożyć wtedy pisemny wniosek do instytucji od której chcemy uzyskać informację. Jak pisaliśmy wyżej, nie trzeba się tłumaczyć po co i dlaczego żądamy konkretnej informacji, więc wniosek nie musi zawierać uzasadnienia. Piszemy tylko jaka informacja nas interesuje i w jaki sposób chcemy ją otrzymać (na przykład skserowaną przesłaną listownie, na miejscu w urzędzie czy w formie elektronicznej na e-maila).

Takim wnioskiem będzie np. pisemna prośba o kserokopię protokołu ostatniego posiedzenia rady gminy zaadresowana do urzędu gminy.
 
Instytucja ma 14 dni na udzielenie odpowiedzi. Termin liczy się od dnia złożenia wniosku – w ten czas wliczamy również soboty, niedziele i święta. Tylko w wyjątkowych przypadkach, urząd może przedłużyć ten termin, ale musi poinformować o przyczynach jego przedłużenia i poinformować o nowym terminie, nie dłuższym niż 2 miesiące od dnia otrzymania wniosku.

W razie jakichkolwiek pytań i wątpliwości związanych z udostępnianiem informacji publicznej zachęcamy do kontaktu z Pozarządowym Centrum Dostępu do Informacji Publicznej, które prowadzi stronę www.informacjapubliczna.org.pl, udziela porad przez e-maila pod adresem dip@lgo.pl oraz w każdą środę w godzinach 11-16 udziela porad telefonicznie
pod numerem (22) 844-73-55.