Glosa do wyroku WSA w Poznaniu (II SA/Po 686/13)

Przedstawiamy glosę autorstwa dr Kazimierza Bandarzewskiego z Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 16 sierpnia 2013 r. (sygn. akt II SA/Po 686/13). Omawiany wyrok ma zasadnicze znaczenie praktyczne m.in. dla określenia granic swobody kształtowania treści statutów przez gminy.

Glosa dostępna jest TUTAJ.

Jak wskazuje autor, komentowany wyrok WSA w Poznaniu wskazuje granice swobody kształtowania przez organy gminy treści statutów odnośnie tworzenia jednostek pomocniczych gminy. Wyrok WSA w Poznaniu dotyczył możliwości tworzenia sołectw w mieście Jarocin. Jedna z tez wyroku stwierdzała, że sołectwa mogą być powoływane na obszarach o charakterze wiejskim.
Dr Bandarzewski wskazuje m.in. iż

w obecnie obowiązującym systemie prawnym samorządu terytorialnego nie ma podstaw prawnych do zakazania radzie gminy tworzenia jednostek pomocniczych nazywanych sołectwami na terenie gmin miejskich lub miast i to niezależnie od charakteru zabudowy lub podstawowego zajęcia zawodowego mieszkańców takich terenów.

Rozważając trafność wyroku autor zwraca uwagę, iż trudno zgodzić się z podstawową tezą glosowanego wyroku, jakoby tworzenie jednostek pomocniczych nazwanych sołectwami możliwe było tylko na obszarach o charakterze wiejskim, niezależnie od tego, czy taki obszar znajduje się na terenie miejscowości nie mającej statusu miasta, czy w mieście.

Zdaniem dr Bandarzewskiego

nie ma żadnych podstaw prawnych do wiążącego wskazania dla organów samorządu gminnego, jakie nazwy jednostek pomocniczych mogą być tworzone na obszarach gmin w zależności od charakteru zabudowy lub podstawowych zajęć mieszkańców. Podstawowe znaczenie ma w tym zakresie art. 5 ust. 1 u.s.g., zgodnie z którym gmina może tworzyć jednostki pomocnicze takie jak sołectwa, osiedla, dzielnice i inne. […] Nie ma żadnych podstaw prawnych aby twierdzić, że jednostka pomocnicza o nazwie sołectwo może być utworzona tylko na obszarze, który wykazuje cechy zabudowy wiejskiej.

W glosie autor rozpatruje również na szerszy kontekst rozpatrywanego wyroku: przepis, regulujący nazwy organów sołectwa (sołtys jako organ wykonawczy, zebranie wiejskie jako organ uchwałodawczy i rada sołecka jako organ pomocniczy sołtysa) nie oznacza, że dotyczą one tylko obszarów o charakterze wiejskim lub rolniczym. Czy zebranie wiejskie to synonim zebrania rolników? […] Należy przy tym wskazać, że charakter zabudowy wiejskiej coraz bardziej upodabnia się do zabudowy jednorodzinnej na obszarach miast, a powszechnie znanym jest trend zachodzący już od dłuższego czasu, polegający na przemianach urbanistycznych w wielu miejscowościach nie mających statusu miasta. W glosie rozpatrzone zostały szczegółowo tezy uzasadnienia przedstawione przez WSA w Poznaniu. Jak wskazuje autor, niektóre z nich wydają się niezwykle trudne do zastosowania, tak jak np. przyporządkowanie poszczególnej kategorii jednostek pomocniczych charakterowi zajęć osób, zamieszkujących daną jednostkę pomocniczą. Zapraszamy do zapoznania się z treścią glosy.

Opis sprawy

Rada Miejska w Jarocinie

W lutym 2013 r. Rada Miejska w Jarocinie zniosła niektóre z jednostek pomocniczych gminy – osiedli, zaś na ich miejsce powołała jednostki pomocnicze o nazwie sołectw. Proces znoszenia osiedli i powoływania na ich miejsce nowych jednostek pomocniczych – sołectw, poprzedzony został konsultacjami społecznymi. Wyniki konsultacji społecznych dostępne są TUTAJ.

Uchwała o zniesieniu jednostki pomocniczej gminy Jarocin – Osiedle Nr 7 „Bogusław” dostępna jest TUTAJ.

Uchwała o utworzeniu jednostki pomocniczej gminy Jarocin – „Sołectwo Bogusław” dostępna jest TUTAJ.

Pozostałe uchwały dostępne są w BIP Jarocina TUTAJ.

Wojewoda Wielkopolski

W kwietniu 2013 r. Wojewoda Wielkopolski wydał rozstrzygnięcia nadzorcze stwierdzające nieważność sześciu uchwał Rady Miasta Jarocina, argumentując m.in. że regulacje prawne uzasadniają stanowisko, że wolą ustawodawcy sołectwa – jako jednostki pomocnicze mają charakter wiejski i tworzone są dla objęcia określonej terytorialnie społeczności lokalnej na terenach nie mających statusu miasta.

Rozstrzygnięcie nadzorcze orzekające nieważność uchwały Rady Miejskiej Jarocina w sprawie utworzenia jednostki pomocniczej o nazwie Sołectwo „Bogusław” Gminy Jarocin dostępne jest TUTAJ.

Rada Miejska Jarocina skierowała odwołanie od ww. rozstrzygnięcia do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Poznaniu.

Skarga Rady Miejskiej Jarocina na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego w sprawie utworzenia jednostki pomocniczej o nazwie Sołectwo „Bogusław” Gminy Jarocin dostępna jest TUTAJ.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu

16 sierpnia 2013 r. WSA w Poznaniu wydał wyroki uchylające rozstrzygnięcia nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego. Uzasadnienie wyroku nasuwa liczne pytania, co skłoniło Zarząd Sieci Obywatelskiej – Watchdog Polska do zamówienia powyższej glosy do wyroku Sądu.

Wyrok WSA w Poznaniu (sygn.. II SA/Po 686/13) dostępny jest TUTAJ.

Pozostałe wyroki noszą sygnatury: II SA/Po 681/13, II SA/Po 682/13, II SA/Po 683/13, II SA/Po 685/13 oraz II SA/Po 686/13 i dostępne są w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych TUTAJ.

Naczelny Sąd Administracyjny

23 października 2013 r. Wojewoda Wielkopolski wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego na ww. wyrok WSA w Poznaniu. O dalszym przebiegu sprawy będziemy informować na bieżąco.

Informacje uzupełniające:

– W kontekście rozstrzygnięcia Wojewody Wielkopolskiego dostępna jest odpowiedź Ministra Administracji i Cyfryzacji (MAiC) z czerwca 2013 r. na interpelację poselską z maja 2013 r. dot. przekształcania dzielnic miast w sołectwa. Ministerstwo powtórzyło stanowisko zawarte w rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewody, że w miastach niezależnie od ich wielkości nie ma prawnej możliwości utworzenia jednostki pomocniczej, jaką jest sołectwo. Interpelację poselską wraz z odpowiedzią MAiC załączamy TUTAJ.

– Wydział Prawny Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego informował pismem z dnia 2 października 2013 r. (znak KN-I.4131.1.244.2013.8), iż Wojewoda Wielkopolski nie wniósł skarg do Naczelnego Sądu Administracyjnego na wyroki WSA w Poznaniu. Na marginesie należy nadmienić, iż powyższe pismo Wojewody zawiera błędną wykładnię przepisów Ustawy o dostępie do informacji publicznej. Pismo dostępne jest TUTAJ.

POBIERZ PLIK: Glosa do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 16 sierpnia 2013 r., sygn. akt II SA/Po 686/13

Dochody gminy a wyodrębnianie funduszu sołeckiego

Szczegółowe dane dotyczące zwrotów z budżetu państwa, zebrane przez SLLGO w ramach monitoringu funduszu sołeckiego, wskazują iż najczęściej na wyodrębnienie funduszu sołeckiego decydują się najmniej zamożne gminy, tj. takie w których kwota bazowa jest mniejsza od średniej kwoty bazowej dla kraju.

Istotną motywację dla wyodrębniania funduszu sołeckiego stanowi możliwość odzyskania, w formie zwrotu z budżetu państwa, części wydatków poniesionych z funduszu sołeckiego.

Tak w 2012 roku, jak i w przypadku 2011 roku ponad połowę gmin otrzymujących zwrot części wydatków poniesionych z funduszu sołeckiego stanowiły samorządy otrzymujące 30% zwrotu. Było to 56% w 2011 r. oraz 57% w 2012 r.  Proporcje dla gmin otrzymujących zwroty z budżetu  państwa w 2011 r. kształtowały się następująco: 57% gmin otrzymało 30% zwrotu wydatków, 32% gmin 20%, 11% gmin 10% wydatków. Dane dla 2012 roku przedstawiały się następująco: 56% gmin otrzymało 30% zwrotu wydatków, 38% gmin 20%, 6% gmin 10%.

Komu przysługuje zwrot?

Zgodnie z art. 2 ust. 4 ustawy o funduszu sołeckim, zwrot z budżetu państwa części wydatków poniesionych z funduszy sołeckich dotyczy gmin, które wykonały przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego.

Gmina otrzymuje z budżetu państwa zwrot, w formie dotacji celowej, części wydatków wykonanych w ramach funduszu. Zwrot obejmuje wydatki wykonane w roku poprzedzającym rok budżetowy.

Ile pieniędzy wróciło do gmin?

O tym, ile pieniędzy otrzymały gminy jako zwrot części wydatków z funduszy sołeckich pisaliśmy tutaj (2012 r.) i tutaj (2011 r.). Zwroty wydatków przekazane z budżetu w 2012 r. dotyczyły wydatków poniesionych w 2011 r., o których decydowano na zebraniach wiejskich w 2010 r. Zwroty przekazane w 2011 r. dotyczyły wydatków poniesionych w 2010 r., o których decydowali mieszkańcy na zebraniach wiejskich w pierwszym roku funkcjonowania ustawy, czyli w 2009 r.

• 30% zwrotu wykonanych wydatków przysługuje dla gmin, w których kwota bazowa (Kb) jest mniejsza od średniej kwoty bazowej dla kraju (Kbk) w skali kraju,

• 20% zwrotu wykonanych wydatków przysługuje dla gmin, w których Kb wynosi od 100% do 120% średniej Kbk w skali kraju,

• 10% zwrotu wykonanych wydatków przysługuje dla gmin, w których Kb jest większe od 120 % średniej Kbk w skali kraju.

Co to jest kwota bazowa (Kb)?

Kwota bazowa obliczana jest według zasad przedstawionych w art. 2 ustawy o funduszu sołeckim. Aby obliczyć kwotę bazową dla gminy, należy podzielić wykonane dochody bieżące gminy przez liczbę mieszkańców gminy. Chodzi o wykonane dochody bieżące gminy sprzed dwóch lat w stosunku do roku, w którym fundusz będzie fizycznie realizowany oraz o liczbę mieszkańców gminy podaną przez prezesa GUS, według stanu na 31 grudnia sprzed dwóch lat w stosunku do roku, w którym fundusz będzie fizycznie realizowany.

Czyli jeśli radni i mieszkańcy podejmowali decyzje o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego w 2012 roku, to fundusz  będzie realizowany w 2013 r., zaś do obliczeń muszą być wzięte dochody bieżące z 2011 r. Liczba mieszkańców dotyczy stanu na 31 grudnia również na dwa lata wstecz w stosunku do roku w którym fundusz ma być realizowany, czyli w tym przypadku na 31 grudnia 2011 r.

Co to jest średnia kwota bazowa dla kraju (Kbk)?

Opisuje to art. 2 ust. 6-8 ustawy o funduszu sołeckim:

Średnią kwotę bazową dla kraju oblicza się, dzieląc łączną kwotę wykonanych dochodów bieżących gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, o których mowa w przepisach o finansach publicznych, przez liczbę mieszkańców gmin wiejskich i miejsko-wiejskich według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy o dwa lata, ustaloną przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Średnią kwotę bazową dla kraju podaje każdego roku do 31 sierpnia zgodnie z art. 2 ust. 8 ustawy o funduszu sołeckim Minister Finansów. Każdorazowo komunikaty Ministerstwa Finansów publikowane są w BIP, np. tutaj.

Średnia kwota bazowa (Kbk) na 2010 rok wyniosła  2.312,09 zł/mieszkańca
Średnia kwota bazowa (Kbk) na 2011 rok wyniosła  2.399,29 zł/mieszkańca
Średnia kwota bazowa (Kbk) na 2012 rok wyniosła  2.576,39 zł/mieszkańca
Średnia kwota bazowa (Kbk) na 2013 rok wyniosła  2.620,11 zł/mieszkańca

Jak obliczyć wysokość funduszu sołeckiego?

O tym, jak obliczyć ile pieniędzy przypada na sołectwo, piszemy TUTAJ.

Wyniki wcześniejszych badań

W 2009 oraz w 2010 roku zespół SLLGO w oparciu o metodologię wypracowaną wspólnie z pracownikami Instytutu Socjologii UW przeprowadził w różnych regionach kraju kilkadziesiąt wywiadów z urzędnikami samorządowymi, członkami rad sołeckich i sołtysami. Równolegle odbyliśmy ok. 160 wywiadów telefonicznych ze skarbnikami, sekretarzami oraz wójtami i burmistrzami gmin. W opinii badanych osób jedną z głównych przeszkód dla wyodrębnienia funduszu sołeckiego  w pierwszych latach funkcjonowania ustawy o funduszu sołeckim były niskie dochody gminy. Zebrane dane wskazują, iż  już w pierwszym roku fundusz sołecki najczęściej wyodrębniały w budżetach właśnie gminy najmniej zamożne.

W czerwcu 2011 r. prezentowaliśmy również artykuł przygotowany na podstawie badań przeprowadzonych w rzeszowskich gminach przed dr Bogusława Kotarbę. Jak pisał autor: z przeprowadzonego badania wynika, że możliwość uzyskania części poniesionych kosztów, faktycznie zachęca gminy do wyodrębniania funduszu sołeckiego. Artykuł dostępny jest tutaj.

Prezentujemy strukturę wydatków poniesionych przez gminy w ramach funduszy sołeckich w 2011 r.

Według danych Ministerstwa Finansów w 2011 r. przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego zostały zrealizowane na kwotę 205 344 705 zł. Wszystkie przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego ujmowane są rokrocznie w budżecie gminy w działach, rozdziałach i paragrafach. Działy budżetu są najbardziej ogólnym sposobem opisu wydatków z budżetów gmin. Jaką część wydatków poniesionych przez gminy w ramach funduszy sołeckich w 2011 r. stanowiły wydatki związane z przedsięwzięciami ujętymi w budżetach gmin np. w dziale transport i łączność przestawia poniższy wykres.

90% wydatków ujętych w dziale transport i łączność dotyczyło przedsięwzięć związanych z drogami gminnymi. W przypadku działu kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 71% wydatków związanych było z przedsięwzięciami dotyczącymi ośrodków kultury czy świetlic wiejskich. W dziale gospodarka komunalna i ochrona środowiska 98% wydatków dotyczyło takich kwestii jak m.in. utrzymanie zieleni, oczyszczanie wsi. 55% środków ujętych w dziale kultura fizyczna dotyczyło przedsięwzięć związanych z gminnymi obiektami sportowymi. Osoby zaineresowane szerzej kwestiami wydatków na sport zapraszamy do zapoznania się z Obywatelskim Monitoringiem Sportu organizowanym przez SLLGO w 2012 r.

Prezentujemy również tabelę zawierającą szczegółowe informacje dotyczące opisu blisko 1% pozostałych wydatków. Tabela dostępna jest w formacie arkusza kalkulacyjnego tutaj lub pliku PDF tutaj.

Komentarz

Wydatki ujęte w poszczególnych działach budżetu stanowią jedynie orientacyjną informację, w jaki sposób gminy przyporządkowały przedsięwzięcia mieszkańców zapisane we wnioskach o fundusz sołecki. I tak np.: kwota ponad 6 mln złotych przedsięwzięć przypisanych do działu rolnictwo i łowiectwo obejmuje m.in. takie kwestie jak melioracje czy infrastrukturę wodociągową i sanitacyjną wsi. Najbardziej szczegółowe dane o wydatkach z funduszu sołeckiego znajdują się we wnioskach o fundusz sołecki.

Uogólniając dane dotyczące realizacji Ustawy o funduszu sołeckim za 2011 r. w aspekcie finansowym, nie można zapominać, iż każda wspólnota samorządowa, każde sołectwo ma swoje potrzeby, zaś przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego stanowią bezpośredni wyraz owych potrzeb w konkretnym czasie i miejscu. Niektóre z owych potrzeb, np. kwestia opieki nad lokalnymi zabytkami zdaniem jednej społeczności, powinny być zaspokojone szybciej – dlatego znalazły się we wniosku o fundusz sołecki na 2011 r. W tym samym czasie inna wspólnota samorządowa – mieszkańcy innego sołectwa zdecydowali np. o przeznaczeniu większej kwoty na spotkania mieszkańców bądź doposażenie świetlicy wiejskiej. Warunki funkcjonowania sołectw są bowiem różne i często nieporównywalne.

Należy podkreślić, iż mieszkańcy sołectw podjęli decyzje dotyczące budżetów gmin w sposób odpowiedzialny, o czym świadczy wysoki procent przedsięwzięć wykonanych z funduszy sołeckich w 2011 r. (w zależności od województwa od ponad 75% do ponad 90%). Informacja o strukturze wydaktów potwierdza różnorodność potrzeb mieszkańców sołectw.

Obszerny komentarz dotyczący opublikowanych danych przedstawimy w październiku 2012 r.

Źródło danych

Dane ze sprawozdań z wykonania wydatków budżetowych gmin i miast na prawach powiatu w 2011 r., informacja publiczna udostępniona przez Departament Finansów Samorządu Terytorialnego Ministerstwa Finansów. Sprawozdania dostępne są w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów. Jak informuje Ministerstwo: Na stronie internetowej Ministerstwa Finansów w zakładce Finanse Publiczne – Finanse samorządów – Sprawozdania budżetowe zamieszczone są zestawienia zbiorcze dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz zobowiązań i należności jednostek samorządu terytorialnego. W/w dane dostępne są tutaj. Ponadto w zakładce BIP, Samorząd Terytorialny – Sprawozdania budżetowe zamieszczane są bazy danych ze sprawozdań budżetowych jednostek samorządu terytorialnego w pełnej szczegółowości klasyfikacji budżetowej dla dochodów, wydatków, zobowiązań i nadwyżki/deficytu umożliwiające tworzenie różnych zestawień i obliczeń, w tym wydatków jednostek samorządu terytorialnego na fundusz sołecki z podziałem na działy wedlug klasyfikacji budżetowej. W/w dane dostępne są tutaj.

Dane dotyczące wydatków gmin poniesionych na fundusz sołecki w latach 2010 oraz 2011 publikowaliśmy również tutaj.

Informacje na temat klasyfikacji budżetowej dostępne są w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów tutaj.

Grupa posłów zgłosiła projekt wynagradzania pracy organów wykonawczych jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego. Wynagrodzenie miałoby dotyczyć organów wykonawczych jednostek pomocniczych jst w zależności od liczby mieszkańców sołectwa, dzielnicy, osiedla.

Projekt ustawy

Projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym (druk sejmowy nr 563) zgłoszony do laski marszałkowskiej przez grupę posłów w dniu 12 stycznia 2012 r. dostępny jest do pobrania tutaj.

Dokument zawiera m.in.:

– projekt zmian ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym wraz z autopoprawką wniesioną przez posłów. Autopoprawka uwzględniła uwagi wniesione przez Biuro Analiz Sejmowych, dotyczące niekonstytucyjności projektu oraz uwagi posłów dotyczące uzasadnienia projektu,

– uzasadnienie.

Koszty wprowadzenia w życie projektu ustawy zgłoszonego 12 stycznia 2012 r. posłowie wnioskodawcy ocenili na 110 milionów złotych.

Zapis dyskusji

Komisja Ustawodawcza obradowała nad poselskim projektem w dniu 27 czerwca 2012 r. W części dotyczącej omawiania ww. projektu ustawy dyskusja ograniczyła się wyłącznie do stwierdzenia dopuszczalności prawnej projektu ustawy do dalszych prac (str. 9 protokołu):

[…] Przewodniczący poseł Wojciech Szarama (PiS): […] Stwierdzam, że Komisja uznała, iż nad projektem Sejm może dalej pracować przy braku głosów za, 16 przeciwnych i braku wstrzymujących się. […]

Zapis przebiegu Komisji Ustawodawczej z dnia 27 czerwca 2012 r. dostępny jest tutaj.

Co dalej?

Ew. dalsze prace nad projektem będą toczyć się w komisjach sejmowych.

Przypominamy

Projekt o podobnej treści zgłoszony został także w minionej (VI) kadencji Sejmu RP. Zawierający ów projekt druk sejmowy nr. 2074 z 24 kwietnia 2009 r. dostępny jest tutaj.

W 2009 r. Rada Ministrów zajęła negatywne stanowisko wobec projektu nie negując roli, jaką w społecznościach lokalnych odgrywają sołtysi. Stanowisko Rady Ministrów wobec projektu ustawy z 2009 r. dostępne jest tutaj.

Fundusz sołecki w danych Ministerstwa Finansów

Ministerstwo Finansów w publikowanym rokrocznie Sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa, Informacji o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego ujmuje dane dotyczące funduszy sołeckich, stanowiących część budżetów gmin.

2010 r.

W 2010 r. wydatki zrealizowane w ramach funduszu sołeckiego przedstawiły 993 gminy i jedno miasto na prawach powiatu. Udział wydatków funduszu sołeckiego we wszystkich wydatkach jednostek samorządu terytorialnego wynosił mniej niż 0,1% (1/1000)! Dla gmin wiejskich udział funduszu sołeckiego w budżetach gmin wyniósł zaledwie 0,3%. Za skromne środki funduszy sołeckich wykonane zostały tysiące przedsięwzięć.

2011 r.

W 2011 roku, drugim roku realizacji przedsięwzięć z funduszu sołeckiego, wydatki wykazały 1103 jednostki samorządu terytorialnego, co obrazuje poniższa tabela.

Fundusz sołecki rośnie

Do funduszu sołeckiego – jak wskazują dane Regionalnych Izb Obrachunkowych – przystępuje coraz więcej gmin. W województwach, w których Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich spotkało się na wojewódzkich konferencjach (podkarpackie, warmińsko-mazurskie, podlaskie) jednocześnie spadł odestek gmin, nie podejmujących żadnych decyzji dotyczących funduszu sołeckiego.

W województwie kujawsko-pomorskim w 2012 50,4% gmin zdecydowało się wyodrębnić fundusz sołecki, co stanowi kilkuprocentowy spadkek w stosunku do roku poprzedzającego. Krótka relacja z konferencji mającej miejsce 2 lipca 2012 r. w Kujawsko-Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim dostępna jest tutaj.

Mamy nadzieję wspólnie wymienić doświadczenia i podzielić się informacjami na kolejnych konferencjach, które skierowane są bezpośrednio do mieszkańców sołectw. Najbliższe spotkanie odbędzie się 9 lipca w Ełckim Centrum Kultury w Ełku. Ze względu na duże zainteresowanie, to trzecie spotkanie w województwie warmińsko-mazurskim, zapraszamy mieszkańców sołectw i wszystkich zainteresowanych.

O terminach kolejnych konferencji będziemy informować. W porozumieniu z Wojewodami i Ministerstwem Administracji i Cyfryzacji, konferencje odbędą się w każdym województwie.

Materiały źródłowe

Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2010 r. Informacja o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego dostępne jest tutaj.

Sprawozdania z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2011 r. Informacja o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego dostępne jest tutaj lub tutaj.

Warto zaufać mieszkańcom

Przedstawiamy artykuł Mariusza Baranowskiego, radnego gminy Brwinów, praktyka funduszu sołeckiego.

Często spotykamy się z pytaniami: czy fundsz sołecki można oceniać w perspektywie jednego roku? Czy wszystko od razu się udaje? Jak pisze Mariusz Baranowski, warto zaufać mieszkańcom sołectw. Już sam fakt, jak efektywnie wydatkowane są środki z funduszu sołeckiego, nie wspominając o osobistym zaangażowaniu i odpowiedzialności mieszkańców, świadczy że gmina, która posiada sołectwa, powinna skorzystać z szansy jaką daje Ustawa o funduszu sołeckim. Nie ma tańszego ekonomicznie i bardziej efektywnego społecznie sposobu realizacji zadań własnych gminy niż fundusz sołecki! W artykule opisane są doświadczenia pierwszych lat pracy z funduszem. Polecamy spojrzeć z perspektywy ujętej w poniższym tekście na Państwa gminy i sołectwa.

Mariusz Baranowski wskazuje również jak istotne dla powodzenia funduszu sołeckiego jest wsparcie procesu wdrażania funduszu w gminie ze strony pracowników urzędu gminy. To praktyczna wskazówka dla wielu samorządów, którym zależy na powodzeniu tego mechanizmu upodmiotowiania mieszkańców. Wskazówka poparta również zaleceniami Najwyższej Izby Kontroli – aby w zakresie odpowiedzialności pracowników w urzędzie gminy uregulowane były kwestie dotyczące funduszu sołeckiego.

Za tekstem stoi zaangażowanie mieszkańców, radnych, urzędników, sołtysów w gminie Brwinów. Przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego zostały zrealizowane (często, jak pisze autor, taniej niż było to ujęte we wnioskach sołectw), po roku w sołectwach każdy mógł zaobserowować zmiany. Budżet gminy został zrealizowany, a o jego części jaką jest fundusz sołecki odpowiedzialnie zdecydowali mieszkańcy na zebraniach wiejskich. Mamy nadzieję, że te argumenty i pozytywny przykład gminy Brwinów przekona zwolenników funduszu, aby poświęcili jeszcze więcej czasu na pracę w sołectwie, osoby niezdecydowane, że warto dać sobie szansę, zaś przeciwników – że wiele z ich obaw, po kilku latach funkcjonowania ustawy, znalazło swoje rozwiązania w praktyce.

Zapraszamy do lektury:

Fundusz sołecki: Brwinów daje przykład  

Brwinów był jednym z pierwszych samorządów, które podjęły decyzję o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Początkowo efekty były dalekie od oczekiwań, ale wystarczyło wyciągnąć z tej lekcji odpowiednie wnioski i dziś gmina Brwinów może być wzorem dla innych.  

W gminie Brwinów decyzję o wyodrębnieniu środków na fundusz sołecki podjęto już w roku wejścia w życie ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim – w maju 2009 r. Rada Miejska w Brwinowie podjęła uchwałę o wyodrębnieniu z budżetu gminy środków na fundusz. Warto wspomnieć, że podjęcie takiej uchwały jest sprawą dobrowolną i indywidualną każdego samorządu.  

Gmina Brwinów jest jedną z 50 gmin miejsko-wiejskich województwa mazowieckiego. Wśród 6 gmin powiatu pruszkowskiego zajmuje 3 miejsce pod względem ludności (nieco ponad 23 tys.) i 2 miejsce pod względem powierzchni (69,16 km2). Funkcjonuje w niej 15 sołectw. Wysokość środków przyznawanych dla każdego sołectwa w ramach funduszu sołeckiego jest w dużym stopniu uzależniona od ilości mieszkańców. W sołectwach gminy Brwinów jest to znacznie zróżnicowane. Przyznane kwoty wahają się od ok. 10 000,00 zł do blisko 30 000,00 zł. 

W pierwszym roku funkcjonowania funduszu sołeckiego, z budżetu gminy Brwinów wygospodarowano kwotę w wysokości 252 696,00 zł łącznie dla wszystkich sołectw. 

Rok 2010 był prekursorskim, a zarazem trudnym rokiem patrząc pod kątem realizacji zadań związanych z funduszem sołeckim. Niedostateczna informacja dla sołtysów i rad sołeckich o warunkach z jego skorzystania, jak również mała informacja zwrotna ze strony urzędu spowodowały, że mimo złożenia przez wszystkie sołectwa wymaganych dokumentów tylko 8 sołectw podjęło działania zmierzające do realizacji zadań, a tylko 5 zrealizowało zamierzone przedsięwzięcia w 100%. Powodem problemów mógł być również fakt krótkiego okresu czasu jaki mieli sołtysi od momentu podjęcia uchwały (maj 2009 r.) do momentu złożenia niezbędnej dokumentacji (wrzesień 2009 r.).

W sumie w 2010 r. wartość wydatkowania środków przyznanych w ramach funduszu sołeckiego osiągnęła 105 411,35 zł, co stanowiło tylko 41,71 % wydatkowania środków ogółem. Niestety o roku 2010 nie można powiedzieć, że był sukcesem pod kątem realizacji funduszu sołeckiego w gminie Brwinów. 

Poniższy wykres obrazuje plan i wykonanie funduszu sołeckiego w 2010 r.

Pomimo niepowodzenia, jakim było małe wydatkowanie środków z funduszu sołeckiego w 2010 r., gmina Brwinów wyodrębniła w budżecie na rok 2011 środki na  fundusz sołecki. Dzięki doświadczeniom z roku poprzedniego tym razem w Brwinowie było inaczej. Dzięki ogromnej pomocy urzędników, z którymi omawiano możliwości finansowania poszczególnych zadań, współpracy sołtysów i rad sołeckich oraz pracom Komisji Ochrony Środowiska i Ekologii, rok 2011 przyniósł radykalną poprawę w stosunku do roku ubiegłego. Bardzo dobre przygotowanie wniosków  wraz z przemyślanymi zapisami dotyczącymi zadań do realizacji, spowodowało, że  łączne wydatkowanie środków w 2011 r. ukształtowało się na poziomie 88,44%.

Zwrócić należy jednak uwagę, że pomimo niepełnej kwoty wykonania finansowego, większość zadań pod kątem merytorycznym została wykonana w 100% – zaplanowane przedsięwzięcia udało się zrealizować taniej niż oszacowano na etapie przygotowywania wniosków sołeckich.

Wysokość środków przyznanych dla sołectw w roku 2011 wyniosła 244 031,00 zł, a wydatkowanie osiągnęło poziom 215 832,47 pln. 

Poniższy wykres obrazuje plan i wykonanie funduszu sołeckiego w 2011 r.

Jak widać na powyższym wykresie, 13 z 15 sołectw złożyło wnioski z zadaniami przewidzianymi do realizacji w ramach funduszu sołeckiego. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że dla dwóch sołectw nie wyodrębniono środków w ramach funduszu sołeckiego. Spowodowane było to błędnym złożeniem dokumentów. Z sołectw tych złożono „wnioski do budżetu”, które są przyjmowane również do 30 września br., jednak nie są tożsame z „wnioskami do funduszu sołeckiego”.

Poniższy wykres obrazuje jak kształtowało się wykonanie funduszu sołeckiego w sołectwach gminy Brwinów na przełomie dwóch lat. 

Jak widać potrzeba było tylko jednego roku, aby z zebranych złych doświadczeń przejść do fazy wzrostu. To może jednoznacznie świadczyć o celowości funduszu sołeckiego i potrzebie jego istnienia.  

Przy omawianiu niewątpliwych korzyści z funduszu sołeckiego, takich jak integracja i aktywizacja społeczności lokalnej, należy wspomnieć o wartości dodanej, jaką jest zwrot przez wojewodę części wydatkowanych środków do budżetu gminy. Ustawa o funduszu sołeckim przewiduje trzy progi zwrotu (10 %, 20 % i 30%), które reguluje rozporządzenie Ministra Finansów z 25.01.2010 r. 

Gmina Brwinów otrzymuje zwrot w wysokości 20%. Do 31 maja roku następującego po roku wydatków gmina składa wniosek do wojewody i w przypadku braku uchybień po zaakceptowaniu wniosku pieniądze zostają przekazane do dnia 31 sierpnia. Wysokość zwrotu za rok 2010 wyniosła 18 174,69 zł, a wysokość zwrotu za rok 2011 prognozowana jest w wysokości 42 000,00 zł.

Aby skutecznie zrealizować przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego, niezbędne jest przygotowanie  kilku dokumentów. Wiele razy spotkałem się z negatywnymi opiniami, że fundusz solecki to dużo pracy i ogromna papierologia. Nic bardziej mylnego.

Potrzebne dokumenty to:

– wniosek do wójta/burmistrza;

– uchwała z zebrania wiejskiego;

– protokół z zebrania wiejskiego;

– lista obecności mieszkańców. 

Jest do zazwyczaj 4-5 kartek, które w bardzo istotny sposób mogą przyczynić się do budowy kapitału społecznego, wzrostu aktywności mieszkańców i poprawy ich warunków życia. 

Myślę, że dużo problemów w pierwszym roku działania funduszu sołeckiego w Brwinowie sprawiło wskazanie sołtysom jak i mieszkańcom, na jakie działania mogą zostać przeznaczone środki. Wiele osób myślało, że są to pieniądze przeznaczone dla sołectwa i mogą być wydatkowane całkowicie dowolnie. Ot, taki swoisty „koncert życzeń”. Może właśnie to przyczyniło się do osiągnięcia niskiego rezultatu w 2010. 

Jednak, kiedy to w kolejnym roku pomysły i zadania były omawiane i konsultowane z pracownikami poszczególnych referatów w Urzędzie Gminy Brwinów, wynik realizacji funduszu sołeckiego diametralnie się podwyższył i można mówić o sukcesie. Dlatego należy bezwzględnie pamiętać, że środki te mogą zostać przeznaczone przez sołectwo wyłącznie na zadania, które są zgodne zadaniami własnymi gminy w rozumieniu zapisów ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.

Jak wspomniałem wcześniej, celem ustawy o funduszu sołeckim było wyodrębnienie środków, które mają służyć pobudzeniu inicjatyw lokalnych, integracji ludności wiejskiej i przyczyniać się do budowania społeczeństwa obywatelskiego. 

Jak wszyscy wiemy, tereny wiejskie w Polsce od zawsze były niedoinwestowane, podobnie jak i w Brwinowie. Dlatego sołectwa dużą część środków przeznaczają zgodnie z wolą mieszkańców na zadania inwestycyjne. 

Istotną kwestią jest zebranie wiejskie, które na terenie sołectwa jest ciałem uchwałodawczym. To mieszkańcy, podejmując stosowną uchwałę, w pełni decydują na co zostanie przeznaczony fundusz sołecki. Sołtysi w gminie Brwinów otrzymują oficjalną informację o wysokości przyznanego funduszu sołeckiego pod koniec lipca każdego roku. Dobrą praktyką, jaką prowadzą sołtysi, są  wcześniejsze rozmowy z mieszkańcami wsi na temat przeznaczenia środków. Najczęściej odbywa się to już po podjęciu uchwały w tej sprawie przez Radę Miejską w Brwinowie. Dzięki temu jest czas do września, aby na spokojnie wypracować i omówić poszczególne pomysły.  Na wrześniowych zebraniach wiejskich sołtysi wraz z członkami rad sołeckich mają już opracowaną listę pomysłów wraz z wstępnym kosztorysem. To ułatwia późniejszą dyskusję i wypracowanie ostatecznego stanowiska podczas zebrania.

W gminie Brwinów sołectwa przeznaczały fundusz na różne zadania. Dzięki szerokiemu wachlarzowi możliwości, jakie daje katalog zadań własnych gminy, w 2010 r. zakupiono wyposażenia do strażnic OSP, uzupełniono oświetlenie uliczne, zamontowano tablice informacyjne, wybudowano wiaty przystankowe, wyremontowano odcinki dróg gminnych, wymieniono okna w budynkach gminnych służących lokalnej społeczności, doposażono place zabaw, ale również zorganizowano festyn i wycieczki dla mieszkańców jak i akcje o charakterze ekologiczno-kulturalno-oświatowym. 

W roku 2011 zadania wpisane we wnioskach były podobne. Jednak należy zdawać sobie sprawę z faktu, że nawet fundusz sołecki nie zaspokoi wszystkich potrzeb, z jakimi borykają się sołectwa, szczególnie, że niektóre inwestycje znacznie przewyższają budżet jaki został przeznaczony na fundusz sołecki. Dlatego niektóre sołectwa (prognozując wysokość przyszłych funduszy sołeckich) takie inwestycje rozkładają na 2-3 lata. I tak w jednym z sołectw wszystkie środki z przyznanego funduszu sołeckiego przeznaczono na zakup materiałów na wymianę pokrycia dachowego w OSP, a w czerwcu 2012 roku wykonano te roboty. Podobnie było z projektowaniem boiska wielofunkcyjnego, a w dalszych latach będzie realizowana jego budowa.

Podsumowując:

Po rozmowach z sołtysami i mieszkańcami  gminy Brwinów można stwierdzić, że fundusz sołecki jest odbierany jako bardzo dobra inicjatywa. To doskonały mechanizm służący aktywizacji mieszkańców. Jednak należy pamiętać, że bez odpowiedniego wsparcia ze strony władz samorządowych z czasem fundusz sołecki może stać się narzędziem nieefektywnym. Ja jednak jestem spokojny, że w Brwinowie taki czas nigdy nie nadejdzie. 

Mariusz Paweł Baranowski

Sami swoje, czyli fundusz sołecki

Gdy zastanawiamy się czy wprowadzenie w 2009 roku funduszu sołeckiego, gwarantującego mieszkańcom sołectw wiążący wpływ na budżet gmin, zmieniło coś w funkcjonowaniu gmin i sołectw myślimy o tym, jak było wcześniej. Przez lata sołectwa funkcjonowały otrzymując środki z budżetu gminy na swoje działania, ale w wielu miejscach ciężar i koszty organizacji życia w sołectwie opierały się na samych mieszkańcach, a ich potrzeby często pozostawały niezauważone. 

Czy wprowadzenie funduszu sołeckiego spowodowało, że jest lepiej? Czy już po kilku latach doświadczeń z funduszem można powiedzieć, że fundusz się sprawdził? Każde sołectwo i gmina są inne, jednak sam fakt, że potrzeby sołectw są lepiej słyszalne, a mieszkańcy pewniejsi siebie i bardziej świadomi swoich praw jest dużym sukcesem. Rozważając czy fundusz jest rozwiązaniem dobrym dla mieszkańców podkreślamy, że warto podjąć wysiłek związany z całym procesem wprowadzania funduszu sołeckiego przynajmniej w czterech powodów:

Pewność. Ustawa o funduszu sołeckim gwarantuje, że corocznie radni będą rozważać kwestię funduszu. Jeśli się zgodzą, a poparcie dla idei fundusz to nic innego jak barometr zaangażowania przedstawicieli władzy w sprawy naszych lokalnych społeczności, to każdy mieszkaniec sołectwa ma gwarancję szansy, z której może – choć nie musi – skorzystać. Pieniądze zapewnione ustawą to tylko i aż przyczynek do suwerennej dyskusji w sołectwie.

Podmiotowość. Fundusz sołecki to nasze pieniądze! Decyzja o tym na co wydać pieniądze należy tylko do mieszkańców, ich zdanie jest wiążące i nikt ich w podjęciu decyzji na zebraniu wiejskim zastąpić nie może. Fundusz sołecki to jedyne rozwiązanie w Polsce, w ramach którego o części budżetu gminy decydują bezpośrednio mieszkańcy, a ich wola zobowiązuje wójta, burmistrza czy prezydenta do wpisania efektów owych decyzji do projektu budżetu. Korzystajmy z tej szansy!

Rozliczalność. Jawność i rozliczalność funkcjonowania władzy publicznej stanowi fundament funkcjonowania całego państwa. W przypadku funduszu sołeckiego jak i wszystkich innych publicznych budżetowych wydatków, każdy posiada konstytucyjne prawo (ujęte w art. 61 Konstytucji RP) do sprawdzenia jak urząd realizuje i wydatkuje fundusz. Każdy może zapytać o faktury, zamówienia usług, umowy podpisywane na wykonanie przedsięwzięć. Również każdy z nas może dowiedzieć się jak i przez kogo podejmowane były decyzje o przeznaczeniu funduszu sołeckiego. 

Aktywność. Fundusz sołecki wiąże się z ożywionymi dyskusjami, ba! nawet ze sporami! Ale to właśnie dzięki takim rozmowom powstają pomysły rozwiązania problemów w sołectwie. Wreszcie jest się       o co pospierać! I to nie tylko o to, na co wydać pieniądze, ale też o to, co jest w sołectwie ważne, jak chcemy rozwijać nasze sołectwo, kto odpowiada za drogi, mosty, tereny zielone, kto musi utrzymać świetlicę itd. Nie ma nic ważniejszego jak poszukiwanie odpowiedzi na pytania rodzące się w związku z funkcjonowaniem w publicznej przestrzeni.

Z pewnością fundusz sołecki nie rozwiąże wszystkich problemów sołectwa, jest ale szansą dla każdego z sołectw, dobrym punktem wyjścia do wspólnej dyskusji i organizowania się wokół ważnych dla nas spraw. Naszym zdaniem fundusz sołecki to nie tylko pieniądze, które pozwalają zabrać się wreszcie za mniejsze lub większe sprawy. Przede wszystkim to demokratyczny proces podejmowania decyzji w którym bezpośrednio uczestniczą mieszkańcy sołectwa, na równych prawach!

W naszej opinii w funduszu sołeckim nie chodzi o to, kto lepiej zna przepisy, kto wie co to zadanie własne gminy i jak ująć to w budżecie, ale o to, abyśmy jako mieszkańcy mieli decydujący wpływ na nasze otoczenie. 

Szymon Osowski, Prezes Stowarzyszenia Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich

Wspaniale było usłyszeć, że fundusz sołecki to nie tylko pieniądze, o których mogą decydować mieszkańcy, ale przede wszystkim szansa na zmiany we wsiach, w których nic się nie zmieniało przez ostatnich kilkadziesiąt lat, to motywacja dla ludzi, żeby zrobić coś dla swojej okolicy, żeby porozmawiać i WSPÓLNIE podjąć decyzję! Takie głosy padały ze strony osób uczestniczących w konferencji – głównie sołtysek i sołtysów. Dziękujemy za te słowa – utwierdzają nas one w przekonaniu, że warto jeździć po Polsce, spotykać się z ludźmi i przekonywać, że fundusz sołecki się sprawdza i jest potrzebny!

O idei konferencji piszemy tutaj.

Na każdą z nich przygotowujemy dedykowany dobór materiałów związanych z orzecznictwem RIO, informacjami jak decydowały Rady Gmin w konkretnych województwach o przyjęciu lub nieprzyjęciu funduszu sołeckiego oraz jak zmieniała się sytuacja ilościowa – które gminy decydowały się na fundusz, które rezygnowały. Opracowane materiały w większości pochodzą z naszego monitoringu i wiedzy jaką udało nam się zebrać przez kilka lat obserwowania realizacji funduszu sołeckiego. Stanowią materiał wyjściowy do dalszej dyskusji

2. Prezentacja (w .pdf) dotycząca funduszu sołeckiego w województwie warmińsko-mazurskim.

3. Prezentacja (w pdf) dotycząca funduszu sołeckiego w województwie podlaskim. 

4. Prezentacja (w pdf) dotycząca funduszu sołeckiego w województwie kujawsko-pomorskim.

Nasze Stowarzyszenie rozpoczęło realizację programu poświęconego funduszowi sołeckiemu w chwili, gdy weszła w życie ustawa dotycząca tego mechanizmu – w kwietniu 2009 roku. Możliwość decydowania o części gminnego budżetu stanowiła dla nas i dla autorów ustawy najlepszą szansę do budowania w mieszkańcach wsi poczucia sprawstwa i odpowiedzialności za wspólnotę, a także miała uczyć debatowania, tego jak funkcjonuje gminny budżet, procedur i odpowiedzialności za podejmowane decyzje. 

Nasze nadzieje, najlepiej oddają słowa, które padły w posumowaniu konferencji poświęconej partycypacji społecznej, którą zorganizowaliśmy pod koniec 2008 roku – kiedy jeszcze ustawa nie została przyjęta przez Sejm, ale już pojawiła się jako projekt rządowy: Jak pisaliśmy, możliwości wykorzystania procesu uchwalania budżetu – jako corocznego przedsięwzięcia, odbywającego się wedle ustalonych zasad i istotnego dla życia mieszkańców – wydaje się być doskonałą okazją do praktykowania lokalnej demokracji. (…) Budżet nie tylko uczy jak wydawać pieniądze, ale też rozwija wiedzę o obszarach które mają być finansowane, a nade wszystko uczy obywatela i obywatelkę, że świat jest złożony z alternatyw. (…) 

Te teoretyczne rozważania wspierał głos praktyka – Sekretarza gminy Witnica (powiat gorzowski). Gmina ta realizowała finansowanie przedsięwzięć sołeckich na wiele lat przed wejściem w życie ustawy. Wspomniany Sekretarz – Paweł Pisarek -twierdził, że odkąd pamiętał podczas spotkań o budżecie, na zebraniach z przedstawicielami sołectw był adresatem nierealnych roszczeń. Jednocześnie władze gminne same zauważały, że konieczne jest podjęcie działań na rzecz integracji społecznej. Dostrzegły niewielką liczebność  kół gospodyń wiejskich czy małą aktywność ochotniczych straży pożarnych i pogłębiający się rozdział poziomu życia między miastem Witnica, a odległymi sołectwami. Odczuwalne też było zjawisko starzenia się ludności. I tak wprowadzony został fundusz sołecki dla wsi, dzielony na zebraniach wiejskich. Fundusz działał od 2001 roku, a jego wykorzystanie nie zawsze było idealnie (…) pojawiły się jednak osiągnięcia niebagatelne (…) wzmocniły się społeczne organizacje, stopniowo pojawiły się priorytety w wydawaniu pieniędzy, mieszkańcy częściej zaczęli uczestniczyć w zebraniach wiejskich. Zaczęli też rozumieć ile co kosztuje, i co może gmina sfinansować ze swojego budżetu. 

Przez trzy lata przyglądaliśmy się temu jak fundusz wprowadzony ustawą działa w praktyce. Interesowało nas czy instrument zaczął funkcjonować na skalę masową, jak faktycznie przebiega to, na co mieliśmy największą nadzieję – uczenie się przez mieszkańców wspólnego podejmowania decyzji, wzmacnianie ich niezależności, poznawanie wartości pieniądza, konstrukcji budżetu, nabywanie odpowiedzialności za decyzje i umiejętności organizowania się. Dociekaliśmy jak wyglądają relacje w gminach – czy mieszkańcy faktycznie podejmują decyzje na zebraniach wiejskich, czy też w praktyce realizowana jest wola gminnych władz przy wydawaniu pieniędzy. Docieraliśmy tam, gdzie zapraszali nas mieszkańcy, którym brakowało wiedzy i informacji od władz gminy. Opracowywaliśmy narzędzia i podręczniki mające pomóc w realizowaniu funduszu, ale przede wszystkim sprawdzaliśmy jak wygląda dokumentacja związana z funduszem. W 2011 roku, politycy podjęli próbę nowelizowania ustawy o funduszu sołeckim, co naszym zdaniem mogło prowadzić do odebrania mieszkańcom tego, co najważniejsze – odpowiedzialności za podjętą decyzję oraz pewności, że ich decyzja (w formie uchwały) będzie faktycznie obowiązującą. Zmianę ustawy próbowano wprowadzić bez przyjrzenia się temu, jak mechanizm funduszu sołeckiego funkcjonuje w gminach. Te nowe rozwiązania udało się zatrzymać, jednak temat zapewne wróci. 

Tym samym konferencje wojewódzkie, które rozpoczynamy 25 czerwca 2012 roku w Rzeszowie, stanowią swego rodzaju zaproszenie do dyskusji. Próbę spojrzenia na oficjalne dane, na orzeczenia Regionalnych Izb Obrachunkowych, na rolę poszczególnych podmiotów w całym systemie i na to, czy podstawowe cele funduszu sołeckiego są osiągane.

Jesteśmy dumni z tego, że przez te trzy lata uczestniczyliśmy we wzmacnianiu jednego z kluczowych projektów budujących obywatelskie postawy w Polsce i mamy nadzieję, że to co zostało wypracowane nie tylko przez nas, ale i przez wielu aktorów zaangażowanych w tę pracę, zostanie dobrze wykorzystane przez mieszkańców i władze gminne, dzięki zrozumieniu jak ważnym mechanizmem jest fundusz sołecki.

***