Fundusz sołecki w praktyce
Zachęcamy do lektury artykułu „Fundusz sołecki – regulacje ustawowe a praktyka”, autorstwa dr Bogusława Kotarby.
Dr Kotarba opierając się na przeprowadzonych w 2010 roku badaniach przeanalizował praktykę wprowadzania funduszu sołeckiego, patrząc na nią przez pryzmat obowiązującej Ustawy o funduszu sołeckim oraz uzasadnienia towarzyszącego jej uchwaleniu. Autor wychodzi od stwierdzenia, że współczesne demokracje zmierzają do decentralizacji, rozumianej jako przekazywanie „coraz szerszego zakresu decyzji, niedotyczących ogółu obywateli, takim organom władzy, które są bliżej zainteresowanych”. Fundusz sołecki jest zaś jednym z rozwiązań przekazujących decyzje w ręce mieszkańców.
Wspólnota samorządowa
Ustawa o funduszu sołeckim jako jeden z podstawowych aktów prawnych regulujących kwestie aktywności obywatelskiej w Polsce wydaje się najodpowiedniejszym tematem do analizowania partycypacji na terenach wiejskich. Ważna w tym kontekście jest specyfika wspólnoty samorządowej oraz aktywności obywatelskiej społeczności wiejskich, która nadal nie jest zbyt szczegółowo zbadana i opisana. Jak pisze dr Kotarba: Na poziomie gminy rozstrzygana jest większość istotnych dla obywateli spraw związanych z ich życiem codziennym i zaspokajaniem podstawowych potrzeb, również zbiorowych, tak więc w naturalny sposób stwarza to pole do zaangażowania w sprawy publiczne.
W swojej analizie dr Bogusław Kotarba odnosi się do wyników badań przeprowadzonych w 13 rzeszowskich gminach w roku 2010, czyli drugim roku funkcjonowania Ustawy o funduszu sołeckim, zaś pierwszym roku faktycznej jej realizacji.
Dr Kotarba podkreśla, że Ustawa nie zapewnia wszystkim sołectwom pieniędzy z funduszu sołeckiego, a jedynie zachęca gminy do wprowadzenia takiego rozwiązania. Wyodrębnienie lub nie funduszu sołeckiego zależy od decyzji rady gminy, która corocznie podejmuje uchwałe w tej sprawie. Obligatoryjne jest jedynie podjęcie decyzji i uchwały na temat funduszu.
Dlaczego wyodrębniają
Z przeprowadzonego badania wynika, że możliwość uzyskania części poniesionych kosztów, faktycznie zachęca gminy do wyodrębniania funduszu sołeckiego. Kolejnym powodem jest chęć stworzenia możliwości podniesienia aktywności obywatelskiej w gminie. Dr Kotarba słusznie podkreśla, że deklarowane przez przedstawicieli samorządów motywacje związane z wprowadzaniem funduszu sołeckiego, niekoniecznie muszą pokrywać się z rzeczywistością – od kilku lat bowiem istnieje swoista moda na pozytywny stosunek do wszystkiego co związane jest z partycypacją obywatelską. Niestety deklaracje te nie zawsze przekładają się na działania. Przykładem tego mogą być zaobserwowane próby ingerencji w treść wniosków ze strony władz. Jak zauważa autor, często władze lokalne zdają się nadal „wiedzieć lepiej” od mieszkańców co jest dla niech dobre.
Niewątpliwie jest za wcześnie, aby pokusić się o prawdziwe podsumowanie tego, jak działa Ustawa o funduszu sołeckim i jakie niesie za sobą efekty. Warto natomiast analizować jej odbiór i sposób funkcjonowania w możliwie wielu kontekstach, tak aby udoskonalić proces wprowadzania funduszu sołeckiego w przyszłość. Doświadczenia związane z funduszem, mogą przełożyć się również na praktykę związaną z innymi narzędziami uczestnictwa obywateli i obywatelem w życiu publicznym i podejmowaniu decyzji.
Z pełnym tekstem dr Bogłusława Kotarby można zapoznać się tutaj.
Z abstraktem artykułu Fundusz sołecki – regulacje ustawowe a praktyka, można zapoznać się tutaj.