Ile gmin w 2014 roku podjęło uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego na 2015 rok?

Fundusz sołecki może być tworzony w blisko 90% polskich gmin, co czyni go największym pod względem liczby zaangażowanych mieszkańców oraz wysokości środków finansowych instrumentem partycypacji publicznej w kraju.

Fundusz sołecki tworzony jest mocą uchwały rady gminy podejmowanej do 31 marca. Dane dotyczące uchwał o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego gromadzą Regionalne Izby Obrachunkowe (RIO), które przesyłają je następnie do Krajowej Rady RIO. Na podstawie tych informacji Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (MAiC) tworzy statystykę. Dane MAiC dostępne są TUTAJ. Tabela udostępniana przez MAiC zawiera dane z maja 2014 r. (przekazane przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych). Dotyczy liczby gmin z sołectwami, w których podjęto uchwały o wyrażeniu zgody na wyodrębnienie (bądź niewyodrębnienie) w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki w 2015 r.

Dane zgromadzone przez RIO czy MAiC częściowo różnią się od danych, jakie Sieć Obywatelska – Watchdog Polska zweryfikowała na podstawie Biuletynów Informacji Publicznej gmin. Mimo, że w 2014 roku nie zapoznaliśmy się ze wszystkimi BIP’ami gmin zobowiązanych do podejmowania uchwał, wychwyciliśmy kilkadziesiąt błędów. W niektórych województwach gminy nie dopełniają obowiązku przesyłania uchwał dot. funduszu sołeckiego do RIO. Gminy mają na to 7 dni i rozbieżność w danych wynika w niektórych przypadkach z lekceważenia tego obowiązku przez niektóre jednostki samorządu terytorialnego.

W efekcie pełną lista gmin, które podjęły uchwałę o utworzeniu funduszu sołeckiego stworzyliśmy w oparciu o informacje, jakie gminy przesłały do wojewodów.

Lista gmin, które w 2014 r. podjęły uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego i do 31 lipca 2014 r. przesłały na ten temat informację do właściwych wojewodów, zawiera: nazwę gminy, typ gminy (wiejska/miejsko-wiejska/miejska), nazwę województwa, liczbę sołectw w gminie, liczbę mieszkańców sołectw, liczbę mieszkańców gminy, wysokość kwoty bazowej istotnej dla obliczenia funduszu sołeckiego oraz wysokość funduszu sołeckiego w gminie. Listę można pobrać w pliku .pdf TUTAJ oraz w formacie edytowalnego arkusza kalkulacyjnego TUTAJ.

Czego można się dowiedzieć z naszej listy?

W ilu gminach zostały podjęte uchwały o funduszu sołeckim i ile gmin przesłało na ten temat informacje do wojewodów? Przynajmniej 1433 gminy podjęły uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego (66% uprawnionych gmin), z tej grupy 1379 gmin przesłało do wojewodów informacje na temat wysokości funduszu (niedopełnienie tego obowiązku odbiera możliwość ubiegania się o zwrot wyddatków z budżetu państwa). Nadal blisko 2% uprawnionych gmin nie podejmuje żadnych uchwał o funduszu sołeckim.

W ilu sołectwach w 2014 r. mieszkańcy mogli decydować o funduszu sołeckim? W 1379 gminach, w których radni w 2014 r. podjęli decyzje o utworzeniu funduszu i które to gminy przekazały stosowne informacje do wojewodów, funkcjonowały 24992 sołectwa, w których mieszkańcy w 2014 r. mogli podejmować decyzje dotyczące funduszu sołeckiego.

Jaka była łącza wysokość środków z funduszy sołeckich o jakich w 2014 roku decydowali mieszkańcy? Łączna wysokość funduszy sołeckich o których w 2014 roku decydowali mieszkańcy z przeznaczeniem na 2015 rok i wyliczonych na podstawie wzoru zawartego w Ustawie, wyniosła według danych Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji blisko 372 miliony złotych, a dokładnie: 371 970 635,71 zł.

Jak poinformowało MAiC, w piśmie z 31 październia 2014 r. dostępnym TUTAJ, w bieżącym roku nie było potrzeby wprowadzania mechanizmu korygującego stopę zwrotu części wydatków dla gmin:

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt. 3 ustawy o funduszu sołeckim maksymalny limit wydatków z budżetu państwa będący skutkiem finansowym ustawy wynosi w 2016 r. – 129 000 tys. zł. Z informacji uzyskanych od wojewodów wynika, że maksymalna kwota zwrotu z budżetu państwa części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w 2015 r. (zwrot w 2016 r.) wyniesie 128 284 148,73 zł. (ok. 128 284 tys. zł.). Nie było potrzeby wprowadzania mechanizmu korygującego polegającego na (%) obniżeniu wysokości zwrotu z budżetu państwa części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego (w 2016 r. wysokość zwrot z budżetu państwa będzie wynosiła 40%, 30% lub 20% – vide art. 3 ust. 8 ustawy o funduszu sołeckim).

Wysokość funduszy sołeckich wyodrębnionych na 2015 rok w gminach, w podziale na województwa przedstawiał się następująco:

20 marca 2014 r. wchodzi w życie nowa Ustawa o funduszu sołeckim

Tekst Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim opublikowany został 12 marca 2014 r. w Dzienniku Ustaw. Ustawa wchodzi w życie w terminie 7 dni od jej opublikowania, czyli 20 marca 2014 roku.

Wszystkie uchwały rad gmin o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego podjęte od dnia 20 marca 2014 r. muszą powoływać się na Ustawę z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim!

Jeszcze w marcu 2014 r. opublikujemy komentarz do nowej Ustawy.

Tekst Ustawy dostępny jest po kliknięciu poniższych obrazków oraz w:

Dzienniku Ustaw (TUTAJ),

Internetowym Systemie Aktów Prawnych (TUTAJ).

POBIERZ PLIK: Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim

7 lutego 2014 r. odbyło się posiedzenie sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej (STiPR). Komisja obradowała nad dwoma projektami:

– poselskim projektem Ustawy o zmianie ustawy o funduszu sołeckim (druk nr 1755). Projekt dostępny jest TUTAJ.

– rządowym projektem Ustawy o funduszu sołeckim (druk nr 2102). Projekt dostępny jest TUTAJ.

Podczas 6 minutowych obrad Komisja STiPR przyjęła projekty do dalszych prac. Zastanowienie budzi czas pracy Podkomisji ds. ustroju samorządu terytorialnego. Podkomisja zdążyła zaopiniować rządowy projekt Ustawy o funduszu sołeckim w ekspresowym tempie – 29 stycznia 2014 r. rządowy projekt skierowany został do Sejmu. 4 lutego (wtorek) po uzyskaniu opinii Biura Legislacyjnego projekt skierowano do Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej a już 7 lutego (piątek) odbyło się pierwsze czytanie projektu w Komisji.

Trudno powiedzieć czy Podkomisja obradująca między 5 a 7 lutego nad rządowym projektem Ustawy o funduszu sołeckim posiadała wystarczającą ilość czasu, aby wystarczająco wnikliwie zapoznać się z rządowym projektem, który jak podkreślamy w przedstawionej opinii (TUTAJ), nie jest pozbawiony wad. Tempo prac nad projektem budzi nasze poważne wątpliwości i w naszej ocenie negatywnie wpływa na jakość stanowionego prawa.

Transmisja z obrad komisji dostępna jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

Artykuł 240a ust. 5 pkt. 5 a fundusz sołecki

W sierpniu 2013 roku Sejm przyjął nowelizację Ustawy o finansach publicznych. Przyjęte prawo m.in. zawiesiło obowiązek stosowania w 2013 r. ograniczeń związanych z przekroczeniem tzw. pierwszego progu ostrożnościowego, czyli sytuacji w której proporcje długu publicznego do PKB są większa od 50 proc. a mniejsze niż 55 proc. Dzięki przyjęciu nowelizacji rząd mógł podnieść deficyt budżetu państwa z ok. 35 do 51 miliardów złotych.

Przyjęta nowelizacja niesie ze sobą również konsekwencje dotyczące wprowadzania funduszu sołeckiego.

Nowelizacji uległ bowiem artykuł 240a. W tym artykule pojawił się zapis zakazujący tworzenia funduszu sołeckiego, w przypadku wdrażania przez gminę planu naprawczego (chodzi o kwestie związane z brakiem możliwości uchwalenia wieloletniej prognozy finansowej lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, zgodnie z zasadami określonymi w art. 242–244 Ustawy o finansach publicznych oraz z zagrożeniem realizacji zadań publicznych przez jednostkę samorządu terytorialnego). Art. 240a ust. 5 traktuje, iż:

5. W okresie realizacji postępowania naprawczego jednostka samorządu terytorialnego:
1) nie może podejmować nowych inwestycji finansowanych kredytem, pożyczką lub emisją papierów wartościowych;
2) nie może udzielać pomocy finansowej innym jednostkom samorządu terytorialnego;
3) nie może udzielać poręczeń, gwarancji i pożyczek;
4) nie może ponosić wydatków na promocję jednostki;
5) nie może tworzyć funduszu sołeckiego;
6) ogranicza realizację zadań innych niż obligatoryjne, finansowanych ze środków własnych.

Jak pisze dr Rafał Trykozko w przygotowanej dla Sieci Obywatelskiej ekspertyzie zastosowane sformułowanie o zakazie „tworzenia” funduszu sołeckiego budzi szereg wątpliwości w odniesieniu do przepisów ustawy o funduszu sołeckim. Ustawa ta nie posługuje się bowiem pojęciem „tworzenia funduszu sołeckiego„.

Wejście w życie nowelizacji Ustawy o finansach publicznych oraz propozycje nowej Ustawy o funduszu sołeckim rodzą praktyczne problemy dla grupy kilkudziesięciu gmin, które przypuszczalnie znajdą się w opisanej przepisem Ustawy trudnej sytuacji finansowej. Nawet jeśli w roku poprzedzającym wdrożenie planu naprawczego gminnych finansów, zostaną uchwalone wnioski o fundusz sołecki, zadanie stojące przed uchwalonym programem naprawczym nakazuje zatem wiązać zakaz „tworzenia funduszu sołeckiego” w okresie realizacji programu z zakazem dokonywania wydatków w ramach funduszu sołeckiego w latach objętych programem.

Ekspertyza dr Rafała Trykozko dostępna jest TUTAJ.

Artykuł Michała Cyrankiewicza Trzy lata bez środków na sołeckie inwestycje, Rzeczpospolita, 6 lutego 2014 r. dostępny jest TUTAJ.

Sołectwa w miastach: teoria

Sołectwa, jako jednostki pomocnicze gminy występują najczęściej w gminach wiejskich (jest ich w Polsce 1571) bądź miejsko-wiejskich (jest ich 602). Sołectwo, jako jednostka pomocnicza samorządu terytorialnego, może być także ustanowione w gminach miejskich bądź nawet w miastach na prawach powiatu. Jak pisaliśmy w artykule Czy w mieście mogą być sołectwa (TUTAJ) gminy posiadają dużą swobodę w określeniu struktury jednostek pomocniczych na swoim obszarze. Art. 5 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym traktuje:

Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnice, osiedla i inne. Jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto.

Wśród 306 gmin miejskich nie ma jednolitego modelu tworzenia jednostek pomocniczych – w niektórych miastach opiera się on na podziale na dzielnice, w innych na osiedla, okręgi bądź inne jednostki pomocnicze; różny jest również zakres zadań przekazanych jednostkom pomocniczym do realizacji.

Sołectwa w miastach: praktyka

W 2013 roku w 11 gminach miejskich funkcjonowało 49 sołectw. Jednostki pomocnicze w postaci sołectw zostały wyodrębnione w następujących gminach miejskich: Miasteczko Śląskie, Jastrzębie-Zdrój, Zawiercie, Mikołów, Orzesze, Krasnystaw, Sejny, Suwałki, Kalisz, Świnoujście, Pieszyce, Władysławowo, Czarna Woda.

W sześciu gminach miejskich w 2013 roku podjęta została uchwała o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego na 2014 r. Były to Miasteczko Śląskie, Orzesze, Jastrzębie-Zdrój (po raz pierwszy w 2013 r.), Krasnystaw, Czarna Woda a także Zawiercie (aktualizacja wg. danych RIO w Katowicach na 17 kwietnia 2013 r.)

Oprócz sołectw w wymienionych wyżej gminach miejskich funkcjonują także inne jednostki pomocnicze. Przykładowo zgodnie ze statutem miasta Władysławowa jednostkami pomocniczymi gminy miejskiej Władysławowo są sołectwa (Chłapowo, Tupadły, Ostrowo, Karwia), dzielnice (Szotland, Żwirowa, Cetniewo, Hallerowo, Śródmieście) i osiedla (Jastrzębia Góra, Chałupy, Rozewie). W Orzeszu funkcjonują dzielnice oraz sołectwa:

Pozostałe jednostki pomocnicze gmin miejskich, w których funkcjonują sołectwa posiadają niewielkie środki wyodrębniane na podstawie ustawy o samorządzie gminnym bądź nie posiadają żadnych przekazanych zadań i środków. W Miasteczku Śląskim radni zdecydowali o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego z myślą, aby środki ze zwrotu części wydatków z budżetu państwa zostały przekazane w przyszłości na rzecz pozostałych jednostek pomocniczych (informacje uzyskane podczas wywiadu).

Miasta publikują zróżnicowane informacje o funkcjonowaniu jednostek pomocniczych, kwestie funduszu sołeckiego w przypadku powyższych gmin nie znalazły jednak obszernego omówienia na stronach internetowych miast, w Biuletynach Informacji Publicznej. Urząd miasta Jastrzębie-Zdrój załącza oprócz podstawowych informacji o jednostce pomocniczej również mapę z zaznaczeniem jej obszaru, standardem jest podanie danych kontaktowych, w tym numeru telefonu, do osób pełniących funkcje sołtysa.

Informacje uzupełniające:

Fundusz sołecki funkcjonował również w Kaliszu – przedsięwzięcia realizowane były w 2011 r.

Warto zauważyć, że jakkolwiek w gminach miejskich Sejny i Suwałki wyodrębnione zostały pojedyncze sołectwa, gminy te otoczone są gminami wiejskimi o tych samych nazwach posiadającymi 48 sołectw (gmina Sejny) i 49 sołectw (gmina Suwałki). Duża liczba sołectw należy do specyfiki gmin położonych na obszarze województwa podlaskiego.

Jako ciekawostkę można podać fakt, że do 2010 roku w warszawskiej dzielnicy Białołęka funkcjonowały trzy sołectwa. W 2009 r. rada miasta Warszawy nie podjęła uchwały o funduszu sołeckim, zaś w 2010 r. zmieniony został statut dzielnicy Białołęka w zakresie dotyczącym jednostek pomocniczych i sołectwa zostały zniesione.

W gminach miejskich, podobnie jak w przypadku gmin wiejskich i gmin miejsko-wiejskich funkcję sołtysa obejmuje coraz więcej kobiet. Średnio w skali kraju liczba sołtysek w latach 2009-2011 wzrosła o 10%. Do lektury informacji na ten temat zapraszamy na funduszesoleckie.pl jeszcze w kwietniu 2013 r.

Obowiązek przekazania uchwały do RIO

Gmina ma 7 dni na przekazanie do właściwej Regionalnej Izby Obrachunkowej (RIO) uchwały o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Jak pisze Rafał Trykozko:

Wszystkie uchwały rady gminy powinny być przekazane właściwemu organowi nadzoru (wojewodzie lub regionalnej izbie obrachunkowej) w terminie 7 dni od dnia ich podjęcia. Obowiązek ich terminowego przekazania spoczywa na wójcie (burmistrzu) i wynika z postanowień art. 90 ustawy o samorządzie gminnym.

Nieprzekazanie uchwały do RIO może skutkować późniejszymi uwagami RIO, tak jak miało to miejsce w przypadku gminy Baranów (uchwała RIO w Poznaniu nr SO-0952/I/12/2/Ka/2011 z dnia 6 grudnia 2011 r.), o czym pisaliśmy tutaj.

Na podstawie przekazanych uchwał, RIO publikują wykazy gmin, które podjęły decyzje o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego, niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego lub nie podjęły żadnej decyzji. Statystyki RIO w części dotyczącej gmin, które nie podjęły żadnych uchwał o funduszu sołeckim, nie są precyzyjne. Związane jest to jest z niewywiązywaniem się części gmin, które podjęły uchwały, z obowiązku przesłania ich do RIO. W efekcie lista gmin, które figurują w wykazach RIO, jako gminy nie podejmujące żadnych uchwał, jest dużo większa niż ma to miejsce w rzeczywistości.

Jak gminy wywiązują się z obowiązku przesyłania uchwał do RIO?

Województwo Mazowieckie: stan z 2012 r.

W wykazie RIO w Warszawie widnieją 42 gminy, które nie podjęły w 2012 r. żadnych uchwał dotyczących funduszu sołeckiego. W ramach Monitoringu Funduszu Sołeckiego prowadzonego przez SLLGO, poddaliśmy weryfikacji wykaz udostępniony przez RIO, porównując go z informacjami zawartymi w gminnych Biuletynach Informacji Publicznej. Skontaktowaliśmy się również z urzędami gmin. Okazało się, iż spośród 42 gmin nie podejmujących uchwał, w przypadku 26 gmin uchwały zostały podjęte, a 16 gmin złamało prawo nie podejmując żadnych uchwał. Tym samym liczba gmin w mazowieckim, które nie podjęły w 2012 r. żadnych uchwał o funduszu sołeckim wynosi 6% a nie 15% i jest mniejsza niż wskazują na to statystyki RIO. 

Tabela  z danymi dla województwa mazowieckiego dostępna jest TUTAJ oraz po kliknięciu poniższego obrazka.

Województwo Dolnośląskie: porównanie stanu z 2011 r. z 2012 r.

W 2011 roku zwracaliśmy uwagę na opisywany problem na przykładzie wykazu gmin województwa dolnośląskiego (tutaj), podkreślając jednocześnie konieczność posiada rzetelnych danych dla podejmowania prób zmiany prawa.

W 2012 roku w województwie dolnośląskim sytuacja uległa znaczącej poprawie. Wykaz gmin podejmujących uchwały odpowiada rzeczywistości. Na 12 gmin, które nie podjęły żadnych uchwał, po weryfikacji SLLGO okazało się, że jedynie jedna gmina (gm. Pęcław, uchwała nr XI/70/12 z dnia 30 stycznia 2012r.) nie przesłała uchwały do RIO i w tym zakresie wykaz RIO powinien zostać uaktualniony. Pozostałe gminy: Pieszyce, Lubań, Lwówek Śląski, Krośnice, Borów, Zawonia, Stare Bogaczowice, Jordanów Śląski, Bardo, Bogatynia niestety nie dopełniły ustawowego obowiązku i nie podjęły żadnych uchwał. Gmina Pieńsk podjęła uchwałę w dniu 20 czerwca 2012 r. Uchwała podjęta po ustawowym terminie (do 31 marca) jest nieważna (uchwała Nr XXV/127/2012).

Połowa gmin w województwie dolnośląskim, które w 2012 roku nie podjęły żadnych uchwał, w roku 2011 uchwały podjęła. Z wywiadów przeprowadzonych przez SLLGO wynika, że przedstawiciele powyższych gmin posiadali wiedzę o konieczności podejmowania uchwały, jednak mimo tego w 2012 r. uchwały nie były podejmowane, obowiązek ustawowy traktowany był w sposób wybiórczy. Podkreślamy, że taki stan jest sprzeczny z prawem, a obowiązek podjęcia uchwały określony jest w ustawie o funduszu sołeckim.

Przedstawiamy publikację Wojciecha Lachiewicza Gospodarka finansowa sołectw na podstawie ustawy o funduszu sołeckim oraz w ramach ustaleń statutu gminy i statutu sołectwa.

Jeśli interesujesz się finansami swojego sołectwa, jeśli chcesz wiedzieć jaki jest udział sołectwa w decydowaniu o wydatkach budżetu gminy, jeśli zastanawiasz się nad poprawnym ujęciem pomysłów mieszkańców we wniosku o fundusz sołecki – zapraszamy do lektury.

Wojciech Lachiewicz wybitny specjalista z dziedziny finansów publicznych, radca prawny, członek Kolegium RIO w Krakowie i wykładowca akademicki, omawia kwestie gospodarki finansowej sołectw na podstawie ustawy o funduszu sołeckim oraz w ramach ustaleń statutu gminy i statutu sołectwa. Publikacja zawiera również analizę wybranych orzeczeń sądowych dotyczących funduszu sołeckiego, a także wybór przepisów prawnych.

Dziękujemy autorowi za wyrażenie zgody na udostępnienie publikacji na stronie funduszesoleckie.pl. Publikacja jest bezpłatna. W postaci załącznika można pobrać ją TUTAJ lub po kliknięciu obrazka:

Spis treści znajduje się TUTAJ oraz niżej:

Wyodrębnienie w gminie środków sołeckich w oparciu o ustawę o samorządzie gminnym nie zwalnia rady gminy z obowiązku podjęcia uchwały o funduszu sołeckim.

Art. 1. 1. Ustawy o funduszu sołeckim traktuje:

Rada gminy rozstrzyga o wyodrębnieniu w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki, zwany dalej „funduszem”, do dnia 31 marca roku poprzedzającego rok budżetowy, podejmując uchwałę, w której wyraża zgodę albo nie wyraża zgody na wyodrębnienie funduszu w roku budżetowym.

Egzekwując stosowanie Ustawy o funduszu sołeckim SLLGO skierowało w 2011 r. wnioski z art. 241 Kodeksu postępowania administracyjnego do gmin niepodejmujących uchwał o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Przedmiotem wniosku SLLGO było poddanie pod obrady rad gmin projektów uchwał o wyodrębnieniu funduszy sołeckich.

Wójt gminy Zielonki, przewodniczący rady gminy Lubań oraz przewodnicząca rady gminy Borów poinformowali SLLGO o nie podjęciu żadnej uchwały odnośnie funduszu sołeckiego, co stanowi naruszenie Ustawy o funduszu sołeckim. Rady gmin naruszyły również Kodeks postępowania administracyjnego nie rozpatrując wniosków SLLGO i nie informując stowarzyszenia o swoich działaniach.

Jednocześnie otrzymaliśmy informację, iż w ww. gminach, na różnych zasadach, funkcjonują środki do dyspozycji rad sołeckich czy środki zabezpieczane w budżecie na potrzeby sołectw niestanowiące funduszy sołeckich. Wyodrębnienie środków na potrzeby sołectw umożliwia ustawa o samorządzie gminnym, za art. 51. § 3: Statut gminy określa uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy. 

Pisma z UG Zielonki, UG Lubań i UG Borów dostępne są tutaj oraz po kliknięciu poniższego obrazka.

Obowiązek podjęcia uchwały o funduszu sołeckim wynika z Ustawy o funduszu sołeckim.

Funkcjonowanie w gminie środków sołeckich innych niż fundusz sołecki, w żaden sposób nie zwalnia rady gminy od podjęcia uchwały dotyczącej funduszu sołeckiego. 

– Rada gminy może zdecydować o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego. W takiej sytuacji może istnieć równolegle fundusz sołecki oparty na zasadach określonych w Ustawie o funduszu sołeckim i środki sołeckie, np. w niewielkiej wysokości, ale pozwalającej na dokonanie niezbędnych, trudnych do przewidzenia rok wcześniej wydatków. Należy zwrócić uwagę, iż wyłącznie w przypadku funduszu sołeckiego, decyzje podjęte przez mieszkańców są wiążące dla wszystkich organów gminy!

Istnienie funduszu sołeckiego nie może wpływać na gospodarkę finansową sołectwa w zakresie uzyskiwania dochodów z mienia komunalnego bądź realizacji zadań przekazanych jednostce pomocniczej przez gminę. Fundusz sołecki nie zastępuje również środków, jakie gmina zobowiązana jest niezależnie od istnienia funduszu sołeckiego przeznaczać np. na utrzymanie świetlic wiejskich, oświetlenie ulic bądź naprawy dróg. Fundusz sołecki stanowi uzupełnienie sposobu finansowania jednostek pomocniczych gminy.

– Rada gminy może również podjąć uchwałę o niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego, ale traci tym samym możliwość uzyskania z budżetu państwa zwrotu za wydatki poniesione z funduszu sołeckiego w wysokości 10, 20 lub 30%. 

Nawet jeśli rada gminy, tak jak w przypadku gminy Lubań, uważa za niecelowe wyodrębnianie funduszu sołeckiego, organ gminy musi wypełnić ustawowy obowiązek podjęcia uchwały o funduszu sołeckim.

Obowiązek podjęcia uchwały stwierdzają sądy, RIO, NIK, wojewodowie oraz MAiC

Wójt gminy Zielonki w piśmie o znaku ROP.033.6.2011 oznajmił, iż niepodjęcie uchwały w tej sprawie [funduszu sołeckiego] oznacza, że rada nie wyraża zgody na wyodrębnienie funduszu sołeckiego. Takie stanowisko wyraziła również przewodnicząca rady gminy Borów (pismo o znaku OA.0004.0001.2011). Podobnie Rada Gminy Lubań w roku bieżącym, jak i w latach poprzednich, nie podjęła zarówno uchwały w sprawie wyodrębnienia lub nie wyodrębnienia z budżetu gminy środków stanowiących fundusz sołecki (pismo o znaku PA.1431.1.2011.AU.2). Powyższe informacje organów gminy nie są zgodne z prawem.

Jednolite stanowisko w sprawie obligatoryjności podejmowania uchwał w sprawie funduszu sołeckiego zajmują sądy, RIO, NIK, Wojewodowie a także Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, jednoznacznie stwierdzając, iż obowiązek podjęcia uchwały o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego dotyczy każdej gminy posiadającej jednostki pomocnicze – sołectwa.

Stanowisko MAiC (dawniej MSWiA) dostępne jest tutaj oraz po kliknięciu poniższego obrazka.

Ponadto istotnej korekty wymaga informacja udzielona przez wójta gminy Zielonki, stwierdzająca iż za prawidłową gospodarkę finansową sołectwa odpowiedzialny jest sołtys, który upoważniony jest do uzyskiwania inforrmacji w tych sprawach od służb finansowo-księgowych Urzędu Gminy Zielonki.

Zgodnie z art. 61 § 1 Ustawy o samorządzie gminnym: Gospodarka finansowa gminy jest jawna. Ustawa o finansach publicznych w art. 33 § 1 stwierdza, iż: Gospodarka środkami publicznymi jest jawna. Zgodnie zaś z Konstytucją RP oraz Ustawą o dostępie do informacji publicznej każdemu przysługuje prawo do informacji, również w zakresie dotyczącym gospodarki finansowej gminy, sołectwa czy innych instytucjii dysponujących publicznymi pieniędzmi. Tak więc w drodze wniosku o informację publiczną każdy może uzyskać informację od wójta gminy Zielonki np. w zakresie gospodarki finansowej dowolnego sołectwa.

Mam takie trzy zasady, którymi się kieruję w pracy sołeckiej. Po pierwsze: potrzeby mieszkańców. Po drugie: informowanie. Po trzecie: rzetelne rozliczanie. Ale może zaczniemy od ludzi, od nas w Rębiszowie?

Mieszkańcy to podstawa

Zaczynam od nas, dlatego że mieszkańcy to podstawa, to samorząd. Są dobre samorządy w gminach, powiatach – myślimy wtedy zazwyczaj o usługach, szkołach, zdrowiu. Na poziomie sołectwa dobry samorząd to przede wszystkim dobrze zintegrowana społeczność wsi. Bo samorząd to my.

To taki mocny początek, co tu dużo mówić, ale dopiero kiedy będziemy dobrze zintegrowaną grupą, taką która wie czego chce – będziemy partnerami do konkretnych rozwiązań dla urzędu gminy, dla starostwa. A wszyscy w sołectwie chcemy, aby lepiej nam się tutaj żyło, abyśmy się lepiej rozumieli i te nasze wyobrażenia musimy przekładać na słowa. Inaczej rozmawia się z grupą, która wie czego chce, zna temat, formułuje swoje oczekiwania jak równy z równym. Czym jest prawdziwa siła w sołectwie? To dobrze zintegrowani ludzie.

No, ale może się wydawać, że nie od tego zaczyna się rozmowę w sołectwie. Bo drogi, lampy, kanalizacja… Wiem, że są to ważne problemy, bo to nasze sprawy. Ale czy można je rozwiązać na poziomie sołectwa? Na czym powinniśmy się skupić jako mieszkańcy? Jaka jest nasza rola? Tych pytań nie można pominąć.

Będąc sołtysem nie obiecywałem wodociągu, kanalizacji czy dokończenia oświetlenia – choć to rzeczy bardzo potrzebne, których nie ma. Jednak nie na tym polega rola sołtysa, by budować wodociąg. Od tego, na miarę zasobów, jest urząd gminy. Naszą rolą jest zwracać uwagę na nasze potrzeby, ściągać kogo trzeba, rozmawiać, wskazywać co jest do zrobienia i oczekiwać wykonania. A także rozliczać – taka jest rola ludzi i sołtysa, który ma im służyć i pomagać. To trochę inny budowniczy, buduje społeczność, choć trzeba przyznać, że jak trzeba to oczywiście chwyci za łopatę.

Zacząłem od integracji

Pierwsze co zrobiłem po wyborach, to zebranie nowej rady soleckiej. Założyliśmy stronę internetową sołectwa, aby lepiej wyjść z informacją do mieszkańców. Rębiszów to duża wieś, posiada wielu mieszkańców, również tych, którzy wyjechali i obecnie znajdują się w różnych częściach Polski i świata. Zdecydowaliśmy o założeniu strony, aby także do nich dotrzeć z wiadomościami ważnymi dla naszej społeczności, a przede wszystkim, aby w jeszcze jeden sposób integrować Rębiszowian.

Informacje znajdujące się na naszej stronie, stanowią przykład, że w Rębiszowie mieszkają ludzie, którzy zaczynają się coraz lepiej dogadywać. Powstało takie przekonanie, że musimy nauczyć się ze sobą rozmawiać, spotykać, radzić, formułować wnioski – to jest to o co mi chodzi. Są trudne rzeczy, i trzeba je rozwiązywać na zasadzie dialogu. Owszem, występują różnice w poglądach, zapatrywaniach na różne rozwiązania, ale niezależnie jakie zdanie zostanie wybrane, wszyscy muszą się zaangażować. Tu wszystko zależy od nas. No na tym polega ten nasz wiejski samorząd – nie ma go bez zaangażowania.

Sołtys musi uparcie, choćby nie każdy to lubił – a mi sprawia to wielką frajdę – wracać do kluczowej sprawy: integracji sołectwa. Kluczową sprawą dla funkcjonowania sołectwa jest integracja jego mieszkańców, a ta następuje w różnych momentach – przy pracy, zabawie, podczas wycieczki i podczas spotkania. Jako mieszkańcy interesujemy się tym, co jest wokoło nas, naszym życiem tutaj, w tej społeczności. Wspomaganie takiego zainteresowania i integracji powinno być celem pracy sołtysa i rady sołeckiej, ponieważ zainteresowanie mieszkańców życiem własnej społeczności oznacza również zaangażowanie. Wracam cały czas do kwestii integracji mieszkańców, ponieważ zintegrowani, zaangażowani mieszkańcy mówią czego im potrzeba.

Po pierwsze potrzeby mieszkańców

Można podpatrywać dobre praktyki u innych, przenosić je na grunt swojego sołectwa, co nie zastąpi głosu mieszkańców, który powinien być na pierwszym miejscu. Moim zdaniem nie warto wprowadzać pomysłów na zasadzie: pójdę, skopiuję, pochwalę się. Dlaczego? Wtedy we wsi i tak na koniec zostaniemy z niczym – cudze pomysły, cudze potrzeby a nasze realia. Jeśli komuś potrzebny jest poklask, może tak działać, ale jeśli chce tu mieszkać, to nie tędy droga. Sołtysowi może się jeszcze udać pójść na skróty, ale czy takim skrótem uda się przejść całej wsi? Jasne, że nie. Trzeba zacząć od początku: ludzie, potrzeby, realia, spotkania, spotkania, spotkania i tyle samo rozmów z perspektywą na zmiany. Dlatego musimy uczyć się słuchać i rozmawiać. To wcale nie jest prosta sprawa.

Sądzę, że nie da się inaczej rozwijać miejscowości niż spotykając się, zdobywając wiedzę – czasem trzeba posiedzieć w internecie, wyjechać, ale przecież pomysły nie rodzą się po to, aby nasze spotkania odbywały się gdzieś poza sołectwem.  Przy dobrej atmosferze, z czasem pojawiają się propozycje: słuchajcie, a może byśmy spróbowali czegoś takiego… Kilka lat temu wpadły mi w ręce stare widokówki z Rębiszowa (wtedy jeszcze nie myślałem, że  będę sołtysem). Wówczas  pomyślałem, aby zorganizować spotkanie nawiązujące do historii Rębiszowa, pokazać jak to było kiedyś. Teraz wspólnie  rozwinęliśmy ten pomysł i trafiliśmy w dziesiątkę. Nie dość, że miało miejsce duże spotkanie w świetlicy wiejskiej, to z pomocą wielu osób m.in. Arka Włodarskiego z Muzycznego Radia Jelenia Góra, dotarliśmy do kilkudziesięciu przedwojennych widokówek Rębiszowa i udało nam się wydać pamiątkowy kalendarz. To był tylko punkt wyjścia dla dalszych działań podejmowanych wspólnie w naszej miejscowości. Bowiem naszym największym sukcesem była mobilizacja na rzecz zakupu pompy insulinowej dla mieszkańca naszej miejscowości. Dzięki zaangażowaniu udało się.

Po drugie informowanie

Aby poznać oczekiwania ludzi, trzeba organizować spotkania. Nawet nie muszą to być zebrania wiejskie, tylko spotkania, aby lepiej się poznać, podyskutować. W Rębiszowie towarzyszą im kawa, herbata, ciastka. Emocje znajdują wtedy ujście i w takiej atmosferze łatwiej jest konstruktywnie porozmawiać. Dla nowego sołtysa takie spotkania to też okazja, aby powiedzieć: ja mam taki pomysł, chciałbym poznać inne. Przecież mój pomysł nie musi się spodobać – wybierzemy taki, jaki chcielibyśmy wspólnie zrealizować i ciągniemy go dalej.

Informowanie mieszkańców odgrywa istotną rolę. Jeśli ludzie nie będą informowani o tym, co dotyczy publicznych spraw, to każdy, niezależnie od stanowiska jakie zajmuje – szybko straci autorytet i zaufanie, a to jest koniec czegoś podstawowego w życiu społeczności. Zaufanie jest bardzo szybko stracić, a odbudować… dużo trudniej. Przynajmniej tyle samo wysiłku należy wkładać w realizację jakiegoś pomysłu, co w informowanie o nim oraz rozliczanie jego wykonania.

Po trzecie rzetelne rozliczanie

Z każdej pracy na rzecz dobra publicznego trzeba się rzetelnie rozliczyć. Można wykazać na co poszły nasze pieniądze z budżetu gminy, chociażby z funduszu sołeckiego. W naszej miejscowości z funduszu udało się m.in. doposażyć świetlicę wiejską w ekran i rzutnik, klub sportowy w nowe stelaże pod  krzesełka, a w OSP dofinansować wykonanie wjazdu do garażu. Okazało się, że dzięki tym zakupom można także ciekawiej organizować spotkania, zebrania wiejskie.

Co do funduszu, to fundusz najlepiej broni się sam. Proponuję zobaczyć, co udało się za te pieniądze osiągnąć, porozmawiać z ludźmi, to są rzeczy które każdy może w ciągu roku samemu ocenić. Fundusz sołecki to możliwości, widzą to mieszkańcy, widzą to radni. Dwa lata temu fundusz przeszedł jednym głosem, w tym roku było inaczej – na 15 radnych tylko jeden był przeciwny, czyli widać, że opłacało się przekazać część władzy w ręce mieszkańców. Przystępujemy również  do innych inicjatyw, np. bierzemy udział w działaniach na rzecz odnowy wsi, a o ich przebiegu i wynikach będziemy na bieżąco informować m.in. na naszej stronie internetowej rebiszow.pl.

Pytanie:

Czy i gdzie w budżecie państwa na 2013 rok znajdują się pieniądze dla gmin na zwrot części wydatków poniesionych z funduszu sołeckiego w 2012 roku?

Odpowiedź:

W 2012 roku gminy wykonują przedsięwzięcia zaplanowane przez mieszkańców sołectw w 2011 roku. Do 31 maja 2013 roku gminy składają do właściwych wojewodów wnioski o zwrot części wydatków. Przekazanie zwrotu części wydatków do gmin nastąpi do 31 sierpnia 2013 roku. Pieniądze na ten cel planowane są rokrocznie w budżecie państwa. Środki na zwrot części wydatków z funduszu sołeckiego, poniesionych przez gminy w 2012 r. zostały zarezerwowane w budżecie państwa na 2013 rok.

Projekt budżetu państwa na 2013 rok wraz z załącznikami, przyjęty przez Radę Ministrów 27 września 2012 r., znajduje się tutaj.
 
W projekcie budżetu państwa na 2013 rok pieniądze przewidziane na zwrot części wydatków poniesionych przez gminy z funduszu sołeckiego w 2012 roku, znajdują się w części 83 Rezerwy celowe, w dziale 758 Różne rozliczenia, w rozdziale 75818 Rezerwy ogólne i celowe pod pozycją 51.

Rezerwa celowa na zwrot części wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego w 2012 r. wynosi 62 miliony złotych.

                                                                                                       […]

Załącznik nr 2 do projektu Ustawy budżetowej na 2013 rok, z którego pochodzą powyższe fragmenty tabeli, znajduje się tutaj.