Pytanie:

Gmina podjęła uchwałę o utworzeniu funduszu sołeckiego na 2015 rok. Sołectwa przedłożyły wnioski dotyczące w dużej mierze wykorzystania funduszu na zakup żwiru, pospółki, tłucznia na drogi gminne. Gmina posiada Zakład Gospodarczy (jednostka budżetowa gminy), który wykonuje bieżące naprawy dróg. Czy Zakład musi w swoim projekcie budżetu na 2015r wyodrębnić środki z przeznaczeniem na fundusz sołecki, czy musi to zrobić gmina?

Odpowiedź:

Nie ma przepisów nakazujących, aby wydatki na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu sołeckiego były planowane w planie finansowym urzędu gminy. Jako wydatki budżetu mogą być one realizowane również przez inne jednostki budżetowe, np. szkołę czy – jak w pytaniu – jednostkę budżetową powołaną m.in. do utrzymania dróg. Przedsięwzięcie zostanie wówczas sfinansowane z budżetu, a wydatki zostaną objęte sprawozdaniem Rb-28S. Należy tez zwrócić uwagę, że ponoszenie wydatków na naprawy dróg nie jest regulowane prawem z punktu widzenia, która jednostka budżetowa ma je wykonać. Do wyboru wójta (burmistrza) należy, czy wydatki ujmie w planie urzędu gminy czy też w planie Zakładu Gospodarczego.

Odnosząc się do planowania finansowego i spoczywających na jednostkach budżetowych obowiązkach sprawozdawczych należy zwrócić uwagę, że każda jednostka realizująca wydatki w ramach funduszu sołeckiego powinna w rocznym sprawozdaniu Rb-28S wykazać, w kolumnie 10 sprawozdania, wydatki wykonane w ramach funduszu sołeckiego. Zatem – mimo, że obowiązujące przepisy dotyczące sporządzania planów finansowych jednostek budżetowych nie przewidują wyodrębniania w planach finansowych jednostek wydatków na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu, ani formalnego przekazywania wniosków sołectw do tych jednostek – jednostka budżetowa inna niż urząd gminy powinna posiadać wiedzę, które wydatki ma zrealizować zgodnie z wnioskami sołectw. Wydatki zgodne z wnioskami powinna bowiem zaewidencjonować jako wykonane w ramach funduszu (zgodne z wnioskami) i wykazać w kolumnie 10 rocznego sprawozdania Rb-28S.

Miejsce zwoływania zebrania wiejskiego

Przedstawiamy wyjaśnienia dr Kazimierza Bandarzewskiego dotyczące wątpliwości towarzyszących określaniu miejsca zebrania wiejskiego. Zachęcamy do przyjrzenia się tekstowi statutu własnego sołectwa i do zwrócenia uwagi czy nie wymaga on zmian, aktualizacji czy wręcz przygotowania nowego dokumentu odpowiadającego potrzebom mieszkańców. Wybory do organów jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego mogą stanowić okazję do podjęcia dyskusji o statutach sołectw w gminie.

Czy sołtys ma pełną dowolność określania miejsca zebrania wiejskiego (np. u siebie w domu), jeżeli ta kwestia nie jest uregulowana statutowo a w sołectwie istnieje budynek należący do gminy (np. szkoła, świetlica, urząd gminy)?

Postawione w pytaniu zagadnienia należą do materii statutowych i to jedynie statutów sołectw.

Tryb zwoływania posiedzeń zebrania wiejskiego, w tym także miejsce jego zwoływania powinien być uregulowany w statucie każdego sołectwa. Zgodnie z art. 35 ust. 1 i ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 594 z późn. zm.), wyłączną materią statutu sołectwa jest określenie organizacji organu uchwałodawczego sołectwa, a więc także i trybu zwoływania zebrania wiejskiego. Tym samym to statut sołectwa winien precyzyjnie określać, komu przysługuje inicjatywa zwołania zebrania wiejskiego i w jakich terminach zwołuje się to zebranie. Analogicznie uregulowanie miejsca zwoływania zebrania wiejskiego powinno znaleźć się w statucie sołectwa.

W sytuacji, w której statut sołectwa nie precyzuje, kto ma prawo zwoływać zebranie wiejskie, można przyjąć, że prawo to przysługuje osobie będącej przewodniczącym zebrania wiejskiego. Najczęściej takim przewodniczącym jest sołtys, ale mogą być odmienne rozwiązania pozwalające na odrębne wybieranie osoby pełniącej funkcje przewodniczącego zebrania wiejskiego i odrębnie wybieranie sołtysa jako pełniącego tylko funkcję organu wykonawczego sołectwa.

Statut sołectwa bezwzględnie powinien wskazać na osobę pełniącą funkcję przewodniczącego zebrania wiejskiego. Bez takiej regulacji statut sołectwa obarczony jest istotną wadą, w istocie uniemożliwiającą funkcjonowanie zebrania wiejskiego. Należy przy tym zaznaczyć, że wójt tylko wówczas będzie miał prawo do skutecznego zwołania wiejskiego, jeżeli statut sołectwa pozwala organowi wykonawczemu gminy na takie zwoływanie. Wójt nie posiada bowiem żadnych własnych kompetencji do zwoływania zebrania wiejskiego.

Wprawdzie wadliwym byłaby taka treść statutu sołectwa, która nie określałaby także miejsca odbywania obrad przez zebranie wiejskie, ale taka wada nie powinna być traktowana jako istotne uchybienie, ale bardziej jako wada nieistotna, a tym samym nie powodująca nieważności statutu. Jeżeli statut sołectwa nie określa miejsca obrad zebrania wiejskiego, to wówczas należy przyjąć, że osoba uprawniona do zwołania zebrania wiejskiego musi wskazać miejsce obrad, przy czym może je określić dowolnie. Tym samym może zaistnieć i taka sytuacja, w której zwołanie zebrania wiejskiego nastąpi np. w mieszkaniu sołtysa, a nie w budynkach komunalnych (np. w budynku szkoły podstawowej lub świetlicy czy wiejskiego domu kultury).

Tym niemniej osoba zwołująca zebranie wiejskie musi liczyć się z tym, że jeżeli prowadzenie obrad w pomieszczeniu innym niż komunalne pociągnęłoby za sobą jakieś koszty, to koszty te będzie ponosiła tylko ta osoba, bez możliwości „przerzucenia” ich na  zebranie wiejskie. Wyjątkiem mogłaby być sytuacja, w której w budżecie gminy zarezerwowano by środki finansowe na pokrywanie takich wydatków, ale byłoby bardzo wątpliwe rozwiązanie, ponieważ takie wydatki zasadniczo będą traktowane jako nie uzasadnione.

Należy mieć także na uwadze treść ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2014 r., poz. 782). Zgodnie z art. 18 ust. 1, 3 i 4 w związku z art. 20 ustawy o dostępie do informacji publicznej zwołując zebranie wiejskie należy zapewnić jawność jego obradom i dostępność nie tylko dla członków zebrania wiejskiego, ale także i innych osób. Wprawdzie obowiązek ten expressis verbis dotyczy kolegialnych organów jednostek pomocniczych pochodzących z wyborów powszechnych, tym niemniej należałoby go stosować także do obrad zebrania wiejskiego. Oznacza to obowiązek zapewnienia odpowiednich lokalowych lub technicznych środków umożliwiających wykonywanie prawa polegającego na dostępie do posiedzeń zebrania wiejskiego.

Oznacza to, że zwoływanie zebrania wiejskiego, którego ilość członków powinna być osobie zwołującej zasadniczo znana (będą to pełnoletni mieszkańcy sołectwa) w miejscu (lokalu), który swoją pojemnością na pewno nie pomieści wszystkich członków takiego zebrania, może być potraktowane jako działanie zmierzające do celowego ograniczenia pracy zebrania wiejskiego i tak podjęte uchwały przez zebranie wiejskie mogą zostać uchylone przez organ nadzoru.

Czy zwołując zebranie wiejskie należy skorzystać z istniejącej infrastruktury gminy, czy też można zwołać zebranie w dowolnym miejscu na terenie sołectwa (a wręcz poza nim, jeżeli zwołuje je wójt)?

 
Jak już zostało to wyjaśnione, określenie miejsca, w którym powinno się zwołać zebranie wiejskie należy do materii statutowej sołectwa, a przynajmniej w statucie sołectwa powinny znaleźć się zapisy pozwalające na ustalenie takiego miejsca. Jeżeli jednak statut sołectwa nie reguluje tej kwestii, osoba zwołująca zebranie wiejskie może sama wskazać takie miejsce.

Chociaż przepisy statutu sołectwa stanowią akt prawa miejscowego obowiązujący na terenie sołectwa, to jednak należałoby przyjąć formalną dopuszczalność zwoływania zebrań wiejskich także poza granicami danego sołectwa. Jednak gdyby celem zwołania takiego zebrania była chęć utrudnienia lub uniemożliwienia przybycia na zebranie wiejskie mieszkańcom danego sołectwa, należałoby przyjąć, że wypaczałoby to ideę samorządności lokalnej i tak podjęte uchwały powinny być uchylone przez organ nadzoru. Takimi organami nadzoru są organy danej gminy: rada gminy lub wójt bądź oba te organy.

POBIERZ PLIK: Miejsce zwoływania zebrania wiejskiego_Opinia prawna

Przyjęcie Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim otworzyło możliwość wspólnej realizacji przedsięwzięć przez sołectwa. W kontekście przyjmowania wniosków o fundusz sołecki warto przypomnieć kwestie celowości przedsięwzięć uchwalanych przez mieszkańców. Przedstawiamy dwie opinie związane z przykładem, gdzie od strony formalnej wąptliwości budzi sama kwestia „przedsięwzięcia”. Przedstawiamy również warunki związane z właściwą procedurą uchwalania wniosku na zebraniach wiejskich oraz oceną formalnej poprawności wniosku, dokonywaną przez wójta/burmistrza/prezydenta.

Opis problemu:

W gminie powstał pomysł sfinansowania zakupu koparki środkami funduszu sołeckiego. Na jej zakup prawdopodobnie przeznaczony zostanie fundusz sołecki wszystkich sołectw, ponieważ sołectwa będą łączyć fundusz – każde zdecyduje o „dofinansowaniu przedsięwzięcia zakupu koparki”. W ten sposób kilkanaście sołectw zrealizuje przedsięwzięcie a gmina dostanie z niego zwrot z budżetu państwa (koparka będzie tańsza o 50%).

• Czy takie przedsięwzięcie można wykonać z funduszu sołeckiego? Czy jest to zgodne z Ustawą?

• Czy jest jakaś granica łączenia funduszu?

Opinia Wojciecha Lachiewicza:

Sam pomysł uzyskania przez gminę z budżetu państwa refinansowania kosztów zakupu koparki, nie może być traktowany, jako „wspólne przedsięwzięcie sołectw” tej gminy – w rozumieniu z art. 6 ustawy z 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (Dz.U. poz. 301 – dalej: ufs). Do wspólnych przedsięwzięć sołectw, w ramach funduszu sołeckiego, stosują się przepisy art. 2 ust. 6 i 7 oraz art. 5 ust. 3 ufs. Powołane przepisy wytyczają granicę posługiwania się instytucją „łączenia środków”.

Jednakże zakres informacji zawartych w pytaniu uniemożliwia rozstrzygnięcie kwestii podstawowej z punktu widzenia art. 2 ust. 6 ufs: czy poprzez zakup koparki sołectwa będą w ogóle realizować jakieś (jakie?) „przedsięwzięcie” oraz ustalenie tego, jakie potrzeby mieszkańców sołectw zostałyby w ten sposób zaspokojone.

Szczegółowe uzasadnienie:

Przepis art. 3 ufs określa wysokość środków przypadających każdemu sołectwu na zaplanowanie w budżecie gminy przedsięwzięcia w ramach tak rozumianego funduszu sołeckiego. Według art. 2 ust. 6 i 7 ufs: „Środki funduszu przeznacza się na realizację przedsięwzięć, które zgłoszone we wniosku, o którym mowa w art. 5, są zadaniami własnymi gminy, służą poprawie warunków życia mieszkańców i są zgodne ze strategią rozwoju gminy.

Ponadto środki funduszu mogą być przeznaczone na pokrycie wydatków na działania zmierzające do usunięcia skutków klęski żywiołowej w rozumieniu ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz.U. Nr 62, poz. 558, z późn. zm.). Dodatkowo w art. 5 wymaga się aby przedsięwzięcie było zlokalizowane na terenie sołectwa, od czego wyjątkiem jest możliwość „łączenia środków” sołeckich na podstawie art. 6 ufs. Od zrealizowanych wydatków funduszu sołeckiego, z mocy art. 3 ust. 8 ufs, gminie przysługuje zwrot środków z budżetu państwa – odpowiednio w wysokości: 20%, lub 30% lub 40% – wykonanych wydatków.

Z powyższej regulacji wynikają dwie istotne implikacje: sołectwo ma zaplanować przedsięwzięcie, które będąc zadaniem własnym gminy będzie służyło poprawie warunków życia mieszkańców. Ważne jest tutaj użyte w ustawie słowo: „przedsięwzięcie”, które w języku polskim oznacza: projekt, albo działanie podjęte w jakimś celu. W przypadku funduszu sołeckiego cel przedsięwzięcia (efekt, rezultat) musi mieścić się w zadaniach własnych gminy, służyć poprawie warunki życia mieszkańców, a sam efekt przedsięwzięcia powinien wystąpić na obszarze sołectwa – lub poza nim – jako przedsięwzięcie wspólne – w wyniku łączenia środków kilku sołectw.

Do wspólnych przedsięwzięć sołeckich stosuje się takie same wymagania, jak do „pojedynczego” wniosku sołeckiego, z tym wyjątkiem, że przedsięwzięcie danego sołectwa może być realizowane poza jego obszarem, ale zarazem powinno służyć poprawnie warunków życia mieszkańców tego sołectwa.

Dlatego, aby ocenić: czy przedsięwzięcie będzie zadaniem własnym gminy i zarazem będzie służyć poprawnie warunków życia mieszkańców sołectwa (art. 2 ust. 6 ufs) – należy znać jego „cel”. Ocenę przedsięwzięcia, pod tym kątem, umożliwia zamieszczany we wniosku sołeckim opis przedsięwzięcia i jego uzasadnienie.

Zakup rzeczy nie jest „przedsięwzięciem”. Przedsięwzięciem jest dopiero to – czemu zakupiona rzecz będzie służyła.

W sytuacji opisanej w pytaniu nie wskazano bezpośrednio jakiemu celowi (jakim celom) służyła będzie koparka zakupiona z połączonych środków funduszu sołectw gminy. Celem takim nie jest bynajmniej „nabycie (zakup) koparki na własność gminy”, ale celem jest to jakie potrzeby (tutaj nieokreślone) mieszkańców sołectw (będące zarazem zadaniami własnymi gminy) zostaną zrealizowane (i kiedy zrealizowane) dzięki zakupionej koparce.

Nieokreślenie powyższych cech przedsięwzięcia i jego celu w przełożeniu na zaspakajanie potrzeb mieszkańców sołectwa – może być powodem odrzucenia wniosków sołeckich przez wójta gminy (art. 5 ust. 3 w związku z art. 2 ust. 6 ufs)  lub przez radę gminy (art. 5 ust. 11 ufs).

Opinia Rafała Trykozko:

W zasadzie jedyną granicą łączenia środków funduszu sołeckiego – czyli uchwalania tzw. wspólnych przedsięwzięć sołectw, o których mowa w art. 6 ustawy o funduszu sołeckim – jest wysokość środków na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu sołeckiego, czyli wymóg zmieszczenia się kosztów realizacji wspólnego przedsięwzięcia w puli środków przypadających sołectwom, które takie przedsięwzięcie zamierzają uchwalić do realizacji. Tak należy odczytywać intencję ustawodawcy zawartą w uzasadnieniu do projektu ustawy o funduszu sołeckim, której wyraz stanowią przepisy art. 6, w kontekście wymagań art. 5 ust. 3 ustawy.

Warto przy tym zaznaczyć, że nikt nie może zobowiązać zebrań wiejskich do przeznaczania środków na zakup koparki.

Jeżeli mieszkańcy części sołectw będą chcieli przeznaczyć środki na inne cele niż zakup koparki, może okazać się, że np. na zakup koparki o wartości 120.000 zł przeznaczone zostaną w wyniku uchwał zebrań wiejskich środki tylko niektórych sołectw, np. w wysokości łącznej 60.000 zł. Wówczas wszystkie wnioski złożone na realizację tego wspólnego przedsięwzięcia powinny zostać odrzucone, ponieważ uchwalone wspólne przedsięwzięcie nie spełnia warunku mieszczenia się kosztów w kwocie przypadającej sołectwom (przeznaczonej przez sołectwa).

W związku z tym, że zadane pytanie dotyczy zakupu rzeczy ruchomej, nie zachodzi problem przeznaczenia środków na wspólne zadanie przez sołectwo, na terenie którego położona jest nieruchomość będąca przedmiotem uchwalonych nakładów. Za ograniczenie w uchwalaniu wspólnych przedsięwzięć w odniesieniu do nakładów na nieruchomości należy bowiem uznać konieczność przeznaczenia jakichkolwiek środków na przedsięwzięcie przez sołectwo, na terenie którego znajduje się nieruchomość, co ma postać swego rodzaju dorozumianej „zgody” na realizację przedsięwzięcia na nieruchomości położonej na obszarze tego sołectwa.

Opinie MAiC

Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji w ramach projektu Dobre prawo – sprawne rządzenie prowadzi bazę Dobrych praktyk – porad prawnych, stanowiących odpowiedzi na pytania otrzymane z samorządów. W 2014 roku w bazie znalazły się po raz pierwszy dwie opinie dotyczące funduszu sołeckiego.

Pierwsza opinia stanowi omówienie kwestii tego czy możliwe jest zawarcie umowy użyczenia mające na celu wykorzystanie środków z funduszu sołeckiego w celu odbudowy, budowy, remontu domów wiejskich? Autorka opinii rozważa:

czy możliwe jest zawarcie umowy użyczenia mające na celu wykorzystanie środków z funduszu sołeckiego w celu odbudowy, budowy, remontu domów wiejskich, czy istnieje możliwość zawarcia przedmiotowej umowy z takimi podmiotami jak wspólnota gruntowa, osoba fizyczna, osoba prawna, samoistny posiadacz nieruchomości, na jaki czas przedmiotowa umowa miałaby być zawarta?

Odnosząc się do kwestii zadań własnych gmin, zasad ich finansowania, tytułów prawnych do nieruchomości oraz rozporządzania wspólnotami gruntowymi w podsumowaniu autorka zauważa m.in. że ponoszenie wydatków z budżetu gminy na budowę, remonty czy modernizację obiektów położnych na nieruchomościach stanowiących własność prywatną osób fizycznych, prawnych, bądź nieruchomościach o nieuregulowanym stanie prawnym […] nie może zostać zaliczone do zadań publicznych (zadań własnych gminy). Pośrednio realizacja ww. inwestycji służyłaby celom wspólnoty samorządowej, to jednak zasadniczym i bezpośrednim celem i skutkiem tych działań byłoby przysporzenie korzyści właścicielom nieruchomości, na których znajdują się wybudowane, remontowane, odbudowywane budynki.

Jednak po uregulowaniu stanu prawnego jest to możliwe: w celu przeznaczenia funduszu sołeckiego na wydatki związane z tego typu przedsięwzięciami, koniecznym jest uregulowanie stanu prawnego nieruchomości oraz nabycie przez gminę prawa do niej. W związku z powyższym Gmina powinna zawrzeć stosowne umowy obligacyjne, (np. najmu, dzierżawy) w celu wykonywania zadań publicznych (np. prowadzeniu świetlicy), skorzystać z innych rozwiązań prawnych przewidzianych w prawie cywilnym celem uregulowania stanu prawnego nieruchomości. Gmina może także skorzystać z innych przysługujących jej administracyjnych instrumentów prawnych uregulowanych m.in. w ustawie o gospodarce nieruchomościami.  

Pełen tekst opinii znajduje się w pliku PDF TUTAJ lub na stronie MAiC pod nr. 11 TUTAJ.

Druga opinia dotyczy kwestii tego czy przepisy ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim znajdują zastosowanie do uchwały rady gminy w sprawie wyrażenia zgody na wyodrębnienie funduszu sołeckiego, podjętej w okresie obowiązywania ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim?

Autorka podziela pogląd wyrażony w opinii Wojciecha Lachiewicza udostępnianej na naszej stronie internetowej, wyrażający zasadniczą wątpliwość co do dalszego obowiązywania po wejściu w życie nowej ustawy uchwał w sprawie wyodrębnienia środków stanowiących fundusz sołecki, podjętych przed 20 marca 2014 r. Podnosząc te same krytyczne argumenty wobec sposobu stanowienia prawa, autorka konkluduje, iż uchwały o wyodrębnieniu/niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego podjęte przed wejściem w życie nowej Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (czyli uchwały podjęte między 1 stycznia a 19 marca 2014 r.) są ważne.

Z punktu widzenia zasad systemu prawnego uchwały w sprawie wyrażania zgody na wyodrębnienie w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki, podjęte na podstawie ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim, utraciły moc prawną wraz z uchyleniem tej ustawy. Zbieżność treściowa regulacji stanowiących podstawę podejmowania powyższych uchwał w ustawie z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim oraz w ustawie z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim, jak i – przede wszystkim – wymóg ochrony zaufania samorządu terytorialnego do stanowionego prawa skłaniają jednak do przypisania uchwałom podjętym pod rządami ustawy z dnia 20 lutego 2009. r. mocy prawnej także w okresie obowiązywania ustawy z dnia 21 lutego 2014 r.

Pełen tekst opinii znajduje się w pliku PDF TUTAJ lub na stronie MAiC pod nr. 15 TUTAJ.

Pytanie:

Na terenie sołectwa działa stowarzyszenie, które chce wesprzeć posiadanymi środkami wybudowanie boiska przy miejscowej szkole podstawowej (na jej terenie). Środki stowarzyszenia są jednak niewystarczające i padła propozycja wykorzystania jako uzupełnienia funduszu sołeckiego. przedsięwzięcie polegające na wybudowaniu boiska wynosiłoby ogółem np. 50 tys. zł. w tym fundusz sołecki włożyłby 23 tys. zł a stowarzyszenie 27 tys. zł. Stowarzyszenie nie chce jednakże prowadzić tej inwestycji jako zadania publicznego a jedynie przekazać gminie posiadane środki na realizację tego zadania w połączeniu z funduszem sołeckim.

Czy w kalkulacji zadania można podać całość inwestycji i uzasadnić, iż brakująca część będzie finansowana z środków stowarzyszenia przekazanych gminie? Czy przekroczenie w kalkulacji przedsięwzięcia kwoty dostępnego dla sołectwa funduszu nie spowoduje odrzucenia wniosku? W jaki sposób stowarzyszenie może przekazać gminie środki tak by trafiły na ten cel?

Odpowiedź:

Najbezpieczniejszym wyjściem z tej sytuacji jest dokonanie podziału robót na planowane do sfinansowania przez sołectwo w ramach funduszu i przez stowarzyszenie. Na wykonanie boiska składają się różne elementy. Sołectwo może we wniosku dotyczącym przeznaczenia funduszu sołeckiego wskazać, że przeznacza środki np. na wyrównanie terenu pod boisko i urządzenie nawierzchni. Zakres przedsięwzięcia przewidzianego do sfinansowania w ramach funduszu powinien być mniej więcej dostosowany do środków przypadających sołectwu w ramach funduszu. Pozostała część robót czy zakupów niezbędnych dla urządzenia boiska byłaby sfinansowana przez stowarzyszenie, które powinno przekazać gminie środki w formie darowizny ze wskazaniem jej przeznaczenia – albo ogólnie na urządzenie boiska, albo poprzez wskazanie konkretnych robót lub zakupów.

Takie rozwiązanie pozwoli uniknąć wątpliwej sytuacji składania przez sołectwo wniosku na całe zadanie, którego koszty przekraczałyby środki postawione do dyspozycji sołectwa.

11 lipca zaczęło obowiązywać obowiązywać rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie wzorów informacji przekazywanych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i wojewodę, trybu zwrotu części wydatków gmin wykonanych w ramach funduszu sołeckiego oraz wzoru wniosku o ten zwrot.

Rozporządzenie dostępne jest w Dzienniku Ustaw TUTAJ.

W nieprzekraczalnym terminie  do 31 lipca wójt (burmistrz, prezydent miasta) zobowiązany jest przekazać wojewodzie informację o wysokości środków przypadających na sołectwa obliczonych według wzoru określonego w art. 3 ust. 1 ustawy. Nieprzekazanie tej informacji w terminie skutkuje utratą przez gminę prawa do zwrotu części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego.

Wzory formularzy przekazywanych przez wójta do wojewody (oraz przez wojewodę do MAiC) wraz z instrukcjami wypełnienia znajdują się do pobrania w formie edytowalnej na stronie MAiC po klinknięciu poniższego obrazka i TUTAJ.

Z informacją MAiC na temat wejścia w życie rozporządzenia można zapoznać się TUTAJ.

Pytanie:

Sołectwo w naszej gminie zdecydowało się zmienić wszystkie przedsięwzięcia ujęte we wniosku o fundusz sołecki. Zamiast organizować wydarzenia kulturalne, dokonywać zakupów nagród itp. wszystkie pieniądze mieszkańcy chcieli przeznaczyć na dofinansowanie zakupu nowego wozu bojowego przez OSP. Pod koniec kwietnia odbyło się zebranie wiejskie, został przyjęty nowy wniosek. 

Teraz kolejne sołectwo chce zmienić przedsięwzięcia, rezygnując z części zapisanych we wniosku i przeznaczając pieniądze na dofinansowanie zakupu tegoż wozu dla OSP, podobnie jak pierwsze sołectwo (z nadzieją, że sprzęt pozostanie wyłączną własnością OSP, a z funduszu sołeckiego przekazane zostanie „dofinansowanie na samochód w formie dotacji”).

Co zrobić w sytuacji, gdy gmina rozpoczęła już przygotowania i zaczęła już realizować niektóre przedsięwzięcia z których chcą zrezygnować mieszkańcy? W jaki sposób przyjąć wniosek, jeśli w pierwszym sołectwie zebranie już się odbyło, a kolejne sołectwa mogą przyłączać się jak w łańcuszku do zmienionego wniosku?

Pytanie:

Sołectwo uchwałą zebrania wiejskiego przeznaczyło kwotę 10 158,80 zł na plac zabaw dla dzieci do realizacji w 2013 r.. Gmina na ten cel zwiększyła środki i uzyskała dotację z tzw. małych projektów realizowanych przez Lokalną Grupę Działania. Cały wydatek wyniósł 14089,65 (w tym rozdz. 90095, paragraf 6067 – 9164,00 zł, oraz 90095, 6069 – 4925,65 zł). Otrzymana dotacja to kwota 9164,00 zł. Od jakiej kwoty gmina może rozliczyć zwrot wydatków z budżetu państwa. Czy: 1) 20% od kwoty 10158,80 zł (tak jak w uchwale zebrania wiejskiego), tj. 2031,76 zł czy: 2) 20% od kwoty 4925,65 zł (udział środków własnych przeznaczonych na ten wydatek) tj. 985,13 zł.

Odpowiedź:

W świetle przepisów ustawy o funduszu sołeckim gminie należy się zwrot od kwoty 10.158,80 zł. Nie ma co do tego żadnych wątpliwości – ta kwota powinna być ujęta we wniosku o zwrot. Ewentualnym problematycznych zagadnieniem jest kwestia konstrukcji umowy o dotację, którą gmina uzyskała na realizację przedsięwzięcia. Jeżeli umowa nie przewiduje konieczności zwrotu jakichkolwiek dochodów uzyskanych przez gminę w związku realizacją dofinansowanego zadania, to nie należy podejmować żadnych działań. Jeżeli zaś tego typu postanowienia (dotyczące zwrotu dochodów) znalazły się w umowie, to należy wystąpić do podmiotu, który przekazał środki na dofinansowanie o zajęcie stanowiska, czy środki uzyskane tytułem zwrotu części wydatków poniesionych w ramach funduszu sołeckiego stanowią dochody podlegające zwrotowi – jako uzyskane w związku  z dofinansowanym zadaniem. Kwestia ewentualnego zwrotu instytucji dofinansowującej zrefundowanej części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego będzie zależała od stanowiska tej instytucji. W zależności od uzyskanej odpowiedzi należy podjąć ewentualne działania.

Artykuł 240a ust. 5 pkt. 5 a fundusz sołecki

W sierpniu 2013 roku Sejm przyjął nowelizację Ustawy o finansach publicznych. Przyjęte prawo m.in. zawiesiło obowiązek stosowania w 2013 r. ograniczeń związanych z przekroczeniem tzw. pierwszego progu ostrożnościowego, czyli sytuacji w której proporcje długu publicznego do PKB są większa od 50 proc. a mniejsze niż 55 proc. Dzięki przyjęciu nowelizacji rząd mógł podnieść deficyt budżetu państwa z ok. 35 do 51 miliardów złotych.

Przyjęta nowelizacja niesie ze sobą również konsekwencje dotyczące wprowadzania funduszu sołeckiego.

Nowelizacji uległ bowiem artykuł 240a. W tym artykule pojawił się zapis zakazujący tworzenia funduszu sołeckiego, w przypadku wdrażania przez gminę planu naprawczego (chodzi o kwestie związane z brakiem możliwości uchwalenia wieloletniej prognozy finansowej lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, zgodnie z zasadami określonymi w art. 242–244 Ustawy o finansach publicznych oraz z zagrożeniem realizacji zadań publicznych przez jednostkę samorządu terytorialnego). Art. 240a ust. 5 traktuje, iż:

5. W okresie realizacji postępowania naprawczego jednostka samorządu terytorialnego:
1) nie może podejmować nowych inwestycji finansowanych kredytem, pożyczką lub emisją papierów wartościowych;
2) nie może udzielać pomocy finansowej innym jednostkom samorządu terytorialnego;
3) nie może udzielać poręczeń, gwarancji i pożyczek;
4) nie może ponosić wydatków na promocję jednostki;
5) nie może tworzyć funduszu sołeckiego;
6) ogranicza realizację zadań innych niż obligatoryjne, finansowanych ze środków własnych.

Jak pisze dr Rafał Trykozko w przygotowanej dla Sieci Obywatelskiej ekspertyzie zastosowane sformułowanie o zakazie „tworzenia” funduszu sołeckiego budzi szereg wątpliwości w odniesieniu do przepisów ustawy o funduszu sołeckim. Ustawa ta nie posługuje się bowiem pojęciem „tworzenia funduszu sołeckiego„.

Wejście w życie nowelizacji Ustawy o finansach publicznych oraz propozycje nowej Ustawy o funduszu sołeckim rodzą praktyczne problemy dla grupy kilkudziesięciu gmin, które przypuszczalnie znajdą się w opisanej przepisem Ustawy trudnej sytuacji finansowej. Nawet jeśli w roku poprzedzającym wdrożenie planu naprawczego gminnych finansów, zostaną uchwalone wnioski o fundusz sołecki, zadanie stojące przed uchwalonym programem naprawczym nakazuje zatem wiązać zakaz „tworzenia funduszu sołeckiego” w okresie realizacji programu z zakazem dokonywania wydatków w ramach funduszu sołeckiego w latach objętych programem.

Ekspertyza dr Rafała Trykozko dostępna jest TUTAJ.

Artykuł Michała Cyrankiewicza Trzy lata bez środków na sołeckie inwestycje, Rzeczpospolita, 6 lutego 2014 r. dostępny jest TUTAJ.

Pytanie:

Czy z funduszu sołeckiego mogą zostać sfinansowane kosze na śmieci (do segregacji i zmieszane) dla każdego gospodarstwa domowego?

Odpowiedź:

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wyposażenie nieruchomości w pojemniki służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym należy do obowiązków właścicieli nieruchomości. Zacytowany przepis zawiera też wyjątek od tej zasady, przewidując że gmina na mocy uchwały rady gminy może przejąć od właścicieli nieruchomości obowiązek wyposażenia nieruchomości w pojemniki jako część usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych – w zamian za uiszczoną przez właściciela opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

W przypadku, gdy rada gminy nie uchwaliła przejęcia od właścicieli nieruchomości obowiązków w zakresie wyposażenia nieruchomości w pojemniki sprawa jest prosta – sfinansowanie zakupu koszy stanowi obowiązek mieszkańców i w związku z tym nie można na ten cel przeznaczyć środków funduszu sołeckiego (nie jest to zadanie własne gminy).

Jeżeli obowiązki w tym zakresie zostały przez gminę przejęte, to z reguły wyposażenie posesji w pojemniki jest przedmiotem przetargu na wyłonienie wykonawcy odbioru odpadów. Zakup pojemników finansowany jest przez gminę w ramach wynagrodzenia wypłacanego wykonawcy, zatem wyposażenie w kosze staje się zadaniem wykonawcy. Gmina zapewnia jego realizację poprzez określenie w specyfikacji istotnych warunków zamówienia takich warunków odbioru odpadów, zatem dodatkowy wydatek na ten cel nie jest możliwy.