Rozprawa w NSA

4 lutego 2014 r. w Naczelnym Sądzie Administracyjnym (NSA) odbędzie się rozprawa ze skargi kasacyjnej Wojewody Wielkopolskiego na wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu (sygn. akt: II OSK 2910/13, II OSK 2911/13, II OSK 2912/13, II OSK 2913/13, II OSK 2914/13, II OSK 2915/13).

Wyrok NSA będzie miał doniosłe znaczenie praktyczne, sprawy dotyczą bowiem swobody tworzenia i nadawania nazw jednostek pomocniczych (sołectw, osiedli, dzielnic i innych). Rostrzygnięcie sądu wskaże zaś granice swobody kształtowania przez samorządy treści statutów.

O sprawie pisaliśmy publikując glosę dr Kazimierza Bandarzewskiego TUTAJ.

Skarga kasacyjna Wojewody Wielkopolskiego

Udostępniamy skargę kasacyjną z dnia 15 października 2013 r. Wojewody Wielkopolskiego, który wniósł sprawę do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Treść skargi – tożsama w przypadku wszystkich spraw – dostępna jest po kliknięciu obrazka poniżej oraz TUTAJ.

Wojewoda polemizuje ze stanowiskiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, który uznał możliwość tworzenia sołectw na obszarach miast. Wojewoda stwierdził, iż ustawodawca w żadnym akcie prawnym nie zawarł definicji pojęcia „sołectwo”, zdefiniował zaś termin „wieś”. Wojewoda sformułował również zarzut braku precyzyjnego zdefiniowania pojęcia terminu „terenu o charakterze wiejskim” i podniósł podjęcie możliwego postępowanie przez Sąd w tej materii. Wojewoda Wielkopolski w swojej argumentacji odwołuje się do przywołanego pojęcia, rozwijając kwestię charakteru wiejskiego obszarów sołectwa, stwierdzając, że przyjęta przez WSA w Poznaniu wykładnia przepisów o samorządzie gminnym i przesądzenie o możliwości tworzenia sołectwa na terenach (w granicach) miasta spowoduje trudności w realizowaniu tej normy przez jednostki samorządu terytorialnego oraz uniemożliwi ocenę legalności takich czynności przez organy nadzoru.

Zarzuty kasacji Wojewody wydają się jednak nie dotykać ustrojowej istoty sprawy. Jak stwierdził dr Kazimierz Bandarzewski w przywołanej na początku tekstu glosie do wyroków WSA w Poznaniu:

należy wskazać, że w obecnie obowiązującym systemie prawnym samorządu terytorialnego nie ma podstaw prawnych do zakazania radzie gminy tworzenia jednostek pomocniczych nazywanych sołectwami na terenie gmin miejskich lub miast i to niezależnie od charakteru zabudowy lub podstawowego zajęcia zawodowego mieszkańców takich terenów. Te dwie ostatnie przesłanki, wskazane w glosowanych wyroku przez Sąd, nie mogą stanowić kryteriów legalnego nadzoru nad samorządem, a przecież legalność stanowi konstytucyjne kryterium tego nadzoru (art. 171 ust. 1 Konstytucji RP). A contrario nie ma także przeszkód, aby na terenie gminy wiejskiej jednostki pomocnicze nosiły nazwy osiedli lub dzielnic. Sama nazwa jednostki pomocniczej nie powinna zaś stanowić istotnego kryterium różnicującego jej pozycję.

Tym samym zarzuty podniesione w skardze kasacyjnej Wojewody Wielkopolskiego wydają się być nietrafne.

Odpowiedź Miasta i Gminy Jarocin na skargę Wojewody

Udostępniamy odpowiedź z dnia 6 listopada 2013 r. na skargę kasacyjną Wojewody Wielkopolskiego. Należy przy tym zauważyć, że odpowiedź na skargę kasacyjną – przygotowana przez urząd Miasta i Gminy Jarocin jest szczególnie oszczędna w argumentacji.Treść odpowiedzi – tożsama w przypadku wszystkich spraw – dostępna jest po kliknięciu obrazka poniżej oraz TUTAJ.

Przystąpienie Sieci Obywatelskiej – Watchdog Polska

Sieć Obywatelska – Watchdog Polska od początku uczestniczyła w wyjaśnianiu przedstawionej kwestii, organizacja przystąpiła do sprawy w NSA. W paźdzerniku 2013 r. przedstawiliśmy opinię dr Kazimierza Bandarzewskiego, będziemy również obecni na rozprawie, której przebieg udostępnimy zgodnie z wyrażoną zgodą sądu na wykonanie nagrania audio.

Przystąpienie z dnia 17 stycznia 2014 r. do postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym dostępne jest po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

***

Działania prowadzone są ze środków statutowych Sieci Obywatelskiej – Watchdog Polska. Możesz wspomóc nasze działania przeznaczając 1% swojego podatku na rzecz Sieci Obywatelskiej. Pamiętaj o nas przygotowując PIT!

Sołectwa w miastach: teoria

Sołectwa, jako jednostki pomocnicze gminy występują najczęściej w gminach wiejskich (jest ich w Polsce 1571) bądź miejsko-wiejskich (jest ich 602). Sołectwo, jako jednostka pomocnicza samorządu terytorialnego, może być także ustanowione w gminach miejskich bądź nawet w miastach na prawach powiatu. Jak pisaliśmy w artykule Czy w mieście mogą być sołectwa (TUTAJ) gminy posiadają dużą swobodę w określeniu struktury jednostek pomocniczych na swoim obszarze. Art. 5 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym traktuje:

Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnice, osiedla i inne. Jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto.

Wśród 306 gmin miejskich nie ma jednolitego modelu tworzenia jednostek pomocniczych – w niektórych miastach opiera się on na podziale na dzielnice, w innych na osiedla, okręgi bądź inne jednostki pomocnicze; różny jest również zakres zadań przekazanych jednostkom pomocniczym do realizacji.

Sołectwa w miastach: praktyka

W 2013 roku w 11 gminach miejskich funkcjonowało 49 sołectw. Jednostki pomocnicze w postaci sołectw zostały wyodrębnione w następujących gminach miejskich: Miasteczko Śląskie, Jastrzębie-Zdrój, Zawiercie, Mikołów, Orzesze, Krasnystaw, Sejny, Suwałki, Kalisz, Świnoujście, Pieszyce, Władysławowo, Czarna Woda.

W sześciu gminach miejskich w 2013 roku podjęta została uchwała o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego na 2014 r. Były to Miasteczko Śląskie, Orzesze, Jastrzębie-Zdrój (po raz pierwszy w 2013 r.), Krasnystaw, Czarna Woda a także Zawiercie (aktualizacja wg. danych RIO w Katowicach na 17 kwietnia 2013 r.)

Oprócz sołectw w wymienionych wyżej gminach miejskich funkcjonują także inne jednostki pomocnicze. Przykładowo zgodnie ze statutem miasta Władysławowa jednostkami pomocniczymi gminy miejskiej Władysławowo są sołectwa (Chłapowo, Tupadły, Ostrowo, Karwia), dzielnice (Szotland, Żwirowa, Cetniewo, Hallerowo, Śródmieście) i osiedla (Jastrzębia Góra, Chałupy, Rozewie). W Orzeszu funkcjonują dzielnice oraz sołectwa:

Pozostałe jednostki pomocnicze gmin miejskich, w których funkcjonują sołectwa posiadają niewielkie środki wyodrębniane na podstawie ustawy o samorządzie gminnym bądź nie posiadają żadnych przekazanych zadań i środków. W Miasteczku Śląskim radni zdecydowali o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego z myślą, aby środki ze zwrotu części wydatków z budżetu państwa zostały przekazane w przyszłości na rzecz pozostałych jednostek pomocniczych (informacje uzyskane podczas wywiadu).

Miasta publikują zróżnicowane informacje o funkcjonowaniu jednostek pomocniczych, kwestie funduszu sołeckiego w przypadku powyższych gmin nie znalazły jednak obszernego omówienia na stronach internetowych miast, w Biuletynach Informacji Publicznej. Urząd miasta Jastrzębie-Zdrój załącza oprócz podstawowych informacji o jednostce pomocniczej również mapę z zaznaczeniem jej obszaru, standardem jest podanie danych kontaktowych, w tym numeru telefonu, do osób pełniących funkcje sołtysa.

Informacje uzupełniające:

Fundusz sołecki funkcjonował również w Kaliszu – przedsięwzięcia realizowane były w 2011 r.

Warto zauważyć, że jakkolwiek w gminach miejskich Sejny i Suwałki wyodrębnione zostały pojedyncze sołectwa, gminy te otoczone są gminami wiejskimi o tych samych nazwach posiadającymi 48 sołectw (gmina Sejny) i 49 sołectw (gmina Suwałki). Duża liczba sołectw należy do specyfiki gmin położonych na obszarze województwa podlaskiego.

Jako ciekawostkę można podać fakt, że do 2010 roku w warszawskiej dzielnicy Białołęka funkcjonowały trzy sołectwa. W 2009 r. rada miasta Warszawy nie podjęła uchwały o funduszu sołeckim, zaś w 2010 r. zmieniony został statut dzielnicy Białołęka w zakresie dotyczącym jednostek pomocniczych i sołectwa zostały zniesione.

W gminach miejskich, podobnie jak w przypadku gmin wiejskich i gmin miejsko-wiejskich funkcję sołtysa obejmuje coraz więcej kobiet. Średnio w skali kraju liczba sołtysek w latach 2009-2011 wzrosła o 10%. Do lektury informacji na ten temat zapraszamy na funduszesoleckie.pl jeszcze w kwietniu 2013 r.