Od przyszłego roku w gminie [Bobrowice] zacznie funkcjonować fundusz sołecki. Na ten cel przeznaczone będzie 212 tysięcy złotych. Może część z tych pieniędzy wykorzystana zostanie także na sport? pyta Leszek Kalinowski w tekście Boisko piękne, ale na mecz musimy poczekać opublikowanym 24 października 2011 r.

Artykuł z GazetyLubuskiej.pl dostępny jest tutaj.

Około 540.000 zł będą mieć do dyspozycji w przyszłym roku samorządy wiejskie w gminie Rawicz. Wydadzą je wedle życzeń mieszkańców czytamy w tekście Na Wembley pieniędzy nie ma opublikowanym 23 października 2011 r. w Panoramie Leszczyńskiej.

Artykuł dostępny jest tutaj.

Fundusz sołecki często stanowi część wkładu do tych projektów, ważny jest również wkład pracy mieszkańców.

O placu zabaw w Żegotach (gmina Kiwity, powiat lidzbarski, województwo kujawsko-pomorskie), można przeczytać tutaj, na stronie Gazety Olsztyńskiej, a o boisku w Sikorach (gmina Mońki, powiat moniecki, województwo podlaskie) tutaj, na stronie radia Akadera.

Wójt może przeznaczyć środki z funduszu sołeckiego na zorganizowanie, na przykład, zawodów sportowych przez organizację pozarządową wybraną w formie konkursu. Przeznaczenie środków na taki cel spełnia wszystkie wymogi wskazane w Ustawie o funduszu sołeckim. Podstawą działania wójta jest przede wszystkim wniosek sołectwa złożony przez sołtysa we właściwym terminie, do 30 września. We wniosku sołectwo musi dokładnie określić jakie działania mają być zrealizowane w ramach wydatków z funduszu sołeckiego czyli, na przykład, organizacja zawodów sportowych dla młodzieży, organizacja zawodów piłkarskich i tym podobne. Ważne jest by wskazane przedsięwzięcia były zgodne z art. 1 ust. 3 Ustawy o funduszu sołeckim czyli było to zadanie należące do zadań własnych gminy, służyło poprawie warunków życia mieszkańców i było zgodne z strategią rozwoju gminy. Organizacja zawodów sportowych, kultury fizycznej jest zadaniem własnym gminy zgodnie z art. 7 ust.1 pkt. 10 Ustawy o samorządzie gminnym.

Do wniosku sołectwa musi być załączony kosztorys określający ogólnie koszty organizacji takich zawodów. Kosztorys ten przy realizacji przedsięwzięcia  nie będzie miał już takiego znaczenia ponieważ organizacja, która wygra konkurs może dołożyć swoje środki czy zrobić to taniej, niemniej wydatki samej gminy nie mogą przekroczyć wysokości środków przekazanych dla danego sołectwa.

Zgodnie z art. 4 ust. 3 wniosek powinien zawierać wskazanie przedsięwzięć przewidzianych do realizacji na obszarze sołectwa, tym samym ważne jest żeby warunki konkursu dokładnie określały na jaką kwotę i dla jakiego obszaru mają zostać zorganizowane zawody czy inne przedsięwzięcia. 

Nie ma znaczenia czy organizacja pozarządowa, która wygra konkurs działa w gminie czy sołectwie w którym mają zostać przeprowadzone zawody sportowe, forma konkursu jest równoznaczna z tym, że jeśli nie ma innych warunków ograniczających, do konkursu przystąpić mogą wszystkie organizacje statutowo zajmujące się sportem i kulturą fizyczną.

Ponieważ środki z funduszu sołeckiego nie wydane wygasają z końcem roku budżetowego, tym samym organizacja zawodów musi odbyć się w tym roku, na który środki na fundusz sołecki zostały wyodrębnione. Jeżeli środki są przeznaczone na rok 2012, to muszą być wydane w tym właśnie roku, inaczej przepadają, a gmina nie ma prawa do zwrotu części wydanych środków z budżetu państwa.

Wydatkowanie środków z funduszu sołeckiego na organizację zawodów sportowych przez organizację wyłonioną w formie konkursu musi więc mieć podstawę we wniosku sołectwa, które uzna że organizacja zawodów sportowych poprawi warunki życia mieszkańców. Wójt jest związany w wydawaniu środków z funduszu sołeckiego właśnie wnioskiem mieszkańców sołectwa, nie może więc samodzielnie wystąpić z incjatywą przeprowadzenia takiego konkursu i wydania środków z funduszu, jeśli mieszkańcy sołectwa nie wyrażą chęci organizacji takich zawodów. Wójt nie może ogłosić konkursu na organizację zawodów sportowych, jeśli sołectwo we wniosku wskazało organizację, na przykład, spotkań kulturalnych.

Tak więc można przeznaczyć środki z funduszu sołeckiego na organizację zawodów sportowych, których przeprowadzenia podejmie się organizacja wyłoniona w formie konkursu, ale tylko pod wyżej wymienionymi warunkami.

Przed wejściem w życie Ustawy o funduszu sołeckim, środki sołeckie w gminie Kórnik funkcjonowały przez osiem lat. Sołtys oraz rada sołecka mieli do dyspozycji na bieżące sprawy wsi od czterech do sześciu tysięcy złotych. Można było rozplanować tę kwotę z możliwością ewentualnych przesunięć między paragrafami. Mając do dyspozycji te pieniądze uczyliśmy się lokalnej gospodarności i samorządności wydając środki na:

– wyjazdy do kina, teatru, itp.
– organizację imprez integracyjnych: Dzień Kobiet, Dzień Dziecka, Dożynki Wiejskie,
– sport, utrzymanie boiska sportowego,
– doposażenie świetlicy wiejskiej,
– zakup materiałów: nawóz, paliwo, części zamienne,
– zakup usług takich jak: występy grup teatralnych, zespołów muzycznych.

Rozliczeń dokonywaliśmy w kasie Urzędu Miejskiego w Kórniku.

Z chwilą gdy fundusz sołecki stał się ustawowy, kwota środków przeznaczonych na moje sołectwo podniosła się o dziesięć tysięcy złotych i w chwili obecnej wynosi szesnaście tysięcy złotych.

Sołtys wraz z radą sołecką zaproponowali mieszkańcom plan wydatkowania tych środków. Mieszkańcy zaakceptowali propozycję wnosząc niewielkie zmiany i podjęli jednogłośnie stosowną uchwałę. Zresztą od samego początku funkcjonowania środków sołeckich mieszkańcy mieli wpływ na podział środków. Zawsze czekałem na propozycje z sali, prosząc o głosy także nowych mieszkańców, tak aby czuli się  współodpowiedzialni za sprawy swojego nowego miejsca do życia. Ich pomysły często uświadamiały mi oczekiwania jakie mają wobec nas jako stałych mieszkańców. Taka mała skarbnica wiedzy, a zarazem integracja „nowych” mieszkańców ze „starymi”.

Wyższa kwota funduszu dała nam większe możliwości działania na terenie sołectwa. I tak, mając osiemnaście kilometrów dróg gminnych nieutwardzonych, zakupiliśmy tłuczeń na kwotę sześciu tysięcy złotych, który pozwolił nam na interwencyjną naprawę dróg. Naprawa doszła do skutku dzięki wsparciu i zaangażowaniu mieszkańców, którzy mogli podjeżdżać własnym sprzętem naprawiając poszczególne odcinki dróg w obrębie swojego miejsca zamieszkania. Wcześniej takiej możliwości nie było i trzeba było czekać na działania gminy, co znacznie wydłużało czas naprawy. Tak więc fundusz sołecki pomógł uaktywnić mieszkańców do działania na rzecz wsi.

Warto też dodać, że zmieniło się podejście urzędu do formy rozliczeń finansowych. Burmistrz wyznaczył osobę, która jest do dyspozycji sołtysów i pomaga im we właściwym wydatkowaniu środków, co bardzo usprawnia nam pracę. Osoba ta informuje sołtysów na jakie działania mogą wydatkować środki, aby były zgodne z Ustawą o funduszu sołeckim, pomaga również w przekazywaniu zaliczek na wydatki, załatwia upoważnienia ze strony urzędu, kiedy pojawia się taka potrzeba.

Problemem, który często sołtysi podnoszą na różnego rodzaju zebraniach, jest brak możliwości przesuwania środków, które nie zostały wydatkowane na zaplanowane zadanie między paragrafami. Wcześniej istniała taka możliwość. Chodzi przede wszystkim o brak możliwości przesuwania środków na inne zadania, które pojawiły się w ciągu roku, podczas wydatkowania środków sołeckich, a związane są chociażby z nowymi możliwościami, których nie było, kiedy planowano wydatki.

Z mojego punktu widzenia wprowadzenie funduszu sołeckiego dało społecznościom wiejskim możliwość większego zaangażowania w sprawy swoich wsi. Ludziom podoba się, że mogą decydować o swoich sprawach, że wszystkich decyzji nie podejmują burmistrz, czy też radni.

Uważam, że ustawowe wprowadzenie  funduszu sołeckiego jest jak najbardziej praktycznym rozwiązaniem, które pomoże wielu sołectwom w realizacji zadań, których wcześniej z powodu braku środków zrealizować nie mogły. Będąc w Warszawie na seminarium poświęconemu funduszowi sołeckiemu zdałem sobie sprawę ze zróżnicowania samorządów w Polsce i zasobności gmin, jak również różnego podejścia do funduszu sołeckiego. Nie uda się na szybko znaleźć złotego środka na ujednolicenie zasad funkcjonowania funduszu, ale warto szukać możliwych rozwiązań poprzez różnego rodzaju spotkania, artykuły w prasie samorządowej, gdzie można będzie wymienić się doświadczeniami i wyciągnąć odpowiednie wnioski.

Zbigniew Tomaszewski, sołtys sołectwa Czmoniec, gmina Kórnik, województwo wielkopolskie, laureat nagrody „Sołtys Roku 2010”

Pieniądze z funduszu sołeckiego mogą być przekazywane na kulturę fizyczną. Przypomnieć należy o dwóch warunkach takiego przedsięwzięcia. Po pierwsze sołectwo musi wykazać jak dane przedsięwzięcie służyć będzie poprawie warunków życia mieszkańców. A po drugie przedsięwzięcie musi być zlokalizowane w danym sołectwie. Odpowiedź na tak postawione pytanie zależeć będzie jaki to klub sportowy, czy działa na terenie jednego sołectwa? Ponadto klub sportowy działa jako podmiot odrębny od gminy i ewentualne przekazanie w roku budżetowym określonych kwot z funduszu sołeckim odbędzie się w drodze konkursu.

Wyjazd dzieci na basen w okresie letnim z terenu sołectwa będzie zadaniem własnym gminy, jednakże należy pamiętać, iż działanie to musi służyć poprawie warunków życia mieszkańców. Warunek ten musi być uzasadniony we wniosku o fundusz sołecki przez mieszkańców, którzy powinni wykazać jak planowane przedsięwzięcie będzie służyło poprawie życia mieszkańców. Takie uzasadnienie, pod warunkiem iż przedsięwzięcie jest zgodne ze strategią rozwoju gminy pozwala zakwalifikować przedsięwzięcie jako zgodne z ustawą o funduszu sołeckim. Potencjalnie więc wyjazd na basen może być przedsięwzięciem realizowanym z funduszu sołeckiego.

Czy można uznać, że wymienione imprezy zawierają się w zadaniach własnych gminy i zaspokajają zbiorowe potrzeby wspólnoty? Czy jest określony jakiś procent wydatków na tego typu działania w stosunku do tych, z których fizycznie ma coś powstać np. zakup urządzeń na plac zabaw itp.

Zadanie pytanie składa się z trzech części:
•    czy określone w pytaniu przedsięwzięcia mogą stanowić zadania własne gminy?
•    czy zaspokajają potrzeby zbiorowe?
•    czy przedsięwzięcia z funduszu sołeckiego muszą być w określonym procencie przeznaczane na inwestycje?

Wymienione przedsięwzięcia (imprezy) kulig z ogniskiem, wyjazd dzieci na lodowisko, wyjazd na basen, czy też do kina, organizacja dnia dziecka, rajd rowerowy mogą stanowić zadania własne gminy, w szczególności odpowiednio art. 7 ust. 1 pkt 10, pkt 9, pkt 5 ustawy o samorządzie gminnym.

Ustawa o samorządzie gminnym w art. 7 ust. 1 wskazuje, iż zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Wskazuje się, iż zadania te muszą być potrzebami powszechnymi lub dominującymi i służą realizacji ogólnych wspólnych interesów.  Działania te mogą przybrać zarówno charakter ciągły jak i incydentalny. Ponadto wskazać należy, iż ustawa o funduszu sołeckim przewiduje w art. 1 ust. 3, iż przedsięwzięcia muszą służyć poprawie warunków życia mieszkańców. Pojęcie to nie jest zdefiniowane, przy czym przyjmuje się, że obowiązek wykazania tej przesłanki ciąży na wspólnocie mieszkańców, która decyduje o przeznaczeniu funduszu sołeckiego i winna wykazać w jakim zakresie planowane przedsięwzięcie  będzie służyło poprawie warunków życia.

W odpowiedzi na trzecie zagadnienie to nie ma żadnych przepisów wskazujących na procent wydatków jakie mają być przeznaczone na określone przedsięwzięcia, czy to w infrastrukturę, czy też na inne wydatki. Przedsięwzięcia mają spełnić warunki określone w art. 1 ust. 3 ustawy o funduszu sołeckim („Środki funduszu przeznacza się na realizację przedsięwzięć, które (…), są zadaniami własnymi gminy, służą poprawie warunków życia mieszkańców i są zgodne ze strategią rozwoju gminy”).

Jeśli chodzi o zakup siatek do bramek i piłek dla dzieci i młodzieży, jak również koszulek  i spodenek z nazwą miejscowości  to takie wydatki bezsprzecznie mogą być poniesione ze środków funduszu sołeckiego, bowiem wydatki na kulturę fizyczną, tworzenia warunków dla pobudzania aktywności obywatelskiej w sołectwach oraz promocji gminy (uczestnictwo przedstawicieli sołectw z terenu gminy w rozgrywkach i festynach służą takiej promocji) są zadaniami własnymi gminy i jako takie mogą być ponoszone z  funduszu sołeckiego. Inną kwestią pozostaje ilość zakupionych strojów oraz sposób ich użytkowania czyli gdzie sprzęt będzie składowany, kto będzie za niego odpowiedzialny itp.
Dodatkowo w przypadku występowania zespołu w rozgrywkach zgodnie z ustawą o sporcie kwalifikowanym gmina może wspierać rozwój sportu, w tym finansowo.

Niewątpliwym jest, że warunkiem realizacji przez drużynę piłkarską działająca na terenie sołectwa zadań z zakresu kultury fizycznej i sportu, a także promocji gminy jest posiadanie minimalnego wyposażenia w sprzęt i stroje. Wydatek na taki cel należy uznać za służący realizacji zadań gminy. Wójt (burmistrz) nie ma zatem prawnych podstaw do odrzucenia wniosku w świetle art. 4 ust. 3 i art. 1 ust. 3 ustawy o funduszu sołeckim.
Wymaga to więc ustalenia sposobu wydatkowania tych środków.

Odrębną kwestia jest bowiem sposób sfinansowania tego zakupu. Zależy on w głównej mierze od tego, czy klub działa w formie stowarzyszenia czy też działa nieformalnie (np. bierze udział wyłącznie w rozgrywkach ligi gminnej). Niektóre r.i.o. wymagają, aby wszystkie wydatki związane z realizowanymi przez stowarzyszenie zadaniami gminy były finansowane w formie dotacji. Wydatkowanie środków uchwalonych przez sołectwo byłoby wówczas uzależnione od złożenia właściwego wniosku o udzielenie dotacji przez stowarzyszenie i wyboru jego oferty w konkursie. Aczkolwiek w przypadku niewielkich klubów (np. uczniowskich klubów sportowych) bezwzględne wymaganie trybu dotacyjnego należy uznać za nieadekwatne do zakresu realizowanych zadań oraz możliwości organizacyjnych klubu do ewidencjonowania i wydatkowania środków publicznych.

Rafał Trykozko, ekspert w zakresie finansów publicznych, autor Komentarza do ustawy o funduszu sołeckim (Taxpress, Warszawa, 2009)