20 marca 2014 r. wchodzi w życie nowa Ustawa o funduszu sołeckim

Tekst Ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim opublikowany został 12 marca 2014 r. w Dzienniku Ustaw. Ustawa wchodzi w życie w terminie 7 dni od jej opublikowania, czyli 20 marca 2014 roku.

Wszystkie uchwały rad gmin o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego podjęte od dnia 20 marca 2014 r. muszą powoływać się na Ustawę z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim!

Jeszcze w marcu 2014 r. opublikujemy komentarz do nowej Ustawy.

Tekst Ustawy dostępny jest po kliknięciu poniższych obrazków oraz w:

Dzienniku Ustaw (TUTAJ),

Internetowym Systemie Aktów Prawnych (TUTAJ).

POBIERZ PLIK: Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim

Aktualny stan prac nad projektem Ustawy o funduszu sołeckim

Projekt Ustawy o funduszu sołeckim, według stanu na 17 lutego 2014 rok, znajduje się po pierwszym czytaniu w Sejmie. Z projektem Ustawy (druk 2129) oraz z procesem legislacyjnym można zapoznać się po kliknięciu poniższego obrazka lub TUTAJ.

Jaka uchwała o funduszu sołeckim w 2014 roku?

Kontynuując analizę rozpatrywanego aktualnie w Sejmie projektu Ustawy o funduszu sołeckim (druk 2129) przyglądamy się kolejnemu proponowanemu przepisowi. Artykuł 1 projektu Ustawy zawiera istotne zmiany, w stosunku do aktualnie obowiązującej Ustawy. Projekt przewiduje, że uchwałę o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego rada gminy będzie mogła podjąć jeden raz i tak podjęta uchwała będzie obowiązywać w kolejnych latach. Uchwała o niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego będzie musiała być podejmowana rokrocznie. Art. 1 ust. 1-4 traktują:

Art. 1. 1. Rada gminy rozstrzyga o wyodrębnieniu w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki, zwany dalej „funduszem”, podejmując uchwałę, w której wyraża zgodę albo nie wyraża zgody na wyodrębnienie funduszu.

2. Uchwała podjęta po dniu 31 marca roku poprzedzającego rok budżetowy, którego dotyczy, jest nieważna.

3. Uchwała o wyrażeniu zgody na wyodrębnienie funduszu ma zastosowanie do kolejnych lat budżetowych następujących po roku, w którym została podjęta.

4. Uchwała o niewyrażeniu zgody na wyodrębnienie funduszu ma zastosowanie wyłącznie do roku budżetowego następującego po roku, w którym została podjęta.

[…]

Powstaje pytanie o stan prawny uchwał podjętych w 2014 roku, przed wejściem w życie nowej Ustawy o funduszu sołeckim. Jak piszemy w naszej opinii (dostępnej TUTAJ):

ustalenie stanu prawnego na dzień podjęcia uchwały może sprawiać gminom trudności. Nawet przy szybkim wprowadzeniu nowych przepisów (np. na początku marca) nieunikniona wydaje się sytuacja, że do 31 marca 2014 r. zostaną podjęte uchwały zarówno na podstawie dotychczasowej, uchylanej ustawy jak i ustawy obecnie projektowanej. Projekt nie zawiera żadnych przepisów przejściowych w tym zakresie.

Już w styczniu i lutym 2014 r. część gmin podjęła uchwały tak o wyodrębnieniu jak i o niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego w budżetach gmin na 2015 rok. Taka sytuacja miała miejsce przykładowo w gminach:

Występują również samorządy, które jeszcze nie opublikowały w Biuletynach Informacji Publicznej podjętych uchwał, np. Krasiczyn (uchwała z 20 stycznia 2014 r.), Krobia (uchwała z 24 stycznia 2014 r.) czy Jadów (uchwała z 29 stycznia 2014) oraz takie, które do porządków obrad rad gmin wprowadziły podjęcie uchwał o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego na 2015 rok. Na przykład w Busku Zdroju został przedstawiony projekt uchwały o wyodrębnieniu funduszu, głosowany na sesji rady gminy 20 lutego 2014 r., podobnie w gminie Sieprawie, gdzie rada podejmie decyzję 21 lutego 2014 r.

Brak przepisów przejściowych regulujących opisaną wyżej kwestię powoduje brak pewności, co do charakteru uchwał podjętych w tym roku, przed ewentualnym wejściem w życie nowej UStwawy, przy założeniu zawartym w art. 11 projektu: Traci moc ustawa z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim oraz art. 13 projektu: Ustawa wchodzi w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia.

Rządowy projekt Ustawy o funduszu sołeckim

29 stycznia 2014 r. wpłynął do Sejmu rządowy projekt nowej Ustawy o funduszu sołeckim.

4 lutego 2014 r. projekt skierowany został do dalszych prac w komisji sejmowej.

Z aktualizowanym przebiegiem sejmowego procesu legislacyjnego można zapoznać się klikając poniższy obrazek oraz  TUTAJ.

Z projektem nowej Ustawy o funduszu sołeckim, w kształcie na 28 stycznia 2014 r. można zapoznać się klikając poniższy obrazek (plik PDF) oraz TUTAJ.

Informacje na temat wcześniejszych etapów prac nad projektem, czyli informacje o przygotowywaniu przez rząd projektu Ustawy, dostępne są wraz z dokumentami na stronie Rządowego Centrum Legislacji TUTAJ.

W najbliższych dniach omówimy szczegółowo zaproponowane w rządowym projekcie zmiany w stosunku do aktualnie obowiązującej Ustawy o funduszu sołeckim.

Już teraz proponujemy zapoznać się z uwagami dr Rafała Trykozko do rządowego projektu Ustawy o funduszu sołeckim. Uwagi dostępne są po kliknięciu poniższego obrazka oraz TUTAJ.

Pytanie:

Każdego roku do końca marca radni decydują o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego na kolejny rok. Czy uchwała, która poddana zostaje pod głosowanie może mieć treść: o niewyodręnieniu funduszu, czy też – o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego?

W jednej z gmin w br. poddano pod głosowanie uchwałę o niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Głosami 7 do 6 „obalono” tą uchwałę, a radczyni prawna orzekła, że radni głosowali nad uchwałą o „niewyodrębnianiu funduszu sołeckiego”, głosowanie za i przeciw tej uchwale powoduje jednakowe skutki – nie będzie funduszu sołeckiego. W związku z tym jedna z radnych zgłosiła wniosek formalny o wniesienie pod obrady i głosowanie wniosku formalnego o wyodrębnienie funduszu sołeckiego. Wniosek został wprowadzony pod obrady.

Przewodniczący rady gminy powiedział jednak, że w tym dniu głosujemy nad wnioskiem formalnym, natomiast na kolejnej sesji, jeśli wniosek formalny przejdzie, będzie mógł być poddany pod głosowanie. Wniosek formalny nie przeszedł. Mam pytanie o treść uchwały. Czy zgodną z literą prawa jest ta treść, która mówi o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego, czy występuje tutaj dowolność? I – co  w przypadku zaistniałej sytuacji? Jak można wyjaśnić głosowanie za i przeciw tej uchwale – czy rzeczywiście powoduje ona jednakowe skutki, a mianowicie, że nie będzie funduszu sołeckiego.

Odpowiedź:

Sytuacja przedstawiona w pytaniu wydaje się posiadać cechy formalnej „manipulacji” organu wykonawczego gminy, który niechętny był wyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Wynika stąd bowiem, że mimo przeprowadzanego głosowania, przedłożenie projektu uchwały o niewyodrębnianiu funduszu według stanowiska radcy prawnego i tak musiało skończyć się niewyodrębnieniem funduszu – niezależnie od woli rady gminy. Jest to sytuacja wręcz kuriozalna, ponieważ doszło do manipulacji wolą rady gminy, która odrzucając projekt uchwały o niewyrażeniu zgody na wyodrębnienie funduszu dała wyraz chęci wyodrębnienia funduszu.

W pewnym stopniu do problemów na sesjach z projektem uchwały w sprawie funduszu sołeckiego przyczynił się ustawodawca wprowadzając w art. 1 ust. 1 u.f.s. możliwość podjęcia jednej uchwały o potencjalnie dwojakiej treści – wyraża/nie wyraża zgody na wyodrębnienie funduszu. Rodzi to wątpliwości co do kształtu projektu uchwały. W zasadzie ustalenie jego treści – jako podlegającej zatwierdzeniu przez radę – jest możliwe w praktyce dopiero po głosowaniu. Uważam, że w porządku sesji powinna znajdować się kwestia podjęcia uchwały „w sprawie wyodrębnienia funduszu sołeckiego na ….. rok” z ewentualnym przygotowaniem dwóch projektów, zaś głosowanie ustalić liczbę głosów „za wyrażeniem zgody” i „za niewyrażeniem zgody” i na tej podstawie ustalić przyjęty projekt.

Możliwe są też inne wyjścia z tej dość kłopotliwej sytuacji. Za niedopuszczalne należy jednak uznać przedstawioną w pytaniu, niemającą uzasadnienia prawnego, manipulację wolą rady przez organ wykonawczy poprzez przedłożenie tylko projektu uchwały o niewyrażeniu zgody, którego przyjęcie bądź odrzucenie ma i tak oznaczać brak funduszu, podczas gdy termin wyznaczenia następnej sesji z reguły uniemożliwi już terminowe podjęcie uchwały o wyrażeniu zgody.

Sołectwa w miastach: teoria

Sołectwa, jako jednostki pomocnicze gminy występują najczęściej w gminach wiejskich (jest ich w Polsce 1571) bądź miejsko-wiejskich (jest ich 602). Sołectwo, jako jednostka pomocnicza samorządu terytorialnego, może być także ustanowione w gminach miejskich bądź nawet w miastach na prawach powiatu. Jak pisaliśmy w artykule Czy w mieście mogą być sołectwa (TUTAJ) gminy posiadają dużą swobodę w określeniu struktury jednostek pomocniczych na swoim obszarze. Art. 5 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym traktuje:

Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnice, osiedla i inne. Jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto.

Wśród 306 gmin miejskich nie ma jednolitego modelu tworzenia jednostek pomocniczych – w niektórych miastach opiera się on na podziale na dzielnice, w innych na osiedla, okręgi bądź inne jednostki pomocnicze; różny jest również zakres zadań przekazanych jednostkom pomocniczym do realizacji.

Sołectwa w miastach: praktyka

W 2013 roku w 11 gminach miejskich funkcjonowało 49 sołectw. Jednostki pomocnicze w postaci sołectw zostały wyodrębnione w następujących gminach miejskich: Miasteczko Śląskie, Jastrzębie-Zdrój, Zawiercie, Mikołów, Orzesze, Krasnystaw, Sejny, Suwałki, Kalisz, Świnoujście, Pieszyce, Władysławowo, Czarna Woda.

W sześciu gminach miejskich w 2013 roku podjęta została uchwała o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego na 2014 r. Były to Miasteczko Śląskie, Orzesze, Jastrzębie-Zdrój (po raz pierwszy w 2013 r.), Krasnystaw, Czarna Woda a także Zawiercie (aktualizacja wg. danych RIO w Katowicach na 17 kwietnia 2013 r.)

Oprócz sołectw w wymienionych wyżej gminach miejskich funkcjonują także inne jednostki pomocnicze. Przykładowo zgodnie ze statutem miasta Władysławowa jednostkami pomocniczymi gminy miejskiej Władysławowo są sołectwa (Chłapowo, Tupadły, Ostrowo, Karwia), dzielnice (Szotland, Żwirowa, Cetniewo, Hallerowo, Śródmieście) i osiedla (Jastrzębia Góra, Chałupy, Rozewie). W Orzeszu funkcjonują dzielnice oraz sołectwa:

Pozostałe jednostki pomocnicze gmin miejskich, w których funkcjonują sołectwa posiadają niewielkie środki wyodrębniane na podstawie ustawy o samorządzie gminnym bądź nie posiadają żadnych przekazanych zadań i środków. W Miasteczku Śląskim radni zdecydowali o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego z myślą, aby środki ze zwrotu części wydatków z budżetu państwa zostały przekazane w przyszłości na rzecz pozostałych jednostek pomocniczych (informacje uzyskane podczas wywiadu).

Miasta publikują zróżnicowane informacje o funkcjonowaniu jednostek pomocniczych, kwestie funduszu sołeckiego w przypadku powyższych gmin nie znalazły jednak obszernego omówienia na stronach internetowych miast, w Biuletynach Informacji Publicznej. Urząd miasta Jastrzębie-Zdrój załącza oprócz podstawowych informacji o jednostce pomocniczej również mapę z zaznaczeniem jej obszaru, standardem jest podanie danych kontaktowych, w tym numeru telefonu, do osób pełniących funkcje sołtysa.

Informacje uzupełniające:

Fundusz sołecki funkcjonował również w Kaliszu – przedsięwzięcia realizowane były w 2011 r.

Warto zauważyć, że jakkolwiek w gminach miejskich Sejny i Suwałki wyodrębnione zostały pojedyncze sołectwa, gminy te otoczone są gminami wiejskimi o tych samych nazwach posiadającymi 48 sołectw (gmina Sejny) i 49 sołectw (gmina Suwałki). Duża liczba sołectw należy do specyfiki gmin położonych na obszarze województwa podlaskiego.

Jako ciekawostkę można podać fakt, że do 2010 roku w warszawskiej dzielnicy Białołęka funkcjonowały trzy sołectwa. W 2009 r. rada miasta Warszawy nie podjęła uchwały o funduszu sołeckim, zaś w 2010 r. zmieniony został statut dzielnicy Białołęka w zakresie dotyczącym jednostek pomocniczych i sołectwa zostały zniesione.

W gminach miejskich, podobnie jak w przypadku gmin wiejskich i gmin miejsko-wiejskich funkcję sołtysa obejmuje coraz więcej kobiet. Średnio w skali kraju liczba sołtysek w latach 2009-2011 wzrosła o 10%. Do lektury informacji na ten temat zapraszamy na funduszesoleckie.pl jeszcze w kwietniu 2013 r.

Obowiązek przekazania uchwały do RIO

Gmina ma 7 dni na przekazanie do właściwej Regionalnej Izby Obrachunkowej (RIO) uchwały o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Jak pisze Rafał Trykozko:

Wszystkie uchwały rady gminy powinny być przekazane właściwemu organowi nadzoru (wojewodzie lub regionalnej izbie obrachunkowej) w terminie 7 dni od dnia ich podjęcia. Obowiązek ich terminowego przekazania spoczywa na wójcie (burmistrzu) i wynika z postanowień art. 90 ustawy o samorządzie gminnym.

Nieprzekazanie uchwały do RIO może skutkować późniejszymi uwagami RIO, tak jak miało to miejsce w przypadku gminy Baranów (uchwała RIO w Poznaniu nr SO-0952/I/12/2/Ka/2011 z dnia 6 grudnia 2011 r.), o czym pisaliśmy tutaj.

Na podstawie przekazanych uchwał, RIO publikują wykazy gmin, które podjęły decyzje o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego, niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego lub nie podjęły żadnej decyzji. Statystyki RIO w części dotyczącej gmin, które nie podjęły żadnych uchwał o funduszu sołeckim, nie są precyzyjne. Związane jest to jest z niewywiązywaniem się części gmin, które podjęły uchwały, z obowiązku przesłania ich do RIO. W efekcie lista gmin, które figurują w wykazach RIO, jako gminy nie podejmujące żadnych uchwał, jest dużo większa niż ma to miejsce w rzeczywistości.

Jak gminy wywiązują się z obowiązku przesyłania uchwał do RIO?

Województwo Mazowieckie: stan z 2012 r.

W wykazie RIO w Warszawie widnieją 42 gminy, które nie podjęły w 2012 r. żadnych uchwał dotyczących funduszu sołeckiego. W ramach Monitoringu Funduszu Sołeckiego prowadzonego przez SLLGO, poddaliśmy weryfikacji wykaz udostępniony przez RIO, porównując go z informacjami zawartymi w gminnych Biuletynach Informacji Publicznej. Skontaktowaliśmy się również z urzędami gmin. Okazało się, iż spośród 42 gmin nie podejmujących uchwał, w przypadku 26 gmin uchwały zostały podjęte, a 16 gmin złamało prawo nie podejmując żadnych uchwał. Tym samym liczba gmin w mazowieckim, które nie podjęły w 2012 r. żadnych uchwał o funduszu sołeckim wynosi 6% a nie 15% i jest mniejsza niż wskazują na to statystyki RIO. 

Tabela  z danymi dla województwa mazowieckiego dostępna jest TUTAJ oraz po kliknięciu poniższego obrazka.

Województwo Dolnośląskie: porównanie stanu z 2011 r. z 2012 r.

W 2011 roku zwracaliśmy uwagę na opisywany problem na przykładzie wykazu gmin województwa dolnośląskiego (tutaj), podkreślając jednocześnie konieczność posiada rzetelnych danych dla podejmowania prób zmiany prawa.

W 2012 roku w województwie dolnośląskim sytuacja uległa znaczącej poprawie. Wykaz gmin podejmujących uchwały odpowiada rzeczywistości. Na 12 gmin, które nie podjęły żadnych uchwał, po weryfikacji SLLGO okazało się, że jedynie jedna gmina (gm. Pęcław, uchwała nr XI/70/12 z dnia 30 stycznia 2012r.) nie przesłała uchwały do RIO i w tym zakresie wykaz RIO powinien zostać uaktualniony. Pozostałe gminy: Pieszyce, Lubań, Lwówek Śląski, Krośnice, Borów, Zawonia, Stare Bogaczowice, Jordanów Śląski, Bardo, Bogatynia niestety nie dopełniły ustawowego obowiązku i nie podjęły żadnych uchwał. Gmina Pieńsk podjęła uchwałę w dniu 20 czerwca 2012 r. Uchwała podjęta po ustawowym terminie (do 31 marca) jest nieważna (uchwała Nr XXV/127/2012).

Połowa gmin w województwie dolnośląskim, które w 2012 roku nie podjęły żadnych uchwał, w roku 2011 uchwały podjęła. Z wywiadów przeprowadzonych przez SLLGO wynika, że przedstawiciele powyższych gmin posiadali wiedzę o konieczności podejmowania uchwały, jednak mimo tego w 2012 r. uchwały nie były podejmowane, obowiązek ustawowy traktowany był w sposób wybiórczy. Podkreślamy, że taki stan jest sprzeczny z prawem, a obowiązek podjęcia uchwały określony jest w ustawie o funduszu sołeckim.

PYTANIE:

W załącznikach do uchwały budżetowej nie ma konkretnej i klarownej informacji o tym, na co poszczególne sołectwa przeznaczyły środki, jakimi dysponowały w ramach funduszu sołeckiego. Skarbnik nie przygotowuje takich zestawień. W związku z tym mam pytanie: czy w uchwale budżetowej powinny się znaleźć takie dane?

ODPOWIEDŹ:

Postanowienia dotyczące środków postawionych do dyspozycji jednostek pomocniczych są niejako tradycyjnym elementem uchwały budżetowej gminy, jednakże zakres prezentowanych w nich informacji nie jest wymagany żadnymi przepisami prawa. Obowiązująca ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. wskazuje w art. 212 ust. 1 pkt 9 na „uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy” jako element uchwały budżetowej. Co interesujące, nie uwzględnia ona w ogóle wejścia w życie ustawy o funduszu sołeckim (w poprzednich ustawach przepis ten brzmiał identycznie).

Nie jest możliwe ustalenie znaczenia przepisu przewidującego określanie w uchwale budżetowej „uprawnień” jednostek pomocniczych, jeżeli chodzi o szczegółowość i rodzaj zamieszczanych tam informacji. Zwłaszcza, że RIO już w latach 90-tych XX wieku zabroniły zamieszczania w uchwałach budżetowych takich postanowień jak np. uprawnienia sołectw do samodzielnego wydawania środków budżetowych czy zawierania umów na realizację wydatków budżetowych. W praktyce więc kwoty na przedsięwzięcia podawane są w uchwale budżetowej na podstawie przepisu, który odnosi się do innego zagadnienia (które w praktyce jest „martwe”).

Okoliczność, że gminy wykazują z reguły kwoty i nazwy przedsięwzięć realizowanych w ramach funduszu dla poszczególnych sołectw nie oznacza, że taki jest wymóg ustawowy. Panuje w tym zakresie zupełna dowolność. Podanie jednej ogólnej kwoty przeznaczonej na realizację funduszu sołeckiego również jest zgodne z prawem i nie może być zakwestionowane przez RIO ze względu na brak przepisów określających szczegółowość tego elementu uchwały budżetowej. Nie można zatem powiedzieć, że istnieje obowiązek podawania informacji w takim czy innym układzie.

Szczegółowość tego elementu uchwały budżetowej gmina może zaś określić sobie sama w uchwale rady gminy w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej, podejmowanej na podstawie art. 234 ustawy o finansach publicznych.

Gmina zobowiązana jest włączyć przedsięwzięcia ujęte we wnioskach o fundusz sołecki do budżetu

Nieujęcie w budżecie przedsięwzięć, o których zadecydowali mieszkańcy, stanowi naruszenie ustawy o funduszu sołeckim i może prowadzić do podjęcia przez RIO postępowania nadzorczego z art. 12 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych.

Przedstawiamy przypadek gminy Kunów, gdzie wiedza i upór mieszkańców doprowadziły do wyegzekwowania stosowania prawa od burmistrz i rady gminy oraz uchroniły samorząd od poważnych konsekwencji.

Fundusz sołecki w Kunowie pod lupą mieszkańców

29 marca 2012 r. rada miasta i gminy Kunów uchwałą nr XXIV/174/12, wyraziła zgodę na wyodrębnienie funduszu sołeckiego w budżecie gminy na rok 2013. Uchwała dostępna jest tutaj.

Burmistrz Kunowa poinformowała sołtysów o wysokości funduszu sołeckiego przypadającego na każde sołectwo. Mieszkańcy sołectw we wrześniu 2012 r. zdecydowali o przeznaczeniu funduszy sołeckich, do 30 września 2012 r. złożone zostały wnioski o fundusz sołecki. Żaden z wniosków nie został odrzucony przez burmistrz Kunowa, co oznacza że ujęte w nich przedsięwzięcia wpisywane są do projektu budżetu na kolejny rok.

Jednak projekt budżetu Kunowa na 2013 r. przygotowany przez władze gminy i złożony do zaopiniowania Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Kielcach nie zawierał przedsięwzięć z funduszu sołeckiego.

Uchwałą nr 105/2012 VII Składu Orzekającego Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach z dnia 22 listopada 2012 roku w sprawie opinii o projekcie budżetu miasta i gminy Kunów na rok 2013 rok, projekt budżetu został zaopiniowany pozytywnie wraz z uwagami. Jedna z uwag RIO dotyczyła nieuwzględnienia przedsięwzięć z funduszu sołeckiego. Uchwała RIO dostępna jest tutaj.

Skład Orzekający w toku analizy projektu uchwały budżetowej stwierdził, że w budżecie nie zaplanowano środków finansowych na realizację wydatków w ramach funduszu sołeckiego, pomimo że Rada Miejska w Kunowie w Uchwale Nr XXIV/174/12 z dnia 29 marca 2012 roku w sprawie wyrażenia zgody na utworzenie funduszu sołeckiego w 2013 roku, wyraziła wolę realizacji tego rodzaju wydatków.

Mimo powyższej uwagi RIO, radni Kunowa 28 grudnia 2012 r. uchwałą nr XXXIII/237/12 dostępną tutaj przyjęli budżet gminy na rok 2013, nie uwzględniając w nim przedsięwzięć z funduszu sołeckiego, mimo obowiązku wpisania wszystkich przedsięwzięć z przyjętych wniosków o fundusz sołecki do budżetu gminy na 2013 rok.

Obywatelska kontrola władzy – to działa!

Działania radnych wywołały protesty mieszkańców. Mieszkańcy świadomi swoich praw poinformowali władze Kunowa, iż działania polegające na nieuwzględnieniu przedsięwzięć z funduszu sołeckiego w budżecie gminy na 2013 rok są niezgodne z ustawą o funduszu sołeckim. 30 stycznia 2013 r. SLLGO w rozmowie telefonicznej poinformowało burmistrz Kunowa o prowadzonym monitoringu działań gminy w zakresie zrealizowania uwag RIO do uchwały budżetowej – podjęcia działań zmierzających do przywrócenia stanu zgodnego z prawem.

Przykładowe pismo jednego z mieszkańców gminy Kunów publikujemy za zgodą autora tutaj oraz po kliknięciu poniższego obrazka:

31 stycznia 2013 r. odbyła się sesja Rady Miasta i Gminy Kunów. W opublikowanym w Biuletynie Informacji Publicznej  (BIP) planie sesji nie znalazł się punkt dotyczący wprowadzenia zmian w budżecie w zakresie. Plan sesji dostępny był tutaj.

Ponieważ w BIP gminy Kunów do dnia 7 lutego 2013 r. nie znalazł się protokół bądź nagranie z sesji rady gminy, nie została również opublikowana uchwała rady gminy dotycząca zmian w budżecie w zakresie dot. funduszu sołeckiego – 8 lutego 2013 r. Zarząd SLLGO skierował do Prezesa Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach pismo, wnosząc o zbadanie czy rada miasta i gminy Kunów wprowadziła do budżetu na rok 2013 przedsięwzięcia ujęte we wnioskach o fundusz sołecki oraz zwracając się z prośbą o objęcie gminy Kunów szczególnym nadzorem w zakresie wykonania budżetu w roku 2013. Pismo SLLGO dostępne jest tutaj.

8 lutego 2013 r. w Biuletynie Informacji Publicznej Kunowa ukazała się uchwała rady miasta i gminy w Kunowie nr XXXV/253/13 z dnia 31 stycznia 2013 r. w sprawie wprowadzenia zmian w Uchwale Nr XXXIII/237/12 Rady Miejskiej w Kunowie z dnia 28 grudnia 2012 roku w sprawie uchwalenia budżetu gminy na rok 2013. Uchwała zmienia budżet gminy wprowadzając do niego przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego. Uchwała dostępna jest tutaj i po kliknięciu poniższego obrazka:

Dzięki osobistemu zaangażowaniu wielu mieszkańców gminy Kunów, podjęciu przez nich działań polegających na kontroli władz Kunowa, przywrócony został stan zgodny z prawem – przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego zostały wprowadzone do budżetu gminy na 2013 r.!

Tym samym radni oddalili groźbę podjęcia przez RIO działań nadzorczych, o których piszemy niżej, jednak sam fakt nie ujęcia przedsięwzięć z funduszu sołeckiego w uchwale budżetowej gminy Kunów z 28 grudnia 2013 r. stanowił naruszenie ustawy o funduszu sołeckim.

Materiały uzupełniające

Czy można uchwalić budżet nie uwzględniając przedsięwzięć z funduszu sołeckiego, mimo że wnioski zostały przyjęte?

Przypominamy opinię Rafała Trykozko dostępną tutaj.

Organy gminy nie mają prawa pominięcia wniosków sołectw w opracowywanej uchwale budżetowej.

Istotną rolę w wyegzekwowaniu obowiązku przewidzenia w uchwale budżetowej środków na realizację przedsięwzięć w ramach funduszu sołeckiego powinna odegrać właściwa regionalna izba obrachunkowa. Izba posiada bowiem wiedzę o tym, czy w danej gminie została podjęta przez radę uchwała wyrażająca zgodę na wyodrębnienie środków funduszu na dany rok. Zarówno podczas opiniowania projektu uchwały budżetowej jak i badania uchwały budżetowej powinna być zwrócona uwaga, czy przewidziane są wydatki na przedsięwzięcia sołeckie.

Brak takich wydatków powinien  zostać wyjaśniony przez gminę. Możliwe jest bowiem teoretycznie, że żadne sołectwo nie złożyło wniosku lub wszystkie wnioski podlegały odrzuceniu. W przypadku ustalenia, że istnieją wnioski podlegające uwzględnieniu w budżecie, izba w postępowaniu nadzorczym powinna podjąć działania określone w art. 12 ustawy o r.i.o. w celu dostosowania treści uchwały budżetowej do stanu zgodnego z prawem.

Co stanowi art. 12 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych?

1. Izba, prowadząc postępowanie nadzorcze w sprawie uznania uchwały budżetowej organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego za nieważną w całości lub w części, wskazuje nieprawidłowości oraz sposób i termin ich usunięcia.

2. Jeżeli organ właściwy w wyznaczonym terminie nie usunie nieprawidłowości, o których mowa w ust. 1, kolegium izby orzeka o nieważności uchwał w całości lub w części.

3. W przypadku stwierdzenia nieważności uchwały budżetowej w całości lub w części budżet lub jego część dotknięte nieważnością ustala kolegium izby. […]

Czy można nie wpisać części przedsięwzięć z funduszu sołeckiego do budżetu gminy?

Przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego wpisywane są do budżetu gminy bez zmian. Przypominamy omówienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu (sygn. akt I SA/Po 344/12) autorstwa Szymona Osowskiego dostępne tutaj.

Wyodrębnienie w gminie środków sołeckich w oparciu o ustawę o samorządzie gminnym nie zwalnia rady gminy z obowiązku podjęcia uchwały o funduszu sołeckim.

Art. 1. 1. Ustawy o funduszu sołeckim traktuje:

Rada gminy rozstrzyga o wyodrębnieniu w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki, zwany dalej „funduszem”, do dnia 31 marca roku poprzedzającego rok budżetowy, podejmując uchwałę, w której wyraża zgodę albo nie wyraża zgody na wyodrębnienie funduszu w roku budżetowym.

Egzekwując stosowanie Ustawy o funduszu sołeckim SLLGO skierowało w 2011 r. wnioski z art. 241 Kodeksu postępowania administracyjnego do gmin niepodejmujących uchwał o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Przedmiotem wniosku SLLGO było poddanie pod obrady rad gmin projektów uchwał o wyodrębnieniu funduszy sołeckich.

Wójt gminy Zielonki, przewodniczący rady gminy Lubań oraz przewodnicząca rady gminy Borów poinformowali SLLGO o nie podjęciu żadnej uchwały odnośnie funduszu sołeckiego, co stanowi naruszenie Ustawy o funduszu sołeckim. Rady gmin naruszyły również Kodeks postępowania administracyjnego nie rozpatrując wniosków SLLGO i nie informując stowarzyszenia o swoich działaniach.

Jednocześnie otrzymaliśmy informację, iż w ww. gminach, na różnych zasadach, funkcjonują środki do dyspozycji rad sołeckich czy środki zabezpieczane w budżecie na potrzeby sołectw niestanowiące funduszy sołeckich. Wyodrębnienie środków na potrzeby sołectw umożliwia ustawa o samorządzie gminnym, za art. 51. § 3: Statut gminy określa uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy. 

Pisma z UG Zielonki, UG Lubań i UG Borów dostępne są tutaj oraz po kliknięciu poniższego obrazka.

Obowiązek podjęcia uchwały o funduszu sołeckim wynika z Ustawy o funduszu sołeckim.

Funkcjonowanie w gminie środków sołeckich innych niż fundusz sołecki, w żaden sposób nie zwalnia rady gminy od podjęcia uchwały dotyczącej funduszu sołeckiego. 

– Rada gminy może zdecydować o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego. W takiej sytuacji może istnieć równolegle fundusz sołecki oparty na zasadach określonych w Ustawie o funduszu sołeckim i środki sołeckie, np. w niewielkiej wysokości, ale pozwalającej na dokonanie niezbędnych, trudnych do przewidzenia rok wcześniej wydatków. Należy zwrócić uwagę, iż wyłącznie w przypadku funduszu sołeckiego, decyzje podjęte przez mieszkańców są wiążące dla wszystkich organów gminy!

Istnienie funduszu sołeckiego nie może wpływać na gospodarkę finansową sołectwa w zakresie uzyskiwania dochodów z mienia komunalnego bądź realizacji zadań przekazanych jednostce pomocniczej przez gminę. Fundusz sołecki nie zastępuje również środków, jakie gmina zobowiązana jest niezależnie od istnienia funduszu sołeckiego przeznaczać np. na utrzymanie świetlic wiejskich, oświetlenie ulic bądź naprawy dróg. Fundusz sołecki stanowi uzupełnienie sposobu finansowania jednostek pomocniczych gminy.

– Rada gminy może również podjąć uchwałę o niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego, ale traci tym samym możliwość uzyskania z budżetu państwa zwrotu za wydatki poniesione z funduszu sołeckiego w wysokości 10, 20 lub 30%. 

Nawet jeśli rada gminy, tak jak w przypadku gminy Lubań, uważa za niecelowe wyodrębnianie funduszu sołeckiego, organ gminy musi wypełnić ustawowy obowiązek podjęcia uchwały o funduszu sołeckim.

Obowiązek podjęcia uchwały stwierdzają sądy, RIO, NIK, wojewodowie oraz MAiC

Wójt gminy Zielonki w piśmie o znaku ROP.033.6.2011 oznajmił, iż niepodjęcie uchwały w tej sprawie [funduszu sołeckiego] oznacza, że rada nie wyraża zgody na wyodrębnienie funduszu sołeckiego. Takie stanowisko wyraziła również przewodnicząca rady gminy Borów (pismo o znaku OA.0004.0001.2011). Podobnie Rada Gminy Lubań w roku bieżącym, jak i w latach poprzednich, nie podjęła zarówno uchwały w sprawie wyodrębnienia lub nie wyodrębnienia z budżetu gminy środków stanowiących fundusz sołecki (pismo o znaku PA.1431.1.2011.AU.2). Powyższe informacje organów gminy nie są zgodne z prawem.

Jednolite stanowisko w sprawie obligatoryjności podejmowania uchwał w sprawie funduszu sołeckiego zajmują sądy, RIO, NIK, Wojewodowie a także Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, jednoznacznie stwierdzając, iż obowiązek podjęcia uchwały o wyodrębnieniu bądź niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego dotyczy każdej gminy posiadającej jednostki pomocnicze – sołectwa.

Stanowisko MAiC (dawniej MSWiA) dostępne jest tutaj oraz po kliknięciu poniższego obrazka.

Ponadto istotnej korekty wymaga informacja udzielona przez wójta gminy Zielonki, stwierdzająca iż za prawidłową gospodarkę finansową sołectwa odpowiedzialny jest sołtys, który upoważniony jest do uzyskiwania inforrmacji w tych sprawach od służb finansowo-księgowych Urzędu Gminy Zielonki.

Zgodnie z art. 61 § 1 Ustawy o samorządzie gminnym: Gospodarka finansowa gminy jest jawna. Ustawa o finansach publicznych w art. 33 § 1 stwierdza, iż: Gospodarka środkami publicznymi jest jawna. Zgodnie zaś z Konstytucją RP oraz Ustawą o dostępie do informacji publicznej każdemu przysługuje prawo do informacji, również w zakresie dotyczącym gospodarki finansowej gminy, sołectwa czy innych instytucjii dysponujących publicznymi pieniędzmi. Tak więc w drodze wniosku o informację publiczną każdy może uzyskać informację od wójta gminy Zielonki np. w zakresie gospodarki finansowej dowolnego sołectwa.

W 2012 r. nadal zdarzały się przypadki rad gmin, lekceważących prawny obowiązek corocznego podjęcia uchwały o wyodrębnieniu (bądź niewyodrębnieniu) funduszu sołeckiego. W najbliższym czasie przedstawimy listę gmin, które w ubiegłym roku nie podjęły stosownych uchwał.

Co zrobić w sytuacji, gdy rada gminy lekceważy zapisy Ustawy o funduszu sołeckim?

Jednym ze środków, który może podjąć każdy obywatel, niezależnie od miejsca zamieszkania itp. jest skierowanie do rady gminy wniosku z art. 241 Kodeksu postępowania administracyjnego (KPA) o poddanie pod obrady rady gminy projektu uchwały o wyodrębnieniu z budżetu gminy środków stanowiących fundusz sołecki.

W 2011 r. w ramach Monitoringu Funduszu Sołeckiego, SLLGO na podstawie rejestrów prowadzonych przez Regionalne Izby Obrachunkowe zidentyfikowało gminy nie podejmujące uchwał i egzekwując stosowanie Ustawy o funduszu sołeckim skierowało wnioski z art. 241 KPA do ponad 220 rad gmin.

Przykład wniosku, jaki można skierować do rady gminy, dostępny jest na stronie 24 publikacji Fundusz sołecki w pytaniach i odpowiedziach dostępnej tutaj oraz po kliknięciu poniższego obrazka.

Co mówi artykuł 241 Kodeksu postępowania administracyjnego?

Przedmiotem wniosku mogą być w szczególności sprawy ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności, lepszego zaspokajania potrzeb ludności.

Wnioski takie może składać każdy obywatel, każda jednostka organizacyjna państwowa, społeczna lub prywatna, w każdej sprawie dotyczącej zagadnień życia zbiorowego. Wnioskodawca może domagać się bądź działania, bądź niedziałania organu w danej sprawie, sprawa ta musi jednak dotyczyć kwestii przyszłych. Wnioski składa się do organów właściwych ze względu na przedmiot wniosku. Organ zobowiązany jest do udzielenia odpowiedzi na wniosek bądź zajęcia stanowiska zgodnie z art. 237 § 1 k.p.a. bez  zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca.

W razie niemożności załatwienia wniosku w terminie właściwy organ obowiązany jest w tym terminie zawiadomić wnioskodawcę o czynnościach podjętych w celu rozpatrzenia wniosku oraz o przewidywanym terminie załatwienia wniosku. Wnioskodawcy niezadowolonemu ze sposobu załatwienia wniosku służy prawo wniesienia skargi. Skargę na bezczynność wnioskodawca ma prawo wnieść w przypadku niezałatwienia wniosku w terminie ustawowym bądź terminie wskazanym w zawiadomieniu.

Co zrobić w przypadku gdy rada gminy nie rozpatrzy wniosku mieszkańca?

W takiej sytuacji można złożyć skargę na postępowanie rady gminy do właściwego wojewody. Zgodnie z art. 63 Konstytucji RP:

Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa.

Kwestie związane ze skargami i wnioskami uregulowane są m.in. w Kodeksie postępowania administracyjnego dziale VIII Skargi i wnioski, którego trzeci rozdział dotyczy wniosków (art. 241-247). KPA dostępny jest tutaj oraz w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków dostępnym tutaj. Zgodnie z § 1. 1. Rozporządzenie reguluje organizację przyjmowania oraz rozpatrywania skarg i wniosków, składanych do organów państwowych, organów jednostek samorządu terytorialnego oraz organów samorządowych jednostek organizacyjnych.

Kiedy i jak się skarżyć?

Więcej o tym kiedy i jak się skarżyć na działania organów administracji publicznej można dowiedzieć się z Obywatelskiego Poradnika Antykorupcyjnego Fundacji im. Stefana Batorego dostępnego tutaj oraz po kliknięciu poniższego obrazka.

Z poradnika możesz dowiedzieć się m.in. do jakich organów administracji należy wnosić skargi, w skrócie obrazuje to poniższa grafika: