Zachęcamy do zapoznania się z publikacją Fundusz sołecki w pytaniach i odpowiedziach wydaną przez Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich, w programie Budżet obywatelski.

W zespole programu Budżet obywatelski pracujemy na rzecz mieszkańców:

• odpowiadamy na Państwa pytania i przedstawiamy opinie prawne – tylko w sierpniu i wrześniu 2012 r. udzieliliśmy pisemnych odpowiedzi na ponad 250 pytań,

• publikujemy artykuły dotyczące funkcjonowania funduszy sołeckich – kilkanaście tekstów otrzymaliśmy od Państwa,

• prowadzimy kompleksowy monitoring funkcjonowania ustawy – nasze działania dotyczą gmin i instytucji centralnych,

• gromadzimy i udostępniamy wiedzę – prowadzimy własne badania i udostępniamy dane publicznych instytucji, w tym RIO,

• pracujemy z najlepszymi ekspertami z regionalnych izb obrachunkowych oraz ośrodków akademickich,

• aktywnie korzystamy z prawa – m.in. zmobilizowaliśmy do działania ponad 200 rad gmin, doprowadziliśmy do kilkudziesięciu istotnych rozstrzygnięć sądowych, podjęliśmy działania m.in. wobec GUS,

• monitorowaliśmy proces wprowadzania zmian do ustawy o funduszu sołeckim, który do zmian nie doprowadził – jesteśmy zwolennikami trwałości prawa i niewprowadzania pochopnych, nieprzemyślanych zmian,

• i co dla nas najważniejsze: spotykamy się z Państwem w całej Polsce: w gminach, w sołectwach, uczestnicząc w wydarzeniach, a ostatnio na konferencjach organizowanych wspólnie z wojewodami pod patronatem Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. 

Publikacja, którą przedstawiamy, w krótkiej formie zbiera to, co naszym zdaniem ważne. Publikacja Fundusz sołecki w pytaniach i odpowiedziach jest bezpłatna, można ją pobrać, drukować i rozpowszechniać. Wprowadzanie zmian zabronione. Publikacja obejmuje stan prawny na wrzesień 2012 r. W przypadku udostępniania na Państwa stronie internetowej prosimy o umieszczenie odnośnika do strony funduszesoleckie.pl

Publikacja w wersji elektronicznej

Plik do pobrania i wydruku w formacie A4 dostępny jest TUTAJ.

Plik do pobrania i wydruku w formie zeszytowej – po wydrukowaniu i złożeniu na pół publikacja tworzy niewielką książeczkę – dostępny jest TUTAJ (okładka) i TUTAJ (środek).

Publikacja tradycyjna

Dysponujemy egzemplarzami publikacji, które chętnie Państwu prześlemy drogą tradycyjną. W pierwszej kolejności publikację wysyłamy do bibliotek wiejskich oraz do gmin, w których fundusz sołecki funkcjonuje pierwszy rok.

Jeśli interesuje Państwa otrzymanie publikacji, prosimy o kontakt na adres: funduszesoleckie@sllgo.pl. Prosimy również o krótkie opisanie zmian, jakie Państwa zdaniem nastąpiły w związku z wprowadzeniem w życie funduszu sołeckiego w Państwa gminie/sołectwie oraz wyzwań, z jakimi się Państwo spotykacie. Państwa uwagi pozwolą nam lepiej odpowiedzieć na pojawiające się potrzeby. Prosimy również o nadsyłanie wszelkich uwag krytycznych dotyczących publikacji.

Wszystkich tych działań nie byłoby, gdyby nie wsparcie Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe. Serdecznie dziękujemy!

POBIERZ PLIK: Fundusz_sołecki_pytania_odpowiedzi_2012_funduszesoleckie.pl

Organizatorzy akcji Masz Głos Masz Wybór opracowali ulotkę zwięźle informującą o prawach mieszkańców.

Z ulotką można zapoznać się tutaj.

Prawo a partycypacja publiczna

W kwietniu 2012 r. Instytut Spraw Publicznych (ISP) opublikował raport Prawo a partycypacja publiczna. Bilans monitoringu 2011 pod redakcją Pauliny Sobiesiak-Penszko. Raport dostępny jest tutaj.

Paulina Sobiesiak-Penszko jest również autorką rozdziału Partycypacja publiczna w sołectwach, czyli o mechanizmie funduszy sołeckich – studia przypadku.

Statystyka funduszu sołeckiego

Raport ISP w części dotyczącej funduszu sołeckiego zawiera m.in. statystyczne podsumowanie trzyletniego procesu podejmowania uchwał o wyodrębnianiu funduszu sołeckiego. Paulina Sobiesiak wraz ze współpracownikami zweryfikowała pod względem formalnym dane o tworzeniu funduszu sołeckiego gromadzone rokrocznie przez KRRIO i udostępniane przez MSWiA/MAiC, korygując ogólną liczbę gmin wobec których obliczano procent wyodrębniania funduszu sołeckiego o gminy, w których w ogóle nie ma sołectw, a zatem nie ma możliwości podejmowania uchwał odnośnie funduszu sołeckiego.

Dotychczas, w metodologii stosowanej przez MSWiA, informacje o liczbie gmin, w których utworzono fundusz sołecki , odnoszono do ogólnej liczby wszystkich gmin w Polsce. Korekta ISP, przeprowadzona m.in. w oparciu o informacje o strukturze gmin uzyskane z Głównego Urzędu Statystycznego, pozwala bardziej precyzyjnie spojrzeć na proces wprowadzania funduszu sołeckiego w kraju.

Paulina Sobiesiak-Penszko zwraca uwagę, iż jak wskazują statystyki – w ciągu trzech lat funkcjonowania ustawy nie zmienił się odsetek samorządów, które mają sołectwa i w swoich budżetach wyodrębniają fundusz sołecki. W 2011 roku wynosił on 54% i tyle samo w 2009 roku, gdy ustawa weszła w życie. W komentarzu autorka pisze również o możliwych przyczynach takiego stanu rzeczy, podkreślając równocześnie znaczenie spójnej polityki informacyjnej i edukacji na temat funduszy sołeckich, na poziomie centralnym oraz lokalnym – w gminach i sołectwach, dla zmiany obecnego stanu rzeczy.

Przedstawiona przez ISP statystyka jest najdokładniejszą na poziomie ogólnym, jaką dysponujemy według stanu na kwiecień 2012 r. jednak i ona wymaga korekty, gdyż informacje dotyczące uchwał podjętych przez gminy bywają błędne. Przykładowo: rejestr gmin województwa dolnośląskiego na podstawie którego 2010 roku obliczono liczbę gmin, w których podjęto uchwały o wyodrębnieniu/nie-wyodrębnieniu funduszu sołeckiego zawiera ok. 10% błędów, na co w kwietniu 2011 r. zwróciło uwagę SLLGO. Potrzebna jest zatem weryfikacja materialna – w oparciu o dokumenty – uchwał rad gmin. Pozwoli to na precyzyjne stwierdzenie jak postępują rady gmin w kwestii wyodrębniania/nie wyodrębniania funduszu sołeckiego w poszczególnych latach. Bowiem, jak pisze autorka raportu rozważając przyczyny względnie niezmiennej liczby gmin, które wyodrębniają fundusz sołecki: być może od trzech lat są to w większości te same samorządy – od początku przekonane do idei funduszu sołeckiego. Stosowna baza tworzona jest w ramach monitoringu funduszu sołeckiego realizowanego przez SLLGO. Dane udostępniane przez Regionalne Izby Obrachunkowe pozwalają założyć, iż z każdym rokiem gminy przykładają większą wagę do przekazywania rzetelnych informacji do RIO, co w połączeniu z monitoringiem wykonania Ustawy o funduszu sołeckim pozwoli przedstawić pełną informację o skali funkcjonowania funduszu sołeckiego w Polsce.

Jak wygląda wdrażanie mechanizmu funduszy sołeckich w gminach?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, pisze w raporcie Paulina Sobiesiak-Penszko, posłużę się danymi statystycznymi Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji dotyczącymi wyodrębnienia lub braku wyodrębnienia funduszu sołeckiego w gminach poszczególnych województw w latach 2009–2011. Ze względu jednak na zniekształcenie tych danych – związane z potraktowaniem jako podstawy obliczeń wszystkich gmin w Polsce (w tym także miast, w których sołectw nie ma) – skorygowano wartości do gmin, w jakich wyodrębniono sołectwa. Wyniki przeprowadzonej analizy przedstawia tabela 1.

Tabela 1 dostępna jest tutaj oraz na stronie 113 w/w raportu. Kopia z publikacji za zgodą Instytutu Spraw Publicznych.

Dane zaprezentowane w tabeli 1 wskazują, że odsetek gmin, w których wyodrębniono fundusz sołecki od momentu wejścia w życie ustawy, utrzymuje się na tym samym poziomie, wynosząc 54% w 2009 roku, 52% w 2010 roku i ponownie 54% w 2011 roku. W tym samym czasie o 2 punkty procentowe (z 31% w 2009 roku do 33% w 2011 roku) wzrósł odsetek gmin, które nie wyodrębniają funduszu sołeckiego, i tylko o 2 punkty procentowe (z 15% w 2009 roku do 13% w 2011 roku) zmniejszył się odsetek gmin w Polsce, które mimo istniejących regulacji prawnych nie podjęły żadnych uchwał dotyczących wyodrębnienia w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że mimo istniejących od kilku lat regulacji prawnych nadal duża grupa samorządów nie podejmuje żadnych uchwał dotyczących funduszu sołeckiego. W 2009 roku było to 15% samorządów, które mają sołectwa. W 2011 roku niewiele mniej – 13%. Może to wskazywać na niedostateczną świadomość prawną samorządów w zakresie ustawy o funduszu sołeckim. Mechanizm funduszu sołeckiego nie jest więc jeszcze dobrze zakorzeniony w środowiskach lokalnych jako ważne narzędzie aktywizacji obywateli. I to się z pewnością szybko nie zmieni, jeśli zarówno na poziomie centralnym, jak i na poziomie gmin zabraknie spójnej polityki informacyjnej i edukacji na temat funduszy sołeckich.

Interesujące wydaje się być zestawienie wniosków Pauliny Sobiesiak-Penszko z danymi zgromadzonymi w monitoringu SLLGO: możemy zaobserwować tendencje w podejmowaniu uchwał o tworzeniu funduszu sołeckiego w ujęciu terytorialnym. Gminy w których nie wyodrębniany jest fundusz sołecki stanowią skupiska obejmujące niejednokrotnie obszar praktycznie równy wielkości województwa w dawnym podziale terytorialnym państwa (mapa dostępna jest w artykule Gminy uczą się od siebie).

Dostęp do informacji o funduszu

Omawiany artykuł zawiera również omówienie sześciu polityk informacyjnych gmin dotyczących funduszu sołeckiego, opisanych w części Dostęp do informacji o funduszach sołeckich i ich wykorzystanie w gminach – studia przypadku. Autorka w ramach projektu Decydujmy razem poddała analizie strony internetowe, w tym Biuletyny Informacji Publicznej, pięciu gmin wiejskich i jednej gminy miejsko-wiejskiej z różnych regionów Polski.

Autorka zwraca uwagę że w wybranych do monitoringu gminach pierwsze decyzje organów stanowiących dotyczące funduszu sołeckiego (zarówno odmowne, jak i pozytywne) okazały się decydujące dla decyzji podejmowanych w kolejnych latach i konsekwentnie przez te decyzje potwierdzane. Paulina Sobiesiak-Penszko stawia hipotezę, iż stosunek władz gminy do kwestii funduszu sołeckiego oraz decyzje podjęte przez radnych na początku funkcjonowania oraz ustawy mają kluczowe znaczenie dla wyrażania bądź nie wyrażania zgody na utworzenie funduszu sołeckiego w gminie w kolejnych latach.

Paulina Sobiesiak-Penszko zwraca również uwagę na aktywność mieszkańców – w przypadku gmin ujętych w artykule analiza dotyczy wyłącznie dyskusji o funduszu sołeckim na forach dyskusyjnych – więcej miejsca poświęcając polityce organów gminy odnośnie funduszu sołeckiego.

Zdaniem badaczki w przypadku nie wyodrębniania funduszu sołeckiego w analizowanych gminach, wójtowie uzasadniali odmowę wyodrębnienia środków na fundusz sołecki „bardzo dużym obciążeniem sołtysów” przez ustawę i „niewielkimi środkami na sołectwa, którymi trudno zaspokoić potrzeby sołectw”. Te same argumenty pojawiały się przy podejmowaniu decyzji dotyczących funduszy sołeckich w kolejnych latach. Wskazują one na brak zrozumienia i znajomości idei funduszy sołeckich, niedocenianie znaczenia potencjału, który jednostki pomocnicze mogą wnosić do rozwoju całej gminy, być może również ukrytą niechęć do delegowania uprawnień na rzecz sołectw.

Wymienione wyżej przyczyny zbieżne są z wynikami badań przeprowadzonych metodą telefoniczną w 2010 i 2011 roku przez Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich, na niereprezentatywnej próbie każdorazowo 80 przedstawicieli urzędów gmin: wójtów/burmistrzów, skarbników i sekretarzy gmin. Wśród przyczyn nie wyodrębniania funduszu sołeckiego pojawiały się kwestie: możliwego marnotrawienia środków funduszu sołeckiego przez mieszkańców, rozdrobnienia środków budżetowych, konieczności wykonania dużych inwestycji infrastrukturalnych (drogi, wodociągi, kanalizacja) zanim mieszkańcy będą mogli się wypowiedzieć o przeznaczaniu publicznych pieniędzy. Wielokrotnie zwracaliśmy uwagę na błędy rzeczowe oraz niespójność takiego rozumowania; z argumentami przeciwko funduszom sołeckim polemizowali także urzędujący wójtowie, np. Andrzej Olszewski, wójt Aleksandrowa Kujawskiego, w tekstach Fundusz sołecki – czy prowadzi do rozdrobnienia budżetu oraz Fundusze sołeckie – czy warto dzielić się władzą?. W 2012 roku przedstawiona zostanie analiza wywiadów pogłębionych przeprowadzonych w 2010 roku w kilkunastu lokalizacjach przez zespół programu Budżet obywatelski – SLLGO na podstawie kwestionariusza opracowanego we współpracy z badaczami z Uniwersytetu Warszawskiego. Bliżej przyjrzymy się kwestii przyczyn wyodrębniania funduszu sołeckiego.

Otwartość władzy

Jak pisze Paulina Sobiesiak, aby zwiększać rozpoznawalność mechanizmu funduszy sołeckich i zainteresowanie jego wykorzystaniem zarówno samych gmin, jak i mieszkańców, konieczna jest spójna polityka informacyjna na temat funduszy sołeckich oraz otwartość władzy na zaangażowanie mieszkańców w podejmowanie decyzji o miejscu, w którym żyją. Niechęć organów gminy do udziału mieszkańców w tworzeniu wspólnoty samorządowej może stanowić jedną z najważniejszych przeszkód dla wprowadzania funduszu sołeckiego. To mieszkańcy bowiem są bezpośrednimi beneficjentami funduszu sołeckiego – jak i wszystkich publicznych środków i to oni wskazują niezależnie od wyborów samorządowych przypadających raz na cztery lata, kierunki rozwoju tworzonej przez nich wspólnoty samorządowej. Na podstawie danych ISP i SLLGO można postawić hipotezę, iż działania na rzecz wprowadzenia w gminie funduszu sołeckiego stanową szczególne wyzwanie dla mieszkańców gmin w których w pierwszym roku funkcjonowania Ustawy o funduszu sołeckim radni podjęli decyzję o nie wyodrębnianiu funduszu sołeckiego oraz w gminach w sąsiedztwie których nie występują samorządy z funkcjonującym funduszem sołeckim.

W maju 2012 r. ukazała się kolejna publikacja dotycząca uczestnictwa obywatelskiego: Partycypacja. Przewodnik Krytyki Politycznej.

Autorem rozdziału poświęconego funduszowi sołeckiemu jest Dariusz Kraszewski, członek naszego stowarzyszenia.

O publikacjach dotyczących budżetu obywatelskiego autorstwa członków SLLGO: Łukasza Prykowskiego Głos łodzian się liczy – czyli doświadczenia z budżetem obywatelskim w radach osiedli oraz Dariusza Kraszewskiego Dwa bieguny – różne krańce miast, różni obywatele piszemy tutaj.

Spis treści Przewodnika Krytyki Politycznej dostępny jest tutaj.

W ustawie o funduszu sołeckim z dnia 20 lutego 2009 roku zawarta została możliwość zwrotu gminie wyodrębniającej fundusz sołecki 10, 20 lub 30% kwoty, która została wydana na ten cel. Szczegółowy tryb wnioskowania o zwrot części pieniędzy wydanych na fundusz sołeckie reguluje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 stycznia 2010 roku, które weszło w życie 22 lutego 2010 roku.

W świetle rozporządzenia, aby otrzymać pieniądze, gmina musi o nie zawnioskować w terminie do 31 maja roku następującego po roku, w którym poniesione zostały wydatki. Wniosek należy przedłożyć właściwemu wojewodzie. Wniosek ma wykazywać wydatki poniesione w związku z funduszem sołeckim, według stanu na dzień 31 grudnia roku, za który składany jest wniosek. Według procedury, wojewoda sprawdza rachunkową i formalną poprawność wniosku. Jeżeli jest poprawny, zostaje zaakceptowany, a należne gminie pieniądze zostają przekazane do 31 sierpnia roku, w którym składany jest wniosek. Jeżeli we wniosku zauważone zostaną błędy lub braki, wojewoda musi wezwać gminę do ich usunięcia w terminie 7 dni od doręczenia wezwania. W razie braku odpowiedzi na wezwanie, wojewoda pozostawia wniosek bez rozpoznania.

Do rozporządzenia Ministra Finansów dołączony został, jako załącznik, wzór wniosku o zwrot części kosztów poniesionych w ramach funduszu sołeckiego.

Krótką informację na ten temat można przeczytać również na stronie Ministerstwa Finansów

obszerny tekst na temat rozporządzenia Ministra Finansów opublikował również Wojciech Lachiewicz w Biuletynie Finanse Publiczne

Zaufanie
    Przejrzystość jest podstawą budowania zaufania na każdym szczeblu władzy. Kiedy jesteśmy dobrze poinformowani, wiemy skąd wynika dana decyzja, kto opowiedział się za nią, kto zaś był przeciw i dlaczego. Jest większe prawdopodobieństwo, że zaakceptujemy taką decyzję. Jeśli wiemy, że mamy możliwość wpływania na decyzje, chętniej jesteśmy  aktywnymi obywatelami i obywatelkami. Dlatego warto informować. Kwestia zaufania wydaje się szczególnie istotna w kontekście podejmowania decyzji o pieniądzach publicznych – w tym również o tym, na co zostanie wydany fundusz sołecki.

Informowanie
    Decyzja na temat wydatkowania środków z funduszu sołeckiego zapada do 30 września każdego roku podczas zebrania wiejskiego. Bardzo istotne jest informowanie mieszkańców o tym, że zebranie się odbędzie, kiedy, gdzie i jaki jego jest program tak, aby przyszła możliwie duża liczba osób. Równocześnie wiadomo, że na zebraniu nie pojawią się wszystkie osoby zamieszkujące sołectwo. Dlatego warto poinformować wszystkich, również tych, których nie było na zebraniu, o tym co wydarzyło się podczas zebrania wiejskiego, jakie podjęto uchwały, nad czym dyskutowano i jakie zapadły decyzje.

    Bardzo ważne jest podanie informacji o zebraniu wiejskim z wyprzedzeniem. Jeżeli planuje się dwa zebrania wiejskie, to można informując o pierwszym podać również datę kolejnego.

    Sposoby informowania o zebraniu wiejskim są różnorodne. Tablica informacyjna jest tylko jednym z miejsc i możliwości informowania mieszkańców. Można przygotować ulotki informujące mieszkańców o zebraniu wiejskim, puścić kartkę z informacją po wszystkich domach we wsi (tzw. kurenda), zawiesić informację na stronie internetowej sołectwa lub też poinformować mieszkańców wysyłając sms-a.  Podobnie rzecz ma się z informowaniem po zebraniu – można to robić na wiele sposobów.

    W przypadku zebrania wiejskiego dotyczącego funduszu sołeckiego informowanie przed i po jest szczególnie istotne. Przed – ważne jest, żeby każda osoba zamieszkująca sołectwo wiedziała, kiedy i gdzie będzie podejmowana decyzja dotycząca tego, na co w danym roku zostaną wydane pieniądze z funduszu sołeckiego. Po zebraniu wiejskim – ważne, żeby do każdej mieszkanki i każdego mieszkańca dotarła informacja na co zostaną wydane środki i w jaki sposób została podjęta taka, a nie inna decyzja.

Statut sołectwa
    Często obowiązek przekazywania szczegółowych informacji na temat odbywających się zebrań wiejskich określony jest w statucie sołectwa. Jeżeli takiego zapisu nie ma, warto niezależnie od zapisów statutowych i tak informować o tym co się wydarzyło. Buduje to zaufanie zarówno ze strony mieszkańców, jak i urzędu gminy, jak również pozwala na późniejsze szczegółowe odtworzenie tego, co się działo w danym sołectwie, jakie pojawiały się możliwości i problemy. Można również pomyśleć o uzupełnieniu i zmianie statutu sołectwa o zapisy dotyczące informowania po zebraniu wiejskim – w ten sposób, będziemy mieć pewność, że taka praktyka się utrzyma.

Po realizacji projektu
    Po tym jak projekt finansowany z funduszu sołeckiego zostanie już zrealizowany, dobrze jest upublicznić sprawozdanie z jego realizacji – pokazać ile dokładnie pieniędzy zostało wydanych i na co, czy w projekt zostały zaangażowane również środki niefinansowe (np. praca społeczna mieszkańców), czy zadanie zostało zrealizowane terminowo itd. Dla wielu osób może być to cenna informacja na przyszłość – co można realizować, jakie są koszty różnych przedsięwzięć oraz jak można wspomóc ich realizację dzięki własnemu zaangażowaniu. Można posunąć się jeszcze o krok dalej i wcześniej przedstawić publicznie planowany harmonogram realizacji projektu uaktualniany w miarę postępów w realizacji.

Sprawozdawanie raz do roku
    Podczas pierwszego zebrania wiejskiego w danym roku można przedstawić mieszkańcom informacje co zostało zrealizowane
w sołectwie w roku ubiegłym – zarówno z funduszu sołeckiego, jak i w ramach innych inwestycji gminy w sołectwie. Warto, aby w
takim zebraniu poza sołtysem wziął udział również ktoś z urzędu gminy – dzięki temu mieszkańcy będą mieli możliwości uzyskania odpowiedzi na wiele pytań związanych z realizowanymi zadaniami.

    Podczas zebrania można przedstawić także wstępny plan tego jakie są możliwości finansowe  jeśli chodzi o fundusz solecki
i jakie inne przedsięwzięcia zostaną  zrealizowane w danym roku. Wójt, czy burmistrz sprawozdaje się corocznie przed radą gminy z wykonania zadań, podobnie sołtys i władze gminy mogą się (przynajmniej w skrócie) sprawozdawać przed zebraniem wiejskim. Taki system niewątpliwie przyczyni się do budowania zaufania mieszkańców do sołtysa i urzędu gminy.

Autorami publikacji są: Ryszard Kamiński, Zenon Lewandowski i Andrzej Olszewski.

Zapraszamy do lektury!

POBIERZ PLIK:

Fundusz sołecki krok po kroku

W budżecie gminy można wydzielić pieniądze, o których przeznaczeniu zdecydują mieszkańcy wsi, a ich decyzja będzie ostateczna. Te środki tworzą fundusz sołecki. Procedura jego ustalania i wydatkowania została opisana w Ustawie o funduszu sołeckim z 20 lutego 2009 roku. Celem Ustawy było zapewnienie mieszkańcom wsi możliwości samodzielnego i wspólnego decydowania o swoim otoczeniu i jakości życia.

Fundusz sołecki realizowany według Ustawy wymaga przestrzegania procedur oraz trzymania się terminów. Cały proces nie jest skomplikowany.

Poniżej przedstawiamy „krok po kroku” schemat wyodrębniania i realizacji funduszu sołeckiego w gminach wraz z wyjaśnieniami. Warto zwrócić uwagę na fakt, że nie tylko rada gminy lecz również sołtys czy sołtyska oraz mieszkańcy mogą mieć wpływ na to czy w gminie jest fundusz sołecki, czy nie.

Krok 1:
Przyjęcie przez radę gminy uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego

Rada gminy powinna do 31 marca każdego roku przyjąć uchwałę o wyodrębnieniu lub niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego na kolejny rok budżetowy.

Porada: Niestety, mimo zapisów Ustawy, nie każda rada gminy dyskutuje na temat funduszu sołeckiego i podejmuje na ten temat uchwałę. Jeśli chcesz, żeby fundusz sołecki został wyodrębniony w twojej gminie, a rada gminy nie zajmuje się tym tematem, sam zacznij działać. Starając się przekonać radę gminy do podjęcia uchwały w tej sprawie, możesz podjąć jedno lub kilka z opisanych poniżej działań:

•  Porozmawiać z sołtysami poszczególnych wsi i przekonać ich do poparcia inicjatywy wyodrębnienia funduszu sołeckiego. Ważne jest, aby w czasie dyskusji w gminie o przyjęciu funduszu sołeckiego, sołtysi wyrażali zgodne stanowisko. Możesz również przygotować krótką treść petycji do rady gminy o wyodrębnienie funduszu sołeckiego i poprosić sołtysów o jej podpisanie. Taki dokument podpisany przez większość sołtysów, na pewno zostanie potraktowany poważnie przez radę gminy.

•  Jeśli w twojej gminie ludzie nie wiedzą dokładnie, o co chodzi z funduszem sołeckim i nie chcą go poprzeć, ponieważ obawiają się problemów i trudności związanych z papierami oraz biurokracją, możesz zorganizować spotkanie dla sołtysów i radnych. Zaproś osobę, która zna się dobrze na funduszu sołeckim i która wyjaśni wszelkie wątpliwości oraz wytłumaczy dokładnie co i jak powinno przebiegać. Osobą taką może być przedstawiciel/ka innej gminy, wojewody, czy też organizacji zajmującej się sołeckich tym tematem.

•  Porozmawiać z radnymi gminy i przedstaw im plusy przyjęcia funduszu sołeckiego w gminie. Przekonać ich może również podpisana przez sołtysów petycja.

•  Skierować wniosek do przewodniczącego rady gminy w trybie art. 241 Kodeksu Postępowania Administracyjnego w sprawie przyjęcia uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Przewodniczący rady gminy jest zobowiązany do odpowiedzenia na pismo w ciągu 30 dni.

Krok 2:
Wyliczenie przez wójta/burmistrza środków jakie będą przysługiwały sołectwom

Jeżeli w twojej gminie został wyodrębniony fundusz sołecki kolejną ważną datą jest 31 lipca. To do tego dnia wójt/burmistrz gminy musi przekazać sołtysom informację na temat wysokości środków na każde sołectwo. Informacja o dokładnej kwocie powinna dotrzeć do sołtysów najpóźniej właśnie do 31 lipca każdego roku.

Wysokość środków przeznaczonych na konkretne sołectwo wynosi:

F= (2+Lm/100 ) x Kb

Poszczególne symbole we wzorze oznaczają:

F –wysokość środków przeznaczonych na dane sołectwo, nie może być jednak wyższa niż dziesięciokrotność Kb.

Lm – liczbę mieszkańców sołectwa według stanu na ostatni dzień czerwca roku poprzedzającego rok, w którym poniesione zostaną wydatki (na przykład: przy ustalaniu kwoty funduszu sołeckiego na rok 2011 brano pod uwagę liczbę mieszkańców na dzień 30 czerwca 2010 roku). Liczbę mieszkańców określa się na podstawie prowadzonego przez gminę zbioru danych stałych mieszkańców.

Kb – to kwota bazowa obliczona poprzez podzielenie dochodów gminy oraz liczby mieszkańców gminy wg stanu na 31 grudnia roku poprzedzającego o dwa lata rok poniesienia wydatków (na przykład: kwotę funduszu sołeckiego na rok 2011 ustalono na podstawie danych o liczbie ludności z dnia 31 grudnia 2009 roku

Krok 3:
Przygotowanie zebrania wiejskiego i poinformowanie o nim mieszkańców

Sołtys wiedząc jaką kwotę sołectwo ma do dyspozycji powinien najpóźniej do 30 września zwołać zebranie wiejskie, podczas którego mieszkańcy zdecydują na co wydać pieniądze z funduszu sołeckiego. Już wcześniej, przed zebraniem, można myśleć i dyskutować na temat tego jaki można włożyć wniosek i co sfinansować.

Porady:

* Organizując zebranie wiejskie przygotuj informację, w której będzie wyraźnie powiedziane, że zebranie dotyczy podjęcia decyzji na co wydać pieniądze z funduszu sołeckiego.
* W zaproszeniu na zebranie podaj kwotę funduszu o jakiej mieszkańcy będą decydować.
* Wytłumacz w zaproszeniu, że to mieszkańcy sami podejmą decyzję o tym, czy pieniądze zostaną wydane na wiatę przystankową, imprezę integracyjną czy na coś innego i że ta decyzja będzie ostateczna.  * Postaraj się przekazać informację, tak aby dotarła do możliwie wielu mieszkańców. Często sołtysi informując o zebraniu wiejskim ograniczają się do wywieszenia kilku ogłoszeń na tablicy, w sklepie lub innych miejscach. Zastanów się czy nie warto potraktować tego zebrania w szczególny sposób i nie spróbować innych metod przekazania zaproszeń mieszkańcom.

Przykładowe metody jakich możesz użyć to:

* włożyć w bramę każdego gospodarstwa,
* porozmawiać osobiście z mieszkańcami i zaprosić ich na zebranie,
* wysłać zaproszenia smsem
* ogłosić informację o zebraniu w kościele
* wywiesić ogłoszenia w różnych punktach wsi
* umieścić informacje na stronie internetowej urzędu gminy lub sołectwa
* wyłożyć informacje w bibliotece i przekazać informacjie osobom pracującym w bibliotece, tak aby również one przekazywały informacje na ten temat
* kurenda

Pamiętaj – żeby fundusz sołecki okazał się sukcesem, ważne jest aby jak najwięcej mieszkańców sołectwa brało udział w decydowaniu o projekcie, a później w jego wykonaniu. Jednym z głównych celów funduszu sołeckiego jest angażowanie mieszkańców w sprawy wsi. Rola mieszkańców nie kończy się na uchwaleniu wniosku!

Krok 4:
Zebranie wiejskie

Jak zostało powiedziane, o przeznaczeniu pieniędzy decyduje zebranie wiejskie. O tym kto może wziąć w nim udział i jakie inne warunki muszą być zapewnione, aby decyzje były ważne mówi statut sołectwa. A zatem to zebranie wiejskie jest podejmuje decyzję, a sołtys jest organem wykonawczym. Ustawa mówi, że propozycję wniosku do dyskusji mogą złożyć:

1) sołtys
2) rada sołecka
3) 15 dorosłych mieszkańców sołectwa

Zwołując zebranie należy przestrzegać tego, co zapisano w statucie (na ile dni przed zebraniem poinformować mieszkańców, w jaki sposób itp.), w jaki sposób zebranie powinno przebiegać (porządek obrad),w jaki sposób powinno być udokumentowane (protokół z zebrania, lista obecności) oraz jakie czynności sołtys podejmuje po zebraniu (np. terminowe przekazanie uchwał oraz protokołu z zebrania wójtowi/burmistrzowi).

Nieprzestyganie tych warunków może spowodować unieważnienie podjętych uchwał zebrania wiejskiego. W konsekwencji przepadnie możliwość sfinansowania działań, które mieszkańcy wybrali.

Aby wniosek do funduszu sołeckiego mógł być zrealizowany, musi spełniać trzy warunki, które trzeba wziąć pod uwagę podczas dyskusji i planowania wniosku:

* przedsięwzięcia mieszczą się w katalogu zadań własnych gminy,
* są zgodne ze strategią rozwoju,
* służą poprawie warunków życia mieszkańców

Krok 5:
Przedłożenie wniosku sołectwa do wójta

Aby wniosek o dofinansowanie z funduszu sołeckiego był poprawny, musi zawierać:

1. wskazanie przedsięwzięć do realizacji na terenie danego sołectwa
2. oszacowanie kosztów realizacji danych przedsięwzięć – koszty przedsięwzięć muszą mieścić się w limicie przeznaczonym dla danego sołectwa,
3. uzasadnienie. Jest to bardzo ważny element wniosku. W uzasadnieniu powinniśmy przede wszystkim wskazać w jaki sposób realizacja danego przedsięwzięcia przyczyni się do poprawy warunków życia mieszkańców danego sołectwa.
4. wniosek musi być złożony we właściwym terminie (do 30 września każdego roku, na rok następny)

Jeśli wójt uzna, że wniosek nie spełnia powyższych wymogów, w ciągu 7 dni od dnia jego otrzymania informuje o tym sołtysa.

Sołtys za pośrednictwem wójta/burmistrza może w ciągu 7 dni podtrzymać odrzucony wniosek, bądź też (o ile jest jeszcze przed 30 września) zorganizować ponownie zebranie wiejskie i uchwalić raz jeszcze wniosek – poprawiony pod względem formalnym. W razie wątpliwości warto jeszcze przed uchwaleniem wniosku skonsultować się z kimś z urzędu gminy jeśli chodzi o formalne przygotowanie wniosku, jak również jeśli chodzi o oszacowanie kosztów przedsięwzięcia – pozwoli to obu stronom uniknąć nieścisłości i późniejszych problemów.

Zalecamy, aby oprócz wniosku na ręce wójta złożyć: protokół z zebrania podczas którego uchwalono wniosek o sfinansowanie przedsięwzięć z funduszu sołeckiego oraz listę obecności z zebrania wiejskiego.

Pamiętaj, aby po zebraniu wiejskim podczas którego uchwalono wniosek, poinformować o treści wniosku mieszkańców, którzy byli nieobecni na zebraniu. Jest to dobry sposób na pokazanie wszystkim mieszkańcom, że zależy nam na tym, aby wiedzieli co się dzieje we wsi. Pozwoli to również osobom nieobecnym podczas zebrania na włączenie się w działania związane z realizacją wniosku

Krok 6:
Uchwalony wniosek, które spełnił wymagania, musi zostać wprowadzony do budżetu. Budżet uchwala rada w kolejnych miesiącach.

Rada gminy podejmuje uchwałę o włączeniu przedsięwzięć finansowanych ze środków funduszu sołeckiego do budżetu gminy w oparciu o wymienione już wcześniej kryteria:

* wnioskowane przedsięwzięcia mieszczą się w katalogu zadań własnych gminy,
* są zgodne ze strategią rozwoju,
* służą poprawie warunków życia mieszkańców

Krok 7:
Realizacja zadań z funduszu sołeckiego przyjętych w budżecie gminy

Zadania ze środków funduszu sołeckiego realizowane są zgodnie z opisem we wniosku. Fundusz sołecki jest częścią budżetu gminy, za którego wykonanie odpowiedzialny jest wójt.

Rolą sołtysa i mieszkańców nie ogranicza się tylko do uchwalenia i złożenia wniosku. Polega ona, między innymi, na:

•  kontroli terminów realizacji i jakości wykonania przedsięwzięcia
•  udziale w realizacji przedsięwzięcia, jeżeli tak zdecydowali podczas zebrania. Może to być ich praca lub wkład rzeczowy.
Mieszkańcy mają prawo pytać wójta o terminy realizacji zadań. Gwarantuje im to Konstytucja, w art. 61. Wójt musi odpowiedzieć w ciągu 14 dni.

O wątpliwościach i problemach związanych z realizacją funduszu sołeckiego piszemy na stronie: www.funduszesoleckie.pl
Jeśli mają państwo pytania dotyczące funduszu sołeckiego, prosimy kierować je na adres: funduszesoleckie@sllgo.pl

Opisany schemat został wypróbowany w gminie Pyrzyce (woj. zachodniopomorskie) przy wsparciu zespołu projektu Pyrzycka Akademia Zmiany.

Informacja o pierwszym spotkaniu
Sołtysi i sołtyski poinformowali wszystkich mieszkańców swoich sołectw o spotkaniu, wręczając w każdym domu ulotkę zawierającą informacje o miejscu spotkania i jego tematyce. Dodatkowo ulotka zawierała informację o kwocie funduszu sołeckiego i terminie do kiedy trzeba podjąć ostateczną decyzję. Każda ulotka była podpisana przez sołtysa lub sołtyskę.
Ulotka zachęcała także mieszkańców do zastanowienia się nad pomysłami na wykorzystanie funduszu sołeckiego, zapisania pomysłów i przedstawienia na Zebraniu Wiejskim.
Dodatkowo zostały przygotowane plakaty do wywieszenia w miejscach, z których korzystają mieszkańcy.

Pierwsze spotkanie
Na pierwszym spotkaniu zebrane zostały pomysły na wykorzystanie funduszu sołeckiego. Pomysły zostały zapisane, a ich autorzy otrzymali zadanie przygotowania kosztorysów.

Informacja po pierwszym spotkaniu
Po spotkaniu wszyscy mieszkańcy zostali poinformowani o pomysłach na projekty oraz przewidywanym terminie następnego zebrania wiejskiego. Została także zapisana informacja o tym, kto jest odpowiedzialny za przygotowanie kosztorysów oraz o terminie ich przekazania do sołtysów.

Informacja przed drugim spotkaniem
Przed drugim spotkaniem została przygotowana kolejna ulotka i plakat. Podobnie jak w przypadku  pierwszego spotkania, zawierała  onainformację o miejscu spotkania, jego tematyce i kwocie funduszu sołeckiego.
Na ulotce wypisano też pomysły mieszkańców i koszty realizacji tych inicjatyw. Każda osoba, która zamierzała przyjść na spotkanie mogła wcześniej wyrobić sobie zdanie na temat proponowanych przedsięwzięć.
Wszystkie ulotki były osobiście rozniesione przez sołtysów i sołtyski, a plakaty rozwieszone w uczęszczanych miejscach.

Drugie spotkanie
Na tym spotkaniu wybrano konkretną inicjatywę lub kilka pomysłów, jeżeli pozwalały na to dostępne środki.

***
Sołtysi i sołtyski gminy Pyrzyce byli wspierani przez Pyrzycką Akademię Zmiany – projekt Stowarzyszenia „Polites” ze Szczecina. Zespół projektu przygotował ulotki, plakaty i pomagał w prowadzeniu zebrań.

Organizując zebranie trzeba przestrzegać zarówno przepisów prawa, jak też doprowadzić do tego, aby wzięło w nim udział możliwie wielu mieszkańców oraz aby to właśnie oni podjęli decyzję o wniosku do funduszu sołeckiego.

I. Czego wymaga prawo?

Statut sołectwa reguluje jak ma wyglądać zawiadomienie o zebraniu wiejskim, kto jest odpowiedzialny za jego zwołanie i informowanie o nim, w jakim terminie ma być podana informacja, kto jest uprawniony do głosowania, ile osób stanowi kworum, jak mają przebiegać obrady oraz co musi zawierać protokół z obrad.

Zebranie w sprawie wniosku do funduszu sołeckiego musi spełniać wszystkie te wymogi, które dotyczą pozostałych spotkań, przy czym dodatkowym ważnym elementem jest przedyskutowanie wszystkich propozycji mieszkańców, przygotowanie ich budżetów, wybranie takich, które mają być uwzględnione we wniosku do funduszu sołeckiego i przygotowanie ich uzasadnień. Mówi o tym artykuł 4 ustęp 3 ustawy o funduszu sołeckim.

Ustawa mówi także, że wniosek do funduszu sołeckiego musi zostać złożony przed 30 września każdego roku, aby móc być uwzględnionym w projekcie budżetu gminy. W razie odrzucenia wniosku przez wójta lub burmistrza, na co przeznaczono 7 dni, sołtys ma również 7 dni na reakcję i przekazanie sprawy do rady gminy. Bezpiecznie jest zatem zwołać zebranie wiejskie do połowy września, aby po ewentualnym odrzuceniu wniosku jeszcze raz wspólnie z mieszkańcami uchwalić go po poprawkach. Drugim wyjściem, gdy wniosek został niesłusznie odrzucony jest jego potrzymanie – bez konieczności organizowania dodatkowego zebrania.

II. Szkody wyrządzane przez źle zorganizowane spotkania

Dobre zebranie wiejskie nie tylko spełnia wymogi prawne ale również daje wszystkim mieszkańcom realną możliwość podjęcia decyzji – a to wymaga możliwie szerokiego i licznego ich uczestnictwa, zabierania przez nich głosu i zakończenia spotkania konkretnymi rezultatami.

Jeśli nie udaje się wypracować żadnych rozwiązań, kolejne tego typu spotkania są negatywnie postrzegane i w efekcie coraz mniej osób w nich uczestniczy. Co gorsze, osoby które straciły zaangażowanie są coraz mniej skłonne wkładać wysiłek we wspólne sprawy.

III. Jak wyjść z błędnego koła?

Można wyróżnić trzy elementy dotyczące organizacji zebrania, które pomagają walczyć z opisanymi problemami. Są nimi: dobre poinformowanie wszystkich mieszkańców, dobre zorganizowanie samego zebrania oraz budowanie zaufania na przyszłość.

III. 1 Informowanie o zebraniu

Fundusz sołecki jest doskonałym sposobem pokazywania ludziom skutków ich decyzji. Warto zatem by jak największa liczba  mieszkańców uczestniczyła w zebraniach. W tym celu należy przygotować nie tylko odpowiednią informację, ale też dotrzeć z nią do odbiorców. Główne kwestie jakie powinno zawierać zawiadomienie o spotkaniu określa statut sołectwa. Są to zazwyczaj miejsce i termin obrad zebrania wiejskiego. Statut określa też w jakim terminie zawiadomienie powinno dotrzeć do publicznej wiadomości. Nie ma jednak przeszkód do podawania większej ilości informacji istotnych dla mieszkańców.

Dobry przykład może stanowić inicjatywa podjęta przez sołtyski i sołtysów w gminie Pyrzyce. Przygotowane przez nich zawiadomienia o spotkaniach zawierały informacje o kwocie potencjalnego dofinansowania z funduszu sołeckiego oraz informację dlaczego warto przyjść i zachętę do zgłaszania własnych pomysłów na wykorzystanie funduszu.

Dużym wyzwaniem jest dotarcie z informacją do wszystkich mieszkańców. Zwyczajowo informuje się przez wywieszenie ogłoszeń i przez tzw. kurendę – pisemną informację podawaną od domu do domu. Warto jednak zastanowić się nad osobistym odwiedzeniem każdego domu przez sołtyskę czy sołtysa – wtedy każdy mieszkaniec poczuje się zaproszony. Można też do tego działania zaangażować młodzież. Ogłoszenia można powiesić w miejscach, w których przebywają mieszkańcy – na przystanku autobusowym, w sklepie, przy kościele.

III. 2 Zorganizowanie zebrania

W przypadku funduszu sołeckiego warto pomyśleć o dwóch spotkaniach. Dzięki temu wybór wniosku będzie faktycznie należał do mieszkańców, a podział na etapy ułatwi podjęcie decyzji.

Takie działanie przyniosło pozytywne efekty we wspomnianej gminie Pyrzyce. W tamtejszych sołectwach zorganizowano dwa spotkania – pierwsze nie miało formy prawnej zebrania wiejskiego. Było jednak bardzo ważne dla wspólnego wybrania projektów i dołożono wszelkich starań aby dowiedzieli się o nim wszyscy zainteresowani. Służyło ono zebraniu pomysłów mieszkańców na wydatkowanie środków z funduszu soleckiego. Następnie podzielono między siebie zadanie przygotowania kosztorysów. Decyzję o wyborze wniosków i ich uzasadnieniu podejmowano dopiero podczas drugiego – spełniającego wszelkie wymogi prawa – zebrania wiejskiego.

III. 3 Budowanie zaufania na przyszłość

Po każdym spotkaniu dobrze jest publicznie poinformować wszystkich mieszkańców o tym, co się na nim działo.

Informacja o tym, co się wydarzyło może zachęcić nieobecnych do zaangażowania w przyszłości. Natomiast dla osób, które były obecne na zebraniu, przedstawienie informacji podsumowującej, stanowić będzie sygnał, że warto przychodzić, ponieważ organizatorzy biorą odpowiedzialność za swoje słowa.

IV. Systematyczna praca kluczem do sukcesu

Warto pamiętać o tym, że im częściej osoby uczestniczą w dobrze prowadzonych zebraniach, tym każde kolejne staje się łatwiejsze do przeprowadzenia. Wielu rzeczy nie trzeba powtarzać, mieszkańcy od początku akceptują zasady prowadzenia dyskusji, gdyż mają zaufanie, że zostaną wysłuchani (oczywiście o ile umożliwiono im to podczas wcześniejszych spotkań). W przypadku funduszu sołeckiego regularne i liczne zebrania wiejskie uczą planować co dla wsi jest ważne. Uczestnicy wiedzą już jak wyglądało późniejsze wydatkowanie środków i są gotowi zaczekać z realizacją swoich potrzeb, widząc że nie wszystkie pomysły da się zrealizować w jednym roku.

Katarzyna Batko-Tołuć
Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich

powyższy tekst ukazał się również w sierpniowym numerze Gazety Sołeckiej