Opinia o przekazaniu sprzętu dla OSP

W skali kraju kilka procent wydatków z funduszy sołeckich dotyczy zakupów sprzętu dla OSP. Kto jest właścicielem wyposażenia? W jaki sposób zgodnie z prawem przekazać sprzęt OSP? Zapraszamy do lektury opinii Wojciecha Lachiewicza.

Zapraszamy do zapoznania się z opinią Wojciecha Lachiewicza dotyczącą przekazywania OSP sprzętu zakupionego z funduszu sołeckiego. Łączna wartość wyposażenia zkupionego dla OSP z funduszu sołeckiego opiewa rokrocznie na sumę blisko 20 milionów złotych. Bezpośrednim powodem sporządzenia opinii były liczne pytania o możliwości przekazania wyposażenia:

z funduszu sołeckiego zgodnie z wolą sołectwa w gminie zakupiliśmy sprzęt przeciwpożarowy do danej jednostki OSP. W jaki sposób najlepiej ten sprzęt przekazać? Czy użyczyć go aby nadal było własnością gminy, czy robiąc najprościej – przekazać na własność i użytek OSP. W jaki sposób zgodnie z przepisami należy to uczynić?

Opinia

Przedsięwzięcie opisane w pytaniu jest możliwe do sfinansowania z funduszu sołeckiego – w zgodzie z art. 2 ust. 6 ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (Dz. U, poz. 301).

Jak wynika z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2009 r., Nr 179, poz. 1380; z późn. zm. – dalej: „u.o.p.”), gmina ponosi koszty wyposażenia, utrzymania i zapewnienia gotowości bojowej ochotniczej straży pożarnej (OSP). Opisane zadanie gminy (tj. wyposażenie OSP w sprzęt) jest zadaniem własnym gminy. Przy czym, gdy idzie o składniki wyposażenia OSP na działalność z art. 1 u.o.p.), to przepisy obowiązującego prawa nie określają żadnych standardów. Nie powinno mimo to ulegać wątpliwości, że opisany zakup składnika majątkowego (sprzętu) dla OSP, służyć będzie ustawowej działalności OSP, prowadzonej również na terenie sołectwa, które w ten sposób, zgodnie z prawem, zadysponowało środkami funduszu sołeckiego.

W prawie finansowym istnieją dwie dostępne formy realizacji zadania własnego gminy w zakresie wyposażenia OSP w sprzęt. Pierwszą jest zakup przez gminę ze środków budżetowych składnika majątkowego, a następnie jego przekazanie do korzystania na rzecz OSP. Gmina dokonuje tutaj wydatków bezpośrednich (rzeczowych). Drugą formą realizacji ww. zadania jest przekazanie na rzecz OSP środków pieniężnych w formie dotacji celowej na podstawie art. 32 ust. 3b u.o.p. w drodze umowy zawieranej na zasadach z art. 250 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 885; z późn. zm.). Za otrzymane środki pieniężnie OSP (beneficjent dotacji) zakupuje sprzęt w imieniu własnym i rozlicza się przed gminą z dotacji celowej.

W przypadku, gdy gmina bezpośrednio wyposaża OSP w sprzęt w drodze jego zakupu ze środków budżetu gminy, przepisy nie określają rodzaju „uprawnień” (praw), na podstawie których OSP będzie korzystała z zakupionego i przekazanego jej sprzętu. Zgodnie z art. 32 ust. 2 u.o.p. to gmina pokrywa koszty wyposażenia OSP w sprzęt i tak samo to gmina pokrywa koszty jego utrzymania. Dlatego prawo OSP do korzystania ze sprzętu jest zawsze prawem nieodpłatnym.  W powyższym zakresie praktyka gminna kształtowania od lat 90 zna dwa rodzaje praw ustanawianych dla OSP do korzystania ze sprzętu zakupionego przez gminę:

(1) przekazanie sprzętu na własność dla OSP w drodze darowizny z art. 888-902 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 121 – dalej: „K.c.”),

(2) przekazanie sprzętu do nieodpłatnego korzystania przez OSP w drodze umowy użyczenia z art. 710-719 K.c.

Gmina i OSP są odrębnymi osobami prawnymi. Sprzęt zakupiony przez gminę po jego zakupie staje się własnością gminy. Natomiast przekazanie sprzętu w trybie darowizny na rzecz OSP, przenosi jego własność. Z mocy art. 32 ust. 2 u.o.p. gmina pokrywa wówczas koszty utrzymania sprzętu będącego własnością OSP.  Będący własnością OSP sprzęt podlega ewidencji księgowej i jest obejmowany księgami finansowymi OSP. Jeśli sprzęt pozostaje na stanie OSP – właściciela, księgowość OSP jest bardziej rozbudowana i czasochłonna, niż gdyby sprzęt będący własnością gminy pozostawał w użyczeniu OSP.

Z kolei przekazanie sprzętu na rzecz OSP w trybie użyczenia jest wyrazem nadania praw do bezpłatnego korzystania na czas określony lub nieokreślony. Co do zasady, w ramach umowy użyczenia biorący rzecz ponosi „zwykłe koszty” jej używania (art. 713 K.c.), jednak ze względu na dyspozycję art. 32 u.o.p. i tak wszystkie koszty eksploatacyjne i koszty konserwacji sprzętu pokrywać musi gmina. Przy czym jeśli umowa użyczenia nie postanowi inaczej, korzystający (OSP) nie czerpie pożytków z rzeczy, jak również bez zgody użyczającego (gminy) nie może rzeczy oddawać do korzystania osobom trzecim. Sprzęt oddany dla OSP w drodze użyczenia pozostaje w ewidencji księgowej gminy i podlega inwentaryzacji, jak inne składniki majątkowe gminy.

Wybór przez gminę jednego z dwóch ww. rozwiązań w zakresie przekazania do OSP sprzętu zakupionego z funduszu sołeckiego – z racjonalnego punktu widzenia, powinien podlegać regułom, jakie w tym względzie stosuje dotychczas gmina. Między gminą a OSP musi zawsze dochodzić do dwustronnego consensusu, bez którego ani nie jest możliwe przekazanie sprzętu dla OSP na własność, ani przekazanie go w użyczenie.

Opracował: Wojciech Lachiewicz

Jednocześnie zwracamy uwagę, że fundusz sołecki może być przeznaczony wyłącznie na przedsięwzięcia. Nie można po prostu dofinansować działalności OSP. Zwróciła na to uwagę Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie orzekając 28 stycznia 2014 r. o nieważności uchwały Nr XXVII.330.2013 Rady Miejskiej w Tłuszczu z dnia 7 grudnia 2013 r. w sprawie udzielenia dotacji dla Ochotniczej Straży Pożarnej w Chrzęsnem.

Uchwała nr 4.54.2014 Kolegium RIO w Warszawie dostępna jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.